Locatie

Langs de Lange Dreve, nabij den Doel, liggen 2 Britse militaire begraafplaatsen op nauwelijks 100m van mekaar in een bosrijke omgeving: ten noordwesten ligt het kleinere Polygon Wood Cemetery, ten ZO ligt het grotere Buttes New British Cemetery (Polygon Wood) met het gedenkteken voor de '5th Australian Division' en het 'New Zealand Memorial'. In de bossen ten zuidwesten van deze begraafplaats, aangelegd met wandelpaden, zijn nog diverse bunker(restanten).

Historische achtergrond

Het natuurdomein Polygonebos was een militair oefenterrein met een “butte” (“doel”, kunstmatige heuvel om kogels op te vangen). Omwille van zijn ligging op de West-Vlaamse heuvelrug werd het tijdens de Eerste Wereldoorlog een belangrijk steunpunt van de “Ypres Salient”. Het zou dan ook vaak van bezetter veranderen, dit ten koste van vele mensenlevens en van de natuurpracht.

Met de Eerste Slag om Ieper kwam het op 15 oktober 1914 tot een eerste bloedig treffen in het Polygonebos. Het 4de Duitse Legerkorps (Von Württemberg) wou het bos veroveren in een stormloop naar Ieper en de zee. De 3 golven aanvallen van deze onervaren Duitse vrijwilligers werden door het 4de Britse Leger, met behulp van Fransen, afgeslagen. Na ongeveer een maand vechten kwam het de facto tot een wapenstilstand. De vele verliezen en de slechte weersomstandigheden leidden ertoe dat de beide partijen zich hier ingroeven.

Gedurende die hele eerste oorlogswinter bleven de linies er quasi onveranderd; Geallieerden en Centralen zaten er vlak bij elkaar. Eind november werden de Britten afgelost door het 16de Franse legerkorps (Grosetti). Ze groeven schuilplaatsen in 'Den Doel', onder meer voor de commandopost. Het leven was hard: bijtende kou, ijzige wind, onder water gelopen loopgrachten, tekort aan voedsel en kleding, bevroren voeten.

Begin april 1915 werden de meeste Franse eenheden vervangen door Canadese en Britse. Op 22 april trof de eerste gasaanval, het begin van de tweede Slag om Ieper, de Franse stellingen tussen Bikschote en Langemark. De Britten, onder meer in de bossen rond Zonnebeke, trokken zich begin mei terug op de lijn Wieltje-Frezenberg-Bellewaerde. De Duitsers konden het Polygonebos bezetten, maar werden verder door de Britten tegengehouden.

De Duitsers zouden het bos 2 jaar lang bezetten en uitbouwen met luchtafweergeschut, commandopost, pionierspark, barakken voor slaap- en kookgelegenheid, verbandkamer, bureel, magazijn, ondergrondse gangen… en met een Duitse militaire begraafplaats Kriegerfriedhof Am Polygonenwald, want zelfs tijdens deze zogenaamd 'rustige periode' vielen nog dagelijks slachtoffers.

Op 31 juli 1917 brak de Derde Slag om Ieper los. In september konden Australische divisies de bossen rond Zonnebeke en het centrum veroveren; de 5de Australische divisie veroverde Den Doel. Het aantal doden en gewonden was aan beide zijden zeer hoog; op dat ogenblik werd met het Polygon Wood Cemetery begonnen, aansluitend bij de Duitse militaire begraafplaats.

Tijdens de laatste oorlogswinter richtten de geallieerden opnieuw het vormeloos, aarden heuveltje te midden van brokstukken, lijken en modder, in. In en om Den Doel vielen nog meer slachtoffers. In februari 1918 arriveerden de Nieuw-Zeelanders. In april leidde het Duitse lenteoffensief opnieuw tot de terugtrekking uit het bos. Maar op 28 september 1918 begon het geallieerde eindoffensief; 's avonds reeds was het hele bos in handen van de 9th (Scottish) Division.

