Geografisch thema

De kaai van Ieper

ID
16401
URI
https://id.erfgoed.net/themas/16401

Beschrijving

Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het handelsdok, de Kaai van Ieper, zwaar beschadigd en was het Ieperleekanaal herleid tot een modderpoel. Na jaren lobbywerk viel op het einde van de jaren 1920 uiteindelijk de beslissing tot het herstel van het Ieperleekanaal en de wederopbouw van de Ieperse kaaimuren. In augustus 1930 werd de (inmiddels verdwenen) eerste steen (met daarop de vermelding "Hooge Vaart - Gegraven in 1630-1640 - Vernield in 1914-1918 - Hersteld door Stad en Staat in 1930-1931") gelegd. In maart 1933 waren de aan de Ieperse aannemer Byttebier gegunde werken aan de Kaai voltooid. De kaaimuren waren hersteld, opgehoogd en van een borstwering voorzien. Aan de westzijde werd de kaaimuur uitgelengd met een nieuwe betonnen kaaimuur van 127 meter, waardoor de Westkaai 185,45 meter lang werd. De officiële inhuldiging van de Kaai en het Ieperleekanaal vond plaats op 19 maart 1933.

Dat de wederopbouw van het handelsdok meer dan een decennium op zich liet wachten, belette niet dat vrij vlug na de oorlog een aantal bedrijven zich aan de Kaai kwamen vestigen. Eén van die bedrijven was de houthandel Vergracht aan Kaai-West. Het bedrijf vestigde zich omstreeks 1922 op dezelfde plaats waar Felix Vergracht in 1898 zijn zagerij en stapelplaatsen had opgericht. Ook het Antwerpse bedrijf American Petroleum Company, dat voor de Eerste Wereldoorlog een filiaal in Ieper had, kwam zich na de oorlog op dezelfde plaats vestigen. Omstreeks 1933 lieten de graan- en meststoffenhandelaars Blootacker en Vermeersch aan Kaai-West een groot graanmagazijn bouwen, dat door het Ieperse bedrijf Leterme werd ingericht. Ten zuiden van dit bedrijf werd omstreeks 1952 het veevoederbedrijf Lefere gebouwd. Langs dezelfde kaaimuur verrees ook de herberg Duc de Bourgogne met magazijnen die in de jaren 1930 door Constant Gheus als stapelplaats voor aangevoerde goederen werden ter beschikking gesteld.

Aan Kaai-Oost verrees reeds in de vroege jaren 1920 de baksteenbakkerij Edouard Delvoye. Meer in de richting van Boezinge en dus voor de aanzet van Kaai-Oost verrees de steenbakkerij Vanderghote, Dock & Cie, ook Briqueteries Yproises genoemd, met een eigen betonnen laad- en loskaai. Ten zuiden van het steenbakkersbedrijf Delvoye liet Alidore Vandeputte in de vroege jaren 1930 grote graanmagazijnen bouwden die door de Ieperse firma Henri Declercq met 8 silo's van 50 tot 60 ton werden ingericht. In 1933 werd het bedrijf Vandeputte uitgerust met een graanelevator van de Ieperse firma Leterme. Deze zuiger kon 10 tot 12.000 kg graan per uur verhandelen. Vanaf eind 1936 beschikte het bedrijf voor de aanvoer van granen vanuit Antwerpen over een eigen schip Het Nieuw Yper, gebouwd door de scheepsbouwwerf Jos. Boel & Zonen in Temse. Naast de graanhandel Vandeputte, bevond zich de kolenhandel R. Degeest, waarvoor omstreeks 1935 twee nieuwe kolenmagazijnen werden gebouwd.

Kort na de Eerste Wereldoorlog vestigden zich aan de Kaai ook het constructieatelier Doom & Mahieu, dat voor de oorlog langs de Diksmuidesteenweg was gelegen. Daarnaast bevonden zich de gieterijen A. Valcke, waarvan de wederopbouw eind 1923 waren voltooid.

Omstreeks 1933 liet Arthur Hollebeke die in de Maarschalk Haiglaan (vroeger Veurnsesteenweg) een bloemmolen exploiteerde, op Kaai-West een ophaaltoestel plaatsen

Naast deze bedrijven bevonden zich aan de Kaai destijds ook diverse herbergen, waaronder 't Gouden Lam, La Barque de Furnes, De Nieuwe Kaai, De Nieuwe Vaart, Het Vissershuis, De Fontein, De Kolenwerf, De Watermolen en Duc de Bourgogne.

De goederen die in het interbellum werden aangebracht, waren in het bijzonder bloem, tarwe, rogge, maïs, erwten, meststoffen, bouwmaterialen (zoals tegels, hout, ….), kasseien, koloniale waren, vis, turf en kolen. Goederen die vanuit Ieper werden uitgevoerd waren onder meer haver, oud ijzer en bakstenen. Hiervoor stonden vanaf 1933 onder meer beurtschepen in die wekelijks vanuit het binnenland naar Ieper voeren. Zo vertrok in de jaren 1930 elke woensdag het beurtschip Westflandria van aan de Vlaamse Kaai in Antwerpen naar de Kaai-West in Ieper. De ladingen die het schip in Ieper meenam, waren bestemd voor Brugge, Gent, Antwerpen en Brussel.

