Geografisch thema

Leiesas

ID
15414
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15414

Beschrijving

Straat in het noorden van Sint-Eloois-Vijve. De straat loopt langs de Leie, in het verlengde van de straten Vijve-Trakel en Barrage. Twee zijtracés loodrecht op de Leie zorgen voor de verbinding met de Emiel Clausstraat. De straatnaam verwijst naar de sas die hier in de 19de eeuw ter hoogte van de dorpskern wordt opgetrokken op de Leie.

In de middeleeuwen bevindt de brug over de Leie zich, in tegenstelling tot vandaag, in het verlengde van het meest westelijk gelegen zijtracé van de Leiesas loodrecht op de Leie. De tolrechten brengen veel geld op voor de burggraaf van Sint-Eloois-Vijve, die eigenaar is van de brug. In 1580 vernielen de Gentse calvinisten de Leiebrug. Ter vervanging van de brug komt er circa 1600 een veerpont, tot groot ongenoegen van de Vijvenaren. In het renteboek van Vijve-Dendermonds van 1645 wordt "den aert" (veerpont)aangeduid bij de "Ley brugghe". Diezelfde situatie staat afgebeeld op de figuratieve kaart van Sint-Eloois-Vijve van 1754 en de kaart van Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door landmeter Cornelis Steur in 1764.

Pas in 1778 laat de burggraaf van Sint-Eloois-Vijve na druk van de overheid een nieuwe brug over de Leie bouwen, ter vervanging van de veerpont. Deze nieuwe draaibrug ("pont tournant") wordt weergegeven op de kaart van de steenweg Wakken-Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door landmeter A. Lefebvre in 1788. Het Rijksarchief te Kortrijk bewaart een kaart van circa 1800 van opnieuw een nieuwe brug over de Leie, ditmaal een brug op pijlers.

Na de rampzalige vloed van 1840-1841 worden stelselmatig verbeteringswerken van de Leie gestart. Zo voorziet het K.B. van 29 maart 1841 een stuw of barrage ter hoogte van de huidige brug over de Leie om het overstromingsgevaar in te dijken. De barrage, die op een afzonderlijke aftakking van de Leie komt te liggen, is voorzien van een houten brug en bestaat uit vier doorgangen en een landhoofd. De eerste steen wordt op 5 juli 1842 gelegd en in 1844 wordt Augustin Bekaert aangesteld als eerste ontvanger van scheepvaertrechten.

In 1862 wordt de aanbesteding uitgeschreven voor de bouw van een nieuwe sluis op de Leie, net ten noorden van het huidige kruispunt van de Aloise Biebuyck- en Emiel Clausstraat. Aannemer J. Vollenaere uit Oostende doet het laagste bod. In 1863 komt een sluis in baksteenmetselwerk en voorzien van houten puntdeuren tot stand. Een prentkaart van 1910 toont de ijzeren ophaalbrug boven de sas met jaartal "1863". Een 19de-eeuwse plattegrond uit het Rijksarchief te Kortrijk geeft de gronden weer die in het bezit zijn van de heer de Montblanc en die nodig zijn voor het bouwen van de sluis. De loskaai (richting Desselgem) biedt plaats aan drie schepen. Met de bouw van de sluis wordt de waterafvoer verbeterd en wordt de diepgang van schepen van 1,20 tot 1,80m gebracht. De volledige kanalisatie van de Leie door middel van schutsluizen verhoogt het economische belang van de rivier die de voornaamste weg wordt voor het goederentransport in Vlaanderen in die periode. Op een 19de-eeuwse kaart van de kanalisatie van de Leie ter hoogte van Sint-Eloois-Vijve worden de barrage van 1841 en de sluis van 1863 weergegeven op twee verschillende aftakkingen van de Leie. Tussen de twee aftakkingen bevinden zich het huis van de sasmeester en het huis van de hulpsasmeester.