Na de herovering van de Salient zette men Duitse krijgsgevangenen in om de vele lijken te verzamelen en te begraven. Zo werd het Polygon Wood Cemetery en het Kriegerfriedhof Am Polygonenwald uitgebreid en ontstond het Buttes New Cemetery. Daarnaast diende ook de achtergelaten munitie geruimd te worden, de betonnen militaire constructies afgebroken, de zwartgeblakerde boomstronken gerooid en de trechters gevuld. In de vroege jaren '20 kon het Polygonebos herbebost worden.

Deze begraafplaats, Buttes New British Cemetery, werd na de oorlog aangelegd door de bijzetting van een groot aantal stoffelijke overschotten van de slagvelden rond Zonnebeke. De meeste doden dateren van 1917, enkele van de andere oorlogsjaren.

Beschrijving

Buttes New British Cemetery (Polygon Wood) werd ontworpen door Charles Holden als hoofdarchitect en W.C. Von Berg als hulparchitect. Het grondplan is rechthoekig en heeft een oppervlakte van 15145 m². De aanleg gebeurde in verschillende niveaus onderscheiden door trapjes. De begraafplaats is aan 3 zijden omgeven door een muur in groen-grijze steunblokken afgedekt met witte natuursteen die trapsgewijs de niveauverschillen van het terrein volgt.

Er is een lange, verharde toegangsweg, afgeboord met een groen-grijze natuurstenen muur, met witte natuursteen afgedekt. De ingang bestaat uit 2 bloembakken, met op een witstenen plaat eronder: 'New Zealand Memorial' 'Buttes New British Cemetery 1914-1918'. De toegangsweg eindigt op een open ruimte, die aan de zijkanten absidiaal is afgewerkt en afgeboord wordt door een groen-grijze natuurstenen muur, afgedekt met witte natuursteen. Daarna volgt een grote kunstmatige heuvel met daarop een obelisk. Rechts daarvan is de eigenlijke begraafplaats.

De oblisk van het Fifth Australian Division Memorial is het beginpunt van de hoofdas van de begraafplaats, die via de op een bastion gelegen 'Stone of remembrance' en de trap tussen dit bastion, links in het midden, en het niveau van de begraafplaats door het midden loopt van het New Zealand Memorial uiterst rechts op de begraafplaats, een opvallend architecturaal element bestaande uit 2 schuilgebouwtjes verbonden door een kolonnade om de vermiste Nieuw-Zeelandse militairen te herdenken. Hierin de metalen CWGC-infoplaat.

De zuidwestelijke hoofdas komt tenslotte uit op het midden van de lage zuidwestelijke muur, op de plaats waar een aantal 'Special memorials' staan. Er kwamen 'Special memorials' voor 23 Nieuw-Zeelandse militairen en 12 van het Verenigd Koninkrijk "Known/Believed to be buried in this cemetery".

Deze as loopt ook over de zuidwestelijke muur door, in de vorm van een brede laan die in het bos is uitgespaard. De zuidwestelijke hoofdas verdeelt de begraafplaats in 2 symmetrische groepen perken. In totaal zijn er 30 symmetrisch aangelegde perken. Deze begraafplaats heeft geen 'Cross of sacrifice' (dat staat op de naburige begraafplaats Polygon Wood Cemetery).

De grafstenen zijn uniform. De aanplanting bestaat hoofdzakelijk uit bloemperken bij de graven en enkele bomen.

Er worden nu 2103 doden begraven of herdacht, waarvan bijna 80% niet geïdentificeerd kon worden. Het gaat volgens het huidige register om 1327 doden uit het Verenigd Koninkrijk (waarvan er slechts 170 geïdentificeerd konden worden), 564 Australiërs (waarvan 157 geïdentificeerd), 50 Canadezen (waarvan 6 geïdentificeerd) en 162 Nieuw-Zeelanders (waarvan 95 geïdentificeerd).