Geografisch thema

Zondereigen

ID
5496
URI
https://id.erfgoed.net/themas/5496

Beschrijving

Binnen de Belgische staatsgrens gelegen gehucht van Baarle-Hertog, waarvan de zuidelijke grens met Merksplas grotendeels wordt gevormd door de Noordermark, de noordelijke grens samenvalt met de rijksgrens. Kleinere delen van het gehucht grenzen aan Turnhout, Weelde en Wortel.

Aan de baan van Merksplas naar Baarle-Hertog-centrum gelegen straatdorp, waarvoor met uitzondering van een recent aangelegd plantsoen slechts één straatnaam geldt; de zijstraten naar de gehuchten Gel of Ginhoven heten respectievelijk. Zondereigen Gel en Zondereigen Ginhoven. Vrij homogene lintbebouwing van kleinschalige dorpshuizen, al dan niet type woonstalhuis waaronder verschillende uit het laatste kwart van de 19de eeuw of het eerste-tweede kwart van de 20ste eeuw, echter veelal teruggaand op oudere inplantingen (zie Ferraris- en Vander Maelenkaart, circa 1775 en 1854). Voormalige smidse ter hoogte van nummer 112.

Vrij-, soms halfvrijstaande dubbelhuizen van drie tot vijf/zes traveeën en één bouwlaag onder zadeldak (nok parallel aan de straat, pannen). Verankerde bakstenen huizen met sober versierde lijst- en zijpuntgevels, meestal op gecementeerde plint; afwerking met baksteenfries of faiencepaneel en houten kroonlijstje op klossen of modillons. Rechthoekige of licht getoogde muuropeningen met strekse bogen, doorgaans beluikt. Verschillende aanpassingen. Van de best bewaarde huizen worden hieronder aanvullend enkele bijzonderheden vermeld.

Nummer 1. Woonstalhuis van 1927, zie gevelsteen rechts van de deur.

Nummer 25. Voormalig, thans sterk verbouwd woonstalhuis van 1891 (zie gevelsteen, baksteenfries); de arduinen deuromlijsting met neuten en kroonlijst op voluten, is wellicht ouder.

Nummer 27. Zogenaamd "Schuttershof", met jaartalankers 1831, aangepast in 1976. Zijpuntgevels met vlechtingen.

Nummer 29. Voormalig woonstalhuis met herberg; mooie houten deur met gietijzeren levensboom in bovenlicht en arduinen treden. Vroegere stalpoort vervangen door venster. Zijpuntgevels met vlechtingen.

Nummers 32-33-34. Drie vrijwel identieke huizen; nr. 32 met jaartalankers 1901 en gevelsteen met initialen J.V.D.

Nummer 36. Vrij authentiek exemplaar voorzien van geprofileerde daklijst, rechthoekige vensters met houten latei, latere rolluikkasten en ingekaste deur met bovenlicht onder eenvoudig kroonlijstje op sierlijk gegroefde voluutconsoles. Zijpuntgevels met vlechtingen en rondboogvenster.

Nummer 37. Bepleisterde en beschilderde voorgevel. Later aangepaste muuropeningen, onder meer winkelraam.

Nummer 38. In eclectische trant versierd geveltje met versieringen van gele baksteen en fries van faiencetegels. Schuin ingeplant bijgebouw.

Nummer 67. In tegenstelling tot overige met mansardedak. westelijke remise.

Nummer 74. Gaaf bewaard dorpshuis met geprofileerde bakstenen daklijst, rechthoekige muuropeningen met houten latei, luiken, gecementeerde deurstijlen, segmentboogpoort; zijpuntgevels met aandak, vlechtingen, rondboogvensters of -luik.

Nummer 76. Gerenoveerd dorpshuis met bepleisterde en beschilderde gevels; bewaard volume en gevelindeling.

Nummer 77. Voormalig postkantoor, gedateerd 1913 in gevelsteen. Eclectische voorgevel met muurbanden van witte baksteen, fries van faiencetegels, segmentbogige muuropeningen met arduinen hoek- en diamantkopsluitstenen, deels beglaasde paneeldeur, schuiframen. Tweede traveeën met voormalig winkelraam.


Bron: DE SADELEER S. & PLOMTEUX G. 2002: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Hoogstraten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Plomteux, Greet
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Aanvullende informatie

Gedenkteken De Dodendraad

In september 2008 ingehuldigd oorlogsgedenkteken met een nauwgezette reconstructie van een stukje Dodendraaad langs beide zijden van de weg van Zondereigen naar Baarle (ter hoogte van het kruispunt Zondereigen / Dodendraadpad).

De Dodendraad was een elektrische draadversperring langs de Nederlandse grens die ter hoogte van Zondereigen voltooid werd in juni of juli 1915. Dit stuk Dodendraad is gereconstrueerd op een authentieke plaats, dankzij archeologische vondsten van porseleinen isolatoren.

Het geheel bestaat uit drie stellen draden naast elkaar aangebracht. Het middenste stel met porseleinen isolatoren diende voor het rondmaken van het elektrisch circuit.

  • VAN GILS F. 2013: Hoogspanning aan de Belgisch-Nederlandse grens, Baarle-Hertog-Nassau, 137, 339.
  • S.N. s.d.: Dodendraad [online], www.dodendraad.org (geraadpleegd op 6 maart 2024).
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Reconstructie schakelhuis en Dodendraad

Net ten oosten van huisnummer Zondereigen 16 is een Duits schakelhuis (Schalthaus K5), een Duits wachtlokaal en een stukje Dodendraad gereconstrueerd.

De Dodendraad was een elektrische versperring opgericht langs de Belgisch-Nederlandse grens, waarvan het gedeelte ter hoogte van Zondereigen voltooid werd in juni of juli 1915.

Voor deze reconstructie werd gebruik gemaakt van authentieke, ter plaatse teruggevonden porseleinen isolatoren en een elektrische installatie uit diezelfde periode, geschonken door Umicore Olen. Een compleet ingericht schakelhuis vervolledigt deze constructie. De Schalthäuser of schakelhuisjes werden langs de draadversperring gebouwd in functie van de elektrische apparatuur, waarmee onder meer sabotage kon vastgesteld worden en een gedeelte was ingericht als wachtlokaal voor grenswachters.

  • VANNESTE A. 2013: Hoogspanning aan de Belgisch-Nederlandse grens, Baarle-Hertog-Nassau, 138-139, 142-143.
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)

Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis in art deco

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning in eclectische stijl

  • Omvat
    Dorpswoningen

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Jongensschool en parochiezaal Sint-Rumoldus

  • Omvat
    Langsschuur

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Rumoldus

  • Omvat
    Sint-Jozefkapel

  • Omvat
    Vrije kleuterschool De Horizon

  • Omvat
    Wederopbouwhoeve

  • Omvat
    Wegkapel Onze-Lieve-Vrouw

  • Omvat
    Wegkapel toegewijd aan het Heilig hart

  • Is deel van
    Baarle-Hertog


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Zondereigen [online], https://id.erfgoed.net/themas/5496 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Gemeente Baarle-Hertog

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.