Geografisch thema

Brugsestraat

ID
11508
URI
https://id.erfgoed.net/themas/11508

Beschrijving

Straat in het centrum van Oostkamp. Noord-zuid georiënteerde straat, die vertrekt vanuit de dorpskom en in noordelijke richting loopt tot aan de spoorwegbrug, zogenaamd de Rampe. In het verlengde loopt de Gaston Roelandtsstraat verder naar Brugge (Assebroek/Sint-Michiels). De straat loopt vanuit het centrum van Oostkamp, langs de wijk het Zwarte Gat, richting Brugge. De huidige straatnaam verwijst naar de nabijheid van de stad Brugge. Archeologische opgravingen in 1994 en eind 2004, uitgevoerd door het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium (IAP), hebben op twee plaatsen aan de westzijde van de Brugsestraat onder meer circulaire structuren, die in verband te brengen zijn met grafheuvels uit het tweede millennium vóór Christus, gevonden. Ter hoogte van het huidige bedrijventerrein het Zwarte Gat zijn ook sporen uit de late IJzertijd of de vroege Romeinse periode en resten van een 12de-eeuwse nederzettingskern aan het licht gekomen.

De straat verschijnt voor het eerst op de Grote Kaart van het Brugse Vrije van Pieter Pourbus (1561-1571), gekopieerd door Pieter Claeissens (1601), als deel van de Kortrijkse Kalsijde tussen Brugge en Kortrijk. Enkel bebouwing weergegeven aan de zuidelijke helft van de straat, deel uitmakend van de toenmalige dorpskern van Oostkamp. Een meer landelijke bewoningskern, de wijk Zwarte Gat genoemd, bevindt zich ter hoogte van de Emiel Welvaertstraat en de Poelstraat. De benaming Zwarte Gat verwijst naar een 17de-eeuwse versterking, die was gelegen langs het kanaal Gent-Brugge ten zuiden van de Westdijk, die onder meer is afgebeeld op de kaart van de Zuidleie opgetekend door de beëdigde landmeters Antoon Willays en Octaviaan van Mayssien circa 1640-1642 (zie afbeelding). Volgens De Flou wordt het fort voor het eerst vermeld in 1603. In 1750 vermeldt men een herberg "'t Zwarte Gat" aan het kruispunt met de Poelstraat en de Kwadeplasstraat.

In 1735 start men met de aanleg van de baan Brugge-Kortrijk, vanaf de Katelijnepoort in Brugge. In 1738 is het gedeelte tussen de poorten van de stad Brugge en de brug van Steenbrugge uitgevoerd. Er wordt een verzoekschrift gericht aan de overheid met de vraag de weg door te trekken tot Kortrijk, aangezien deze onberijdbaar is en de aanvoer van hout en andere koopwaar uit het Kortrijkse belangrijk is. Bij octrooi van Maria-Theresia van 30 september 1750 wordt de breedte van de kasseiweg van drie op vijf roeden gebracht, waardoor er meer onteigeningen en schattingen van vruchten zijn. Rond 1750 vindt de verbreding en verharding van de weg plaats. De "Kortrijkse kalsijde" zou lange tijd de enige verharde weg zijn in de gemeente Oostkamp.

In de tweede helft van de 18de eeuw laat de familie Rotsart een kaarsrechte, met linden afgezoomde dreef (de Rotsartdreef) aanleggen die hun kasteel "Schoonhove" aan de Boudewijnlaan (zie Boudewijnlaan nummer 85 en Wilgenbroekstraat) rechtstreeks verbindt met de steenweg naar Brugge of Kortrijk.

De Atlas der Buurtwegen (circa 1843) vermeldt de latere Brugsestraat als "Route de Bruges à Courtrai". Rond het midden van de 19de eeuw worden langs de Brugsestraat twee molens gebouwd, namelijk in 1842 "Braetsmolen" (zie nummer 9) en tussen circa 1846 en 1880 de "Lammertijnmolen" (zie nummer 54).