In het begin van de 20ste eeuw neemt de bebouwing bij het sas toe. Zo wordt in 1905 "'t Brughuis" gebouwd en wordt ook de herberg "de Barrage" er opgetrokken. Tijdens beide wereldoorlogen worden brug en sas zwaar getroffen. De eerste sluis overleeft het oorlogsgeweld van de Eerste Wereldoorlog: in 1920 is de schade aan de brug en stuw voorlopig gerepareerd. Het dak van het huis van de sasmeester loopt tijdens de beschieting van oktober 1918 schade op. Het huis van de hulpsasmeester wordt tijdens de Eerste Wereldoorlog volledig vernield en wordt na de oorlog heropgebouwd. In 1940 wordt de sas zo zwaar beschadigd dat niet meer te herstellen is. Tijdens de Tweede Wereldoorlog is er tijdelijk een Duits soldatenkerkhof, gelegen nabij de woning van de sasmeester. Na 1945 besluit men een nieuwe sluis en brug te bouwen op ongeveer één kilometer van de oude. Volgens het kadaster wordt deze sluis pas in gebruik genomen in 1961. Na de Tweede Wereldoorlog wordt ter hoogte van de voormalige sas en barrage het tweede gedeelte van de Aloise Biebuyckstraat aangelegd. In de tweede helft van de jaren 1970 en in het begin van de jaren 1980 wordt de Leie gekanaliseerd. Na de kanalisatie ontstaat het huidige tracé Vijve-Trakel/Barrage/Leisas. Begin 2000 wordt door het stadsbestuur van Waregem, met steun van de Provincie West-Vlaanderen en Interegg, begonnen met de uitbouw van een aanlegplaats voor riviertoerisme aan de Leiesas. In het kader van de uitbouw van de jachthaven van Sint-Eloois-Vijve (nummer 1) wordt in 2001 de vzw Waregem Yacht Club opgericht. De haven wordt in 2007 uitgebreid met "vingerpieren", kleine aanlegsteigers loodrecht op de oever. Geasfalteerde straat langs de Leie met slechts een drietal woningen ter hoogte van de sluis op de Leie. Langs het Leiesas bevindt zich de stedelijke loskaai Waregem en de Waregem Yacht Club (nummer 1), bestaande uit onder meer 300 m steiger, 17 vingerpieren, circa 50 ligplaatsen en een kraan voor het hijsen van boten. Het grootschalige lossysteem van het veevoederbedrijf Leievoeders, gevestigd aan de Emiel Clausstraat, is hier eveneens gelegen.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Sint-Baafs-Vijve, 1961/31.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 472: Renteboek van Vijve-Dendermonds, 1645.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 4550: Figuratieve kaart van Sint-Eloois-Vijve anno 1754.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 15255: Nieuwe brug over de Leie te Sint-Eloois-Vijve circa 1800.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 23: Plattegrond van de kanalisatie van de Leie van 147 m voor de brug van Desselgem tot 2500 m voorbij Sint-Eloois-Vijve, 19de eeuw.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 504: Kaart van de steenweg Wakken-Sint-Eloois-Vijve, met aanduiding van de afstanden, getekend door A. Lefebvre, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1788.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 545: Kaart van de gemeente Sint-Eloois-Vijve, getekend door Cornelis Steur, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1764.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 698: Plattegrond van gronden die nodig zijn voor het bouwen van een sluis te Sint-Eloois-Vijve en die in het bezit zijn van de Montblanc, 19de eeuw.
  • COOREVITS S., Waregem graag gezien, Waregem-Beveren-Leie-Desselgem-Sint-Eloois-Vijve, Brugge, 2005, nummer 180-181.
  • COUDIJZER M., Zo was Sint-Eloois-Vijve, s.l., 1984, p. 28, 31-35.
  • DECOCK J., Jachthaven wordt uitgebreid, in Het Nieuwsblad, 10-11 maart 2007.
  • DELMOTTE M., Getuigenissen van steen (4), Het Sas en Barrage te Sint-Eloois-Vijve, in De Gavergids, jg. 3, 1999, nummer 5, p. 5-7.
  • DERAMMELAERE D., Stad aan de stroom, in De Gavergids, jg. 10, 2003, nummer 1, p. 3-5.
  • DUCATTEEUW E., VANDERMAELEN L., WANTE L., Historische kaