Inventaris
waarneming

Alfsberg Kontich

archeologisch element
ID
981430
URI
https://id.erfgoed.net/waarnemingen/981430
Alternatieve namen
Pronkenberg
Provincie
Antwerpen
Gemeente
Kontich
Deelgemeente
Kontich
Locatie
Keltenveld (Kontich)
Nauwkeurigheid zone
Tot op 15m
Oppervlakte zone
8 108m²
Bewaringstoestand
Niet bewaard
Links
Vooronderzoek Kontich Pronkenberg | Archeologieportaal Onroerend Erfgoed

Beschrijving

De verschillende opgravingscampagnes brachten een indrukwekkende site uit de ijzertijd aan het licht. Deze site had bovendien een opmerkelijke topografische ligging, bovenop het plateau van de zgn. Alfsberg (23,75m hoogte), een typische kam van de cuesta van Boom. Terwijl de zuidelijke flank van dit plateau zacht afhelt naar de vallei van de Babbelkroonbeek (15m), daalt de noordelijke flank abrupt af naar de moerassige laagte van het Broekbos (14 m) waar de Boutersembeek vloeit. Deze ligging geeft de Alfsberg een defensief karakter. De oudste vondsten betreffen een 20-tal silex artefacten die verspreid over het terrein zijn teruggevonden. Een Tjongerspits uit het epi-paleolithicum, een mesolithische kern en een fragment van een neolithische gepolijste beitel verdienen een extra vermelding. De oudste bewoningssporen zijn in de vroeg-La Tène-periode (midden ijzertijd) te plaatsen. Het betreft acht centraal op het plateau gelegen eenschepige, 4- tot 9-palige gebouwstructuren met een overwegend NW-ZO oriëntering. Wellicht gaat het om agrarische bijgebouwen horend bij een klein boerenbedrijf waarvan de hoofdgebouwen niet aangesneden zijn. Tot een volgende fase van occupatie hoort het geheel van de tweeledige greppelafbakening waarvan het westelijke deel - mogelijk in een latere fase - met een palissade van dunne houten paaltjes afgezet werd. Het westelijke deel mat 42,5 bij 27,8m terwijl het oostelijke deel dat slechts gedeeltelijk geregistreerd werd, groter was en tenminste 42,5m bij 35 m reikte. In beide enclos is een ingang waargenomen in het ZO greppelsegment. Het binnenareaal van de oostelijke, gepalissadeerde enclos werd ingenomen door een gebouwplattegrond met aanbouw in het NO, een 3-tal kuilen met in een ervan de depositie van een volledige omgekeerde schaal, en een opmerkelijke palenstructuur van 6 palen in twee loodrecht op elkaar staande assen van 20m lang en 24,5m breed met een NW-ZO/ZW-NO oriëntatie. Deze westelijke enclos is geïnterpreteerd als een openluchtheiligdom en mogelijk maakten beide omgreppelde arealen samen deel uit van een soort centrale ontmoetingsplaats voor de omwonende bevolking. Op dergelijke plaatsen nam met deel aan festiviteiten, rituelen, gebeurde rechtspraak en kon men handelswaar aan de man brengen. De datering van het complex is eerder problematisch. Wellicht was het nog in de midden ijzertijd en in de late ijzertijd in gebruik. Het centrale gebouw lijkt afgebrand in de eerste eeuw voor Chr. Deze dateringen zijn gebaseerd op de schaarse aanwezigheid van aardewerk in de kuilen en paalkuilen van de centrale structuren. Rond de overgang van de late ijzertijd naar de Romeinse tijd, een periode van schermutselingen, is het westelijke areaal van het complex versterkt tot een vluchtburcht. Op een gelijke afstand van de palissade werd een brede en diepe gracht uitgegraven en tussen palissade en gracht was wellicht een aarden wal opgeworpen met de uitgegraven aarde. Deze gracht had immense afmetingen met een breedte bovenaan van 7 tot 8m en onderaan van 2m. De diepte reikte nog tot 4,7m onder het maaiveld. Bodemkundig onderzoek heeft aangetoond dat gans de gracht- en walstructuur van 65 bij 55m tijdens de winterperiode uitgegraven moet geweest zijn. Dit werk veronderstelt de collectieve inzet van een volledige dorpsgemeenschap. Wellicht is het complex te interpreteren als een van de vluchtburchten van de Eburonen die door Caesar vermeld worden in zijn Commentarii de bello gallico. Deze interpretatie wordt nog versterkt door het palynologisch onderzoek op de onderste grachtlaag, dat aantoont dat er nauwelijks menselijke activiteit heeft plaatsgevonden. Het grachtcomplex lijkt in de inheems-Romeinse periode (1ste eeuw voor/1ste eeuw na Chr.) te zijn geëgaliseerd en opgevuld. De talrijke scherven handgevormd inheems-Romeins aardewerk die gedumpt werden in de verlaten gracht, bewijzen dat er opnieuw bewoning was in de buurt van de voormalige cultusplaats en versterking. Ook de talrijke kuilen, waaronder verschillende graansilo's langs de rand van de vroegere gracht en een klein eenschepig agrarisch bijgebouwtje zijn aanwijzingen voor het bestaan van een nabijgelegen inheems Romeins agrarisch bedrijf. Het complex binnen de omgrachting zelf, bleef sinds haar opgave onaangeroerd, wellicht omhuld in een taboe-sfeer. Tot op vandaag staat de Alfsberg bekend als een legendarische plaats die een geheim zou bewaren. 


