Geografisch thema

Veldstraat

ID
9373
URI
https://id.erfgoed.net/themas/9373

Beschrijving

Straat met licht gebogen verloop als westelijk deel van de Antwerpse Heirweg die de gemeente van west naar oost doorkruist, vanaf het grondgebied van Sint-Kruis (Brugge) tot op het grondgebied van Donk (Maldegem); deel dat Veldstraat genoemd wordt (eerste vermelding 1902) loopt tot aan het kruispunt met de Doorn- en de Zwaanstraat. De weg is vermoedelijk een restant van de Romeinse wegeninfrastructuur en gaat zelfs volgens sommige bronnen terug op een nog oudere (aarden) verkeers- en handelsweg, die vanuit Brugge de stuifzandrug volgt over Stekene naar Antwerpen. Is tot in de 18de eeuw de belangrijkste verbindingsweg ten oosten van Brugge, dan gekenmerkt door dichte bebouwing op het grondgebied van Sijsele. Verliest deze functie in 1769, wanneer de weg vanaf Male (Sint-Kruis) 800 m naar het zuiden wordt verlegd, rechtgetrokken en heraangelegd met kasseien, later deel uitmakend van de nieuwe steenweg over Eeklo naar Gent, aangelegd in 1778. Het feit dat de nieuwe steenweg langsheen de kerk loopt, heeft tot gevolg dat een nieuwe bewoningsconcentratie ontstaat, met name de huidige dorpskern van Sijsele (zie Dorpsstraat).

Op de stuifzandrug die de Veldstraat-Antwerpse Heirweg volgt, ontstaan in de vroege middeleeuwen de oudste bewoningskernen, onder meer "Den Doorn" ter hoogte van de Doornstraat, een wijk voor het eerst vermeld in 1267 van waaruit de bossen in het noorden van Sijsele worden ontgonnen en die lang de dichtst bewoonde kern op Sijsele blijft.

Huidige benaming naar het nabijgelegen "Sijseleveld", een stuk heide of veld in de noordwestelijke hoek van Sijsele, tussen de Brieversweg ten noorden, het park van Male ten westen, de huidige Veldstraat ten zuiden en een deel van de voormalige "Zwijnsstraat" -de huidige Zwinstraat- ten oosten. Dit veld wordt vanaf de 12de-13de eeuw, bij de uitbreiding van de ontginningen buiten de zandruggen na het droogleggen van de komvormige depressies, tot eind 18de-begin 19de eeuw gebruikt als gemeenschappelijke weideveld ("Gemene Weideveld") voor het vee; als dusdanig reeds vermeld in 1241.

De kaart van Pieter Pourbus (1561-1571) geeft het thans nog bestaande gehucht "De Zwane" weer ter hoogte van de kruising met de Zwaanstraat, gekenmerkt door dichte bebouwing; tevens aanduiding van een kruisberg (?) langsheen het westelijk deel van de Antwerpse Heirweg of de huidige Veldstraat.  De Ferrariskaart (1770-1778) duidt het gehucht "Sysseelestraete" aan ter hoogte van de kruising met de Doorn- en Zwaanstraat; de Atlas der Buurtwegen (1845) vermeldt het gehucht "Zwynsgat" aan de kruising met de huidige Zwinstraat en het gehucht "Stakendijke" op de gelijknamige wijk ten oosten ervan, zogenaamd naar de indijkingswerken die in het begin van de 13de eeuw het Zwinsgat te Sijsele definitief dichtmaken.
Reeds in de 16de eeuw is op de noordelijke hoek met de Zwaanstraat de herberg "De Oude Zwaan" gelegen, later verplaatst naar de zuidkant van de Veldstraat tot de herberg verdwijnt in de eerste helft van de 20ste eeuw. Een andere oude, thans verdwenen herberg, is de herberg "In Stakendijke" nabij het kruispunt met de Zwin- en de Stationsstraat.

In de 20ste eeuw zijn in de Veldstraat enkele maalderijen gevestigd, onder meer "maalderij Deloof" op de hoek met de Stationsstraat, in werking van 1930 tot het begin van de jaren 1980 met speciale toelating werkzaam tijdens de oorlog om de paarden van de Duitse bezetter te voorzien van haver.
Het oostelijk deel van de Veldstraat, vanaf de kruising met de Zwinstraat, heeft zijn agrarisch karakter behouden en wordt getypeerd door verspreide historische 18de- en 19de-eeuwse hoevebebouwing met erven veelal van de straat afgescheiden door hagen, aangevuld met eerder kleinere, 20ste-eeuwse hoeves. Nummer 111, hoeve minimaal opklimmend tot de eerste helft van de 19de eeuw, zie reeds gebouwen op het erf weergegeven op de Atlas der Buurtwegen (1845); losstaande verankerde bakstenen bestanddelen onder zadeldaken (Vlaamse pannen).

Enkele hoeves van het langgeveltype zijn vaak in de loop van de 20ste eeuw, voornamelijk tijdens het interbellum, uitgebreid met een nieuw woonhuis. Nummer 21/ Timmermansstraat, hoevetje met woonhuis van 1932, centraal vooruitspringend tussen de oudere hoevegebouwen; gecementeerde puntgevel met schijnvoegen onder pannen zadeldak, getypeerd door muuropeningen met afgeschuinde hoeken en schrijnwerk met kleine roedeverdeling in bovenlichten; klein beeldnisje met kruis in zijtopgevel van westelijk bijgebouw. Nummer 27, witgekalkte hoeve met woonhuis van 1936 onder pannen mansardedak met recentere dakvensters; verbouwde stalvleugel aan westzijde en losstaande bijgebouwen achteraan. Nummer 39/ Nieuwe Weg, hoeve met woonhuis verbouwd in het tweede kwart van de 20ste eeuw onder gemansardeerd en mank zadeldak (pannen) met gecementeerde en verankerde erf- en zijgevel, laatst genoemde met klein gevelnisje waarin beeld; aan westzijde lagere oudere verankerde bakstenen stalvleugel onder zadeldak van Vlaamse pannen; kleine losstaande bijgebouwen (onder meer deels beplankte stal).

