Geografisch thema

De Gerlachekaai

ID
15751
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15751

Beschrijving

De De Gerlachekaai is een gedeelte van de Scheldekaaien op de rechteroever, gelegen op het Zuid tussen de Visserskaai en de Namenstraat. De aanleg van deze kaaien gaat terug tot het grootschalige infrastructuurproject dat tussen 1877 en 1885 door de rechttrekking van de Schelde een nieuwe havenstrook ontwikkelde. In 1877 werden de werken aangevat; op 26 juli 1885 werden de nieuwe Scheldekaaien officieel ingehuldigd.

Voor de ontwikkeling van de nieuwe havenzone langs de rechteroever van de Schelde tussen 1877 en 1885 moesten honderden huizen gesloopt worden. Daarbij verdween de historische stadskern rond het Steen en de iets noordelijker gelegen historische havenzone "De Werf". Vanaf de Kattendijksluis tot aan de huidige Ledeganckkaai werd een ononderbroken, licht gebogen kaaimuur opgetrokken. Er werd een gekasseide strook van 80 m breed aangelegd voor kades, die werden uitgerust met havenkranen, kraan- en treinsporen en metalen, open opslagplaatsen. Daarnaast kwam een rijweg van 20 meter breed, waarlangs nieuwe gebouwen werden opgetrokken: vooral panden met een handelsfunctie, al dan niet gecombineerd met wonen op de verdiepingen. In 1897-1903 werd de havenstrook met 2 km verlengd naar het zuiden toe.

Het meest opvallende en gekende bouwkundig erfgoed van de Scheldekaaien zijn de metalen afdaken met Polonceauspanten en versierde frontons. De afdaken 13A-13B behoren tot de oudste nog resterende afdaken op de Scheldekaaien. Aan Scheldezijde van deze afdaken zijn sporen bewaard voor de havenkranen, aan straatzijde lopen sporen voor de goederentreinen die het transport naar het Zuidstation mogelijk maakten.

Over de gehele lengte van de Scheldekaaien werd de grens tussen de gekasseide havenzone en de openbare weg gemarkeerd door een lange rij smeedijzeren hekken. De bebouwing langs de Scheldekaaien bestond oorspronkelijk uit eind-19de- of begin-20ste-eeuwse pakhuizen, herbergen en handelspanden. Langs de De Gerlachekaai bleef van deze bebouwing niets over. Op de nummers 6-8 en 13-14 werden in het interbellum sociale appartementsblokken ingeplant naar ontwerp van stadsbouwmeester Emiel Van Averbeke. Beide blokken ondergingen een grondige renovatie naar ontwerp van architect Mostien, met onder meer de kenmerkende witte gevelplaten die het oorspronkelijke bakstenen parement verbergen.

Aan het zuidelijke einde van de De Gerlachekaai, op nummer 20, palmt het immense kantoorgebouw "Belgica" het volledige bouwblok tussen de Schaliënstraat en de Verviersstraat in. Het hoofdkantoor van de Compagnie Maritime Belge werd in 1990 gebouwd naar ontwerp van architect M. Jaspers. De inplanting van dit kantoorgebouw was één van de eerste grote investeringen die zorgden voor de heropleving van het Zuid op het einde van de 20ste eeuw.

  • VAN HOUTTE A. 2001: Architectuur langs de waterkant: een wandeling van de Royerssluis tot aan het Zuid, Antwerpsche Tydinghen, 2, 95-102.

Auteurs: Hooft, Elise
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Afdaken 13A-13B

  • Omvat
    Atoombunkers

  • Omvat
    Havenhekwerk en leilinden langs de Scheldekaaien

  • Omvat
    Kaaimuur van de Scheldekaaien met meerpalen

  • Omvat
    Sociaal woonblok met atelierflat Jozef Peeters

  • Is deel van
    Het Zuid

  • Is deel van
    Scheldekaaien


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: De Gerlachekaai [online], https://id.erfgoed.net/themas/15751 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Stad Antwerpen

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.