Aan deze economische bedrijvigheid herinneren vandaag nog aan Kaai-West:

  • De herberg De Fontein. Dit pand in wederopbouwarchitectuur telt één bouwlaag en vijf traveeën. Het is opgetrokken in gele baksteen en afgedekt met mechanische pannen. Kenmerkend zijn verder de muurankers en de rechthoekige muuropeningen in tudorboogvormige muurvelden. In de voorgevel steekt rechts een poort.
  • De voormalige veevoederfabriek Lefere (later Lingier). Dit in baksteen en beton opgetrokken industrieel gebouw van zes bouwlagen werd omstreeks 1952 gebouwd (Kaai-West 5).
  • Het voormalige graan- en meststoffenmagazijn van de firma Blootacker & Vermeersch (Kaai-West 6A). Kenmerkend voor dit gebouw van vier bouwlagen is de art-deco-geïnspireerde bouwstijl. De nog bewaarde draaimuts (of 'gek') verwijst naar de aanwezigheid van een graandrogerij.
  • Het voormalige brandstoffenbedrijf Vannieuwenhuyse, bestaande uit een gekasseid erf met ateliers en magazijnen met mazoutopslagplaatsen en aan de straatzijde een woonhuis van twee bouwlagen en drie traveeën onder geknikt zadeldak (Kaai-West 7).

Achter Kaai-West bevindt zich nog de schoorsteen van de koffiebranderij Bako. Deze koffiebranderij in de Diksmuidestraat werd in 1946 gebouwd door Marcel Bakeroot. Aan deze koffiebranderij gaat de koffie-chicoreibranderij vooraf die Michel Bakeroot in 1919 op het gehucht Abele in Watou oprichtte.

Aan Kaai-Oost refereren naar de initiële handelsfunctie van de Kaai:

  • De herberg Den Hoed (Kaai-Oost 2) in wederopbouwarchitectuur, gekenmerkt door één bouwlaag onder geknikt zadeldak van rode mechanische dakpannen, doorbroken door trapgevel, en geel baksteenparement, doorbroken door korfboogvormige openingen.
  • Het in rode baksteen opgetrokken gebouw met getrapte voorgevel, gekenmerkt door een houten koetspoort onder metalen linteel (Oostkaai 3).
  • Woonhuis met links aanleunend pakhuis. Beide panden van twee traveeën en vier bouwlagen worden gekenmerkt door een rode bakstenen puntgevel die in oorsprong door rondbogige muuropeningen werd doorbroken. Bepalend voor het woonhuis zijn tevens het siermetselwerk en de arduinen plint (Oostkaai 4).
  • De voormalige graanmagazijnen van de firma Vandeputte (later Delva). Kenmerkend voor dit in rode baksteen opgetrokken industrieel pand met zes traveeën en vier bouwlagen zijn de betonnen speklagen en onderling verbonden puntgevels (Oostkaai 5).
  • Het voormalige veevoederbedrijf Gebroeders Talpe. Thans witgeschilderde, deels in beton deels in baksteen opgetrokken industrieel gebouw met stilistisch een modernistische inslag (Oostkaai 6)

Stalen aanmeerpalen (met betonnen kern) aan weerszijden van de Kaai herinneren aan het voormalige drukke handelsverkeer over water.

  • Provinciaal Archief Brugge, A3/A5/A7-GB/1996-7-ff (Vergracht, 1922).
  • Provinciaal Archief Brugge, A3/A5/A7-GB/2003-22-d (Lefere, 1952 en later).
  • Provinciaal Archief Brugge, A7-GB/1997-54-c (Doom & Mahieu, 1907).
  • Provinciaal Archief Brugge, A7-GB/2002-29-i (Lingier, 1993).
  • Provinciaal Archief Brugge, A3/A5/A7-GB/2004-190-l (Blootacker & Vermeersch, 1973).
  • Provinciaal Archief Brugge, A3/A5/A7-GB/1999-23-g (Vandeputte, 1938).
  • Provinciaal Archief Brugge, A7-GB/2008-5-q (Delva, 1977).
  • Het Ypersche Nieuws, 23.07.1921, 12; 26.07.1924, 16; 02.08.1924,10; 10.01.1925, 13; 25.12.1926, 1; 01.04.1933, 3; 18.03.1933, 2-3; 22.03.1933, 6; 08.04.1933, 3; 27.05.1933, 8; 13.01.1934, 2; 11.08.1934, 4; 06.07.1935, 5;20.07.1935, 1; 03.08.1935, 2; 23.11.1935; 15.08.1936, 3; 10.10.1936, 8; 28.11.1936, 1; 05.12.1936, 2; 10.10.1936, 8.
  • HINDRICKX K. 1995: Netwerk van waterwegen. De scheepvaartgeschiedenis van het IJzerbekken. In: De Roo N. & HINDRICKX K. (red.), Beeld van een stroom. De IJzer, Tielt, 72.
  • Info Bako Koffie (geconsulteerd op 17 november 2011 en op 6 maart 2014).

Auteurs: Becuwe, Frank
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Brandstoffenbedrijf Vannieuwenhuyse

  • Omvat
    Café Den Hoed

  • Omvat
    Firma Blootacker & Vermeersch

  • Omvat
    Graanhandel Vandeputte

  • Omvat
    Handelsgebouw

  • Omvat
    Herberg De Fontein

  • Omvat
    Veevoederbedrijf Gebroeders Talpe

  • Is deel van
    Ieperleekanaal


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: De kaai van Ieper [online], https://id.erfgoed.net/themas/16401 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.