Door de aanleg van de spoorlijn Brussel-Oostende in de jaren 1834-1838 wordt de straat vanaf dan afgebakend door een spoorlijn. Vanaf 1845 komt daar nog een tweede overweg bij namelijk van de spoorwegverbinding Brugge-Kortrijk.

Rond 1850 wordt langs de Brugsestraat een gemeenteschooltje (ter hoogte van het huidige nummer 30) opgericht voor jongens en meisjes met een bijhorende onderwijzerswoning. Tijdens de schoolstrijd van 1879 worden ze de "mammezèles" genoemd. In de jaren 1950-1980 gebruikt door het vrijwillige brandweerkorps van Oostkamp. In de jaren 1980 en tot op heden onder meer gebruikt door Kind en Gezin en het gemeentearchief van Oostkamp.
Op het einde van de 19de eeuw ontwerpt het Ministerie van Landbouw een plan om de toenmalige weg over de spoorweg Brussel-Oostende te laten lopen. Daarvoor zou men de weg plaatselijk ophogen en het tracé een klein beetje verleggen. In 1895 worden, zonder rekening te houden met de bezwaren van de Oostkampse gemeenteraad over de steile helling van de brug, de werken uitgevoerd door de Brusselse firma gronddelvers N.V. Entreprises R. Decloedt. De huidige visvijvers aan weerszijden van de brug, zogenaamd de "Cloedtseputten", danken hun naam dan ook aan die firma. De spoorwegbrug van de lijn Brugge-Kortrijk, die vermoedelijk werd opgericht rond 1910, maakte vanaf dan het ontdubbelen van het spoor mogelijk. In de jaren 1980-1990 wordt de bestaande spoorwegbrug vervangen.

In de 19de eeuw verbindt ook een tram Brugge met het centrum van Oostkamp. In 1895 worden de tramsporen verlengd in zuidelijke richting, meer bepaald in de Kortrijksestraat (de tramlijn Brugge-Oostkamp-Zwevezele). Eerst is de tramlijn aan de oostzijde van de weg gelegen, daarna wordt de tramlijn verlegd naar het midden van de weg. In 1895 wordt de spoorwegbrug aan de Rampe gerealiseerd (zie Gaston Roelandtsstraat).
Respectievelijk in 1967 en in 1996 worden de voormalige pastorie van de Sint-Pietersparochie, gebouwd circa 1750 aan de oostzijde van de straat, en een woning van de familie Govaert, gesloopt. Eind de jaren 1990 werd ter hoogte van beide voormalige woningen het Pastorieplein aangelegd met parkeerplaatsen, een paviljoen als ontmoetingscentrum voor de derde leeftijd en een dieperin gelegen een nieuwe pastorie.

Net ten zuiden van de spoorwegbrug ligt sinds de tweede helft van de jaren 1990 een klein bedrijventerrein, zogenaamd het Zwarte Gat (BPA 't Zwarte Gat). Net vóór de aanleg ervan worden archeologische opgravingen uitgevoerd door het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium (IAP) met hogervermeld resultaat. Het bedrijventerrein wordt nog uitgebreid in 2005.

Tot begin 2006 bevond zich tussen de huidige nummers 4 en 10 een nauw gekasseid steegje (zogenaamd de Garre) met twee éénlaagse woonhuizen, die door het OCMW zijn afgebroken en vervangen door nieuwe wooneenheden. Aan het steegje bevonden zich voorheen de café-slagerij van René Van Hove en de feestzaal bekend als "'t Putje" of "de Waterput", genaamd naar de open waterput die op het einde van het steegje gelegen was vooraleer er een openbare waterleiding in Oostkamp bestond.

Vrij drukke invalsweg tussen Brugge en het centrum van Oostkamp, buiten de gemeentekern getypeerd door grosso modo aaneengesloten, oorspronkelijke lintbebouwing die sinds de laatste decennia aansluit bij de achtergelegen verkavelingen (onder meer Bloemenwijk aangelegd in de jaren 1960 zie BPA Centrum-Noord en BPA Centrum-Kerk). In het noordwesten is over de velden heen een open zicht bewaard op het kasteel "Schoonhove" (zie Boudewijnlaan nummer 85) en enkele nabijgelegen hoeves (zie Wilgenbroekstraat nummers 41 en 72).