Bron: ANNAERT R. 1994: De Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich: meer dan een cultusplaats, Archeologie in Vlaanderen 3, 53-125., ANNAERT R. 1999: De Alfsberg te Kontich (prov. Antwerpen). Eindrapport, Archeologie in Vlaanderen 5, 41-68.
Auteurs: Annaert, Rica
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Bewoning midden ijzertijd

Datering: middenijzertijd
Typologie: agrarische gebouwen, paalkuilen, vierpostenspijkers, zespostenspijkers
Context: archeologische sporen en uitgravingen
Gebeurtenis:
  • Opgravingen Alfsberg Kontich
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (prov.) Antwerpen: meer dan een cultusplaats, Archeologie in Vlaanderen III, 53-125.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1995/1996 (1999): De Alfsberg te Kontich (prov. Antwerpen). Eindrapport, Archeologie in Vlaanderen V, 41-68.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1991: Kontich: Alfs¬berg. In: Drie jaar monumentenbeleid, Brussel, 59-60.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (A.) ?, Lunula. Archaeologia protohistorica 1, 58.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Het onderzoek van de laat-La Tène Viereckschanze te Kontich (An) vervolledigd, Lunula. Archaeologia protohistorica IV, 70.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Had Kontich een bijzondere betekenis in de Keltische samenleving ? In: De Boe G. (red.): Archeologie in Vlaanderen, Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, jg. 34, 3, 16.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 2003: Kontich-Alfsberg. In: J. BOURGEOIS, I. BOURGEOIS & B. CHERRETTE (eds.), Bronze Age and Iron Ages Communities in North-Western Europe, Brussel, 230-232.
      Literatuur ()

Beschrijving:
Een achttal agrarische bijgebouwtjes in eenzelfde oriëntering geclusterd op het plateau.

Cultusplaats/Viereckschanze ijzertijd

Datering: late ijzertijd (oosten), middenijzertijd
Typologie: cultusplaatsen, gebouwplattegronden, greppels, kuilen, paalsporen, palissaden, vaatwerk
Context: archeologische objecten, archeologische sporen en uitgravingen
Materiaal: aardewerk
Gebeurtenis:
  • Opgravingen Alfsberg Kontich
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (prov.) Antwerpen: meer dan een cultusplaats, Archeologie in Vlaanderen III, 53-125.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1995/1996 (1999): De Alfsberg te Kontich (prov. Antwerpen). Eindrapport, Archeologie in Vlaanderen V, 41-68.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1991: Kontich: Alfs¬berg. In: Drie jaar monumentenbeleid, Brussel, 59-60.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (A.) ?, Lunula. Archaeologia protohistorica 1, 58.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Het onderzoek van de laat-La Tène Viereckschanze te Kontich (An) vervolledigd, Lunula. Archaeologia protohistorica IV, 70.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Had Kontich een bijzondere betekenis in de Keltische samenleving ? In: De Boe G. (red.): Archeologie in Vlaanderen, Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, jg. 34, 3, 16.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 2003: Kontich-Alfsberg. In: J. BOURGEOIS, I. BOURGEOIS & B. CHERRETTE (eds.), Bronze Age and Iron Ages Communities in North-Western Europe, Brussel, 230-232.
      Literatuur ()

Beschrijving:
Tweeledige enclos waarvan westelijke met palissade waarbinnen een centraal gelegen gebouwplattegrond, een 3-tal kuilen en een palenstelling.