Nummer 53, witgeschilderde gerenoveerde 19de-eeuwse hoeve van het langgeveltype, moeilijk zichtbaar van op straat door hoge aanplantingen, toegankelijk via ijzeren hek tussen betonnen pijlers.
Nummer 14, hoeve met losstaande witgekalkte hoevegebouwen onder overkragende zadeldaken (Vlaamse pannen) op omhaagd erf, minimaal opklimmend tot de eerste helft van de 19de eeuw zie  gebouwen weergegeven op Atlas der Buurtwegen, vermoedelijk ouder, zie volumes weergegeven op Ferrariskaart; thans uitgebreid met recent woonhuis.

Tevens enkele kleinere 19de- en 20ste-eeuwse hoevetjes, onder meer nummer 83, verbouwd en uitgebreid in het interbellum met woonhuis onder pannen mansardedak getypeerd door bakstenen lijstgevel met sierankers en segmentbogige muuropeningen waarin houtwerk met verticale roedeverdeling in bovenlichten; aan oostzijde, lagere verwaarloosde bakstenen vleugel onder zadeldak met Vlaamse pannen, dito schrijnwerk en luiken; geheel afgescheiden van de straat door opengewerkte betonnen afsluiting. Nummer 93, gerenoveerd witgeschilderd hoevetje met klein voorerf; éénlagig boerenhuis en aanpalend bijgebouw onder zadeldak van Vlaamse pannen met lagere nok en aanbouw onder lessenaardak; losstaand zeszijdig bakstenen hondehokje onder overkragend wigeschilderd puntdak met afgeronde bekroning. Nummer 103, 20ste-eeuws éénlagig hoevetje van het langgeveltype aan de straat, met verankerde en gecementeerde (schijnvoegen) straatgevel, onder zadeldak (mechanische pannen) met nieuwe dakkapellen; parallel bijgebouw achteraan.

Nummer 101, haaks op de weg ingeplante interbellumhoeve met woonhuis onder mansardedak met in het verlengde lager bijgebouw onder zadeldak (beide mechanische pannen); nieuwe muuropeningen in straatgevel en opengewerkte betonnen afsluiting aan de straatzijde.
Nummer 1/ Zwaanstraat, éénlagig thans gerenoveerd boerenhuis onder pannen zadeldak (nok evenwijdig met straat) daterend uit circa eind 19de-begin 20ste eeuw.

Nummers 32-34, vrijstaand, dieper gelegen ensemble van twee in spiegelbeeld opgetrokken interbellumboerenhuizen, gebouwd volgens kadaster in 1927 op plaats van een 19de-eeuwse hoeve van het langgeveltype, die opgesplitst wordt in twee woonsten. Enkelhuizen van twee bouwlagen onder zadeldak (nok evenwijdig met straat, mechanische pannen); geelbruine bakstenen lijstgevel op gecementeerde en geschilderde plint, getypeerd door schildering van onderdorpels, rechte lateien (wit) en ontlastingbogen (rood-wit); deels beglaasde deuren met bovenlicht. Nummer 32 met aanpalend, lager 19de-eeuws bakstenen stalgebouw en nieuwe losstaande bijgebouwen ten zuiden en noorden van het erf.

Het westelijk deel van de Veldstraat is omzoomd door bomen en fungeert als oost-west-as tussen de verkavelingen ten westen van de Stationsstraat, met daarbij aanluitende bebouwing van losstaande eengezinswoningen daterend uit de tweede helft van de 20ste eeuw.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207 : Mutatieschetsen, Sijsele, 1927/52, 1932/19, 1936/19.
  • BLONDEEL C.; GODDYN P., Sijsele in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1975, afb. 41.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van Westelyk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, deel XVI, Brugge, 1935, kolom 193.
  • VAN DEN BON A., Uit de geschiedenis van het duizendjarige Sijsele, in 1000 jaar Sijsele, Brugge, 1976, p. 7-48.
  • VAN POUCKE G., Archiefbeelden Damme, v.z.w. 't Zwin Rechteroever Grondgebied Damme/Gloucestershire, 2003, p. 109.
  • VERSTRAETE D., Het Sijseelse Veld, in Ons Heem, jg. 27, nrs. 2-3, 1973, p. 105-107.
  • VERSTRAETE R., Maalderijen in Sijsele in de twintigste eeuw, in Nieuwsbrief 't Zwin Rechteroever vzw, Damme, september 2003, p. 7-9.
  • WINTEIN W., Landschapsontwikkeling te Sijsele. Een historisch-geografisch overzicht vanaf de eerste ontginningen tot heden, in Bos en Beverveld, jaarboek 1967, nr. 2, p. 9-41.

Bron: CALLAERT G. & HOOFT E. met medewerking van SANTY P. & SNAUWAERT L. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Damme, Deel I: Stad Damme, Deelgemeenten Hoeke, Lapscheure en Moerkerke, Deel II: Deelgemeenten Oostkerke, Sijsele en Vivenkapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL17, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Hooft, Elise; Callaert, Gonda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve De Vlier

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Is deel van
    Sijsele


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Veldstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/9373 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.