Enkele woningen gaan nu nog terug tot het (einde van de) 19de eeuw. Nummer 12, in oorsprong 19de-eeuws woonhuis, in de laatste decennia zwaar gerenoveerd onder meer nieuwe bedaking en schrijnwerk, toegevoegde pui. Nummers 31-33. Lage dorpswoningen uit de 19de eeuw; bepleisterde en geel beschilderde baksteenbouw met aangepaste openingen. Nummer 134, een 19de-eeuws volume zie oude rooilijn. Nummer 124, eind 19de-eeuwse arbeiderswoning van anderhalve bouwlaag, recent gerenoveerd. Nummers 112, mogelijk daterend van eind 19de eeuw, doch met aangepaste vensteropeningen (puivenster) en vernieuwd schrijnwerk en een wit beschilderde voorgevel. Nummers 98-104, kleine woonhuizen van circa 1900 met geriemde omlijstingen. Nummers 186-188, vrijstaande woning van circa 1900, licht geïnspireerd door de cottagearchitectuur onder meer onregelmatig grondplan (beperkt) en een overkragende bedaking met Vlaamse pannen. Thans wit beschilderd met brede, licht getoogde vensters. Hoofdzakelijk 20ste-eeuwse woningen. Nummer 106, dieper gelegen huis uit de jaren 1930 met verdiepte inkom, oranje bakstenen en betonnen lateien, grote voortuin. Nummer 136 uit de jaren 1930 zie gemansardeerd zadeldak. Nummers 156-160 samenstel van eind de jaren 1930-1940; combinatie van geel-bruine en oranje baksteen met typerend voorkomen van enkele gestileerde elementen zoals lisenen, betonnen luifel boven de voordeur, lichte erkeruitbouw. Nummers 202-214, rij aaneengesloten woningen, gelegen net vóór de spoorwegbrug en daterend uit de jaren 1920-1930; voortuintjes al dan niet afgesloten met betonnen paaltjes of bakstenen muurtjes. Combinatie van zeer vereenvoudigde lijst- en puntgevels met granito of betonnen lateien of een erker. Nummer 212, met bewaard houtwerk met roedenverdeling in het bovenlicht.

Nummer 125, deels vrijstaand woonhuis met voortuin volgens het kadaster daterend van 1933; woning op een L-vormige plattegrond met gevels uitgewerkt als puntgevels met schouderstukken; straatgevel met over de twee bouwlagen een doorlopende erker en een opgesplitst dakvenster. Nummers 174-176, villa van de jaren 1950, thans gelegen achter een benzinestation, geïnspireerd op de cottagearchitectuur zie steile bedaking, erkeruitbouw en imitatie houten beplanking in de geveltoppen. Volledig bepleisterd en wit beschilderd, met uitzondering van de rode bakstenen plint. Vanaf de jaren 1960 doet de appartementsbouw zijn intrede, soms ten nadele van historische panden. Zo wordt onder meer een woning (voormalig nummer 3), waar naar verluidt op het dakvenster aan de achtergevel het jaartal "1624" stond ingewerkt, afgebroken. Bij de afbraak heeft men een waterput gevonden, deels opgebouwd uit gebakken stenen en veldstenen en met nog de bewaarde vierkante palen behorende tot een voorafgaande houten waterput. Ook recente appartementsbouw onder meer aan het Chaumontplein.