Inheems-Romeinse bewoning

Datering: Vroeg-Romeinse tijd
Typologie: gebouwplattegronden, greppels, kuilen, paalkuilen, silo's, vaatwerk
Context: archeologische objecten, archeologische sporen en uitgravingen
Materiaal: aardewerk
Gebeurtenis:
  • Opgravingen Alfsberg Kontich
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (prov.) Antwerpen: meer dan een cultusplaats, Archeologie in Vlaanderen III, 53-125.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1995/1996 (1999): De Alfsberg te Kontich (prov. Antwerpen). Eindrapport, Archeologie in Vlaanderen V, 41-68.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1991: Kontich: Alfs¬berg. In: Drie jaar monumentenbeleid, Brussel, 59-60.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (A.) ?, Lunula. Archaeologia protohistorica 1, 58.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Het onderzoek van de laat-La Tène Viereckschanze te Kontich (An) vervolledigd, Lunula. Archaeologia protohistorica IV, 70.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Had Kontich een bijzondere betekenis in de Keltische samenleving ? In: De Boe G. (red.): Archeologie in Vlaanderen, Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, jg. 34, 3, 16.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 2003: Kontich-Alfsberg. In: J. BOURGEOIS, I. BOURGEOIS & B. CHERRETTE (eds.), Bronze Age and Iron Ages Communities in North-Western Europe, Brussel, 230-232.
      Literatuur ()

Beschrijving:
Inheems-Romeins aardewerk gedumpt in de verlaten gracht van de vluchtburcht, silo's en andere kuilen langs de rand van de grachtstructuur en een greppel die de oorspronkelijke oostelijke greppel van de cultusplaats oversnijdt.

Prehistorische artefacten

Datering: finaalpaleolithicum, mesolithicum, neolithicum
Context: archeologische objecten
Materiaal: vuursteen
Gebeurtenis:
  • Opgravingen Alfsberg Kontich
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (prov.) Antwerpen: meer dan een cultusplaats, Archeologie in Vlaanderen III, 53-125.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1995/1996 (1999): De Alfsberg te Kontich (prov. Antwerpen). Eindrapport, Archeologie in Vlaanderen V, 41-68.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1991: Kontich: Alfs¬berg. In: Drie jaar monumentenbeleid, Brussel, 59-60.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (A.) ?, Lunula. Archaeologia protohistorica 1, 58.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Het onderzoek van de laat-La Tène Viereckschanze te Kontich (An) vervolledigd, Lunula. Archaeologia protohistorica IV, 70.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Had Kontich een bijzondere betekenis in de Keltische samenleving ? In: De Boe G. (red.): Archeologie in Vlaanderen, Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, jg. 34, 3, 16.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 2003: Kontich-Alfsberg. In: J. BOURGEOIS, I. BOURGEOIS & B. CHERRETTE (eds.), Bronze Age and Iron Ages Communities in North-Western Europe, Brussel, 230-232.
      Literatuur ()

Beschrijving:
Tjongerspits, kern en fragment van een gepolijste beitel, naast een 17-tal andere silex artefacten als losse vondsten geregistreerd.

Vluchtburcht late ijzertijd

Datering: late ijzertijd (oosten)
Typologie: grachten (verdedigingselementen), wallen (verdedigingselementen)
Context: archeologische sporen en uitgravingen
Gebeurtenis:
  • Opgravingen Alfsberg Kontich
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (prov.) Antwerpen: meer dan een cultusplaats, Archeologie in Vlaanderen III, 53-125.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1995/1996 (1999): De Alfsberg te Kontich (prov. Antwerpen). Eindrapport, Archeologie in Vlaanderen V, 41-68.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1991: Kontich: Alfs¬berg. In: Drie jaar monumentenbeleid, Brussel, 59-60.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1993: Een Viereckschanze op de Alfsberg te Kontich (A.) ?, Lunula. Archaeologia protohistorica 1, 58.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Het onderzoek van de laat-La Tène Viereckschanze te Kontich (An) vervolledigd, Lunula. Archaeologia protohistorica IV, 70.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 1996: Had Kontich een bijzondere betekenis in de Keltische samenleving ? In: De Boe G. (red.): Archeologie in Vlaanderen, Openbaar Kunstbezit in Vlaanderen, jg. 34, 3, 16.
      Literatuur ()
    • Bron: ANNAERT R. 2003: Kontich-Alfsberg. In: J. BOURGEOIS, I. BOURGEOIS & B. CHERRETTE (eds.), Bronze Age and Iron Ages Communities in North-Western Europe, Brussel, 230-232.
      Literatuur ()

Beschrijving:
Immense gracht- en walstructuur (65 bij 55m) met een 7,5 m brede en 4,7 m diepe gracht die aangebracht werd rond het westelijke areaal van de cultusplaats.

Relaties

Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Alfsberg Kontich [online], https://id.erfgoed.net/waarnemingen/981430 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.