  • Provinciale Bibliotheek Tolhuis Brugge: Oostkamp. Iconografie.
  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen Watering van Blankenberge, nummer 1079: Kaart van een hofstede, Rustenburg genaamd, gelegen te Oostkamp (heerlijkheid Oostkamp, 2de, 3de, 16de, 19de, 47ste, 49ste begin, de heerlijkheid Nieuwenhove, 2de, 3de, 4de, 5de, 10de begin en de heerlijkheid Houtschen, 1ste begin), groot 91-2-8 gemeten, in het bezit van A. Boudins, gemaakt door M. Lauwers, 1785.
  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen Watering van Blankenberge, nummer 1085: Kaart van een hofstede, Rustenburg genaamd, gelegen te Oostkamp (heerlijkheid Oostkamp, 2de, 3de, 16de, 19de, 47ste, 49ste begin, de heerlijkheid Nieuwenhove, 2de, 3de, 4de, 5de, 10de begin en de heerlijkheid Houtschen, 1ste begin), groot 91-2-8 gemeten, in het bezit van A. Boudins, gemaakt door M. Lauwers, 1785.
  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen Mestdagh, nummer 1057: Figuratieve kaart van een kasteel, een hofstede en gronden onder de heerlijkheden Oostkamp en Nieuwenhove, eigendom van J. F. Rotsart, 19de eeuw.
  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen Mestdagh, nummer 1106: Plan van eigendommen, eigendom van Isabelle en Jeannette Beaucourt, 19de eeuw.
  • Rijksarchief Brugge, Kaarten en plannen Mestdagh, nummer 1104: Plannen van eigendommen, eigendom van de weduwe J. van den Wouwere geboren Isabelle Beaucourt en Jeanette Beaucourt, 19de eeuw.
  • Stadsarchief Brugge, Kaarten en Plannen, nummer 41: Kaart van de Zuidleie of Gentse vaart, van Brugge tot Knesselare, door Antoon Willays en Octaviaan van Mayssien, beëdigde landmeters, 1640-1642.
  • BOULJON B., Het Oostkamp, Ruddervoorde, Hertsberge en Waardamme van toen. Een verzameling foto's van de vier Oostkampse deelgemeenten in de 19de en de eerste helft van de 20ste eeuw, Brugge, 1984, p. 68-69.
  • CLAEYS G., De gemeente Oostkamp, Brugge, 1953, p. 108, 371.
  • CLAEYS G., Oostkamp in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1982, nummer 4-6, 10-14.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1938, deel XVIII, kolom 816.
  • DESOETE S., GERVOYSE P., VANDEN BERGHE P., Oostkamp, Beeld in beweging, Oostkamp, 2000, p. 14-15.
  • HOLLEVOET Y., Opgraven in 't Zwarte Gat. Een landelijke bewoningskern uit de volle middeleeuwen te Oostkamp (prov. West-Vlaanderen), in Archeologie in Vlaanderen, IV, 1994, p. 205-217.
  • HOLLEVOET Y., DE DECKER S., Pré-romeinse bewoningssporen langs de Brugsestraat te Oostkamp, in Heemkundige Kring Oostkamp, vol. 6, 2005, p. 63-65.
  • HOLTHOFF N., COMPERNOLLE E., Onderzoek van een waterput, in Heemkundige Kring Oostkamp, nummer 9, 2004, p. 26-27.
  • SOUILLAERT C., Het station van Oostkamp: een situering van de architectuur, in Heemkundige Kring Oostkamp, nummer 6, jg. 3, 2002, p. 15.
  • VANDE GINSTE S., Archiefbeelden Oostkamp, Gloucestershire, 2005, p. 98.
  • VAN SLAMBROUCK J., De molens van Oostkamp, in Ons Molenheem, vol. 30, p. 200, p. 95.
  • ZWAENEPOEL A., Inventaris van traditionele bomenrijen als leidraad voor natuur- en landschapsbehoud en -herstel in West-Vlaanderen, WVI in opdracht van de provincie West-Vlaanderen, Brugge, 2006, p. 118-119.

Bron: VANWALLEGHEM A. met medewerking van CREYF S. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Oostkamp, Deel I: Deelgemeente Oostkamp, Deel II: Deelgemeenten Hertsberge, Ruddervoorde en Waardamme, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL30, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis in historiserende stijl

  • Omvat
    Dorpswoning uit het interbellum

  • Omvat
    Dubbele dorpswoning

  • Omvat
    Eclectisch burgerhuis

  • Omvat
    Handelshuis

  • Omvat
    Hoekhuis

  • Omvat
    Notariswoning Ter Wege

  • Omvat
    Romp van Braetsmolen

  • Omvat
    Samenstel van drie stadswoningen

  • Omvat
    Samenstel van stadswoningen

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Twee stadswoningen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Brugsestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/11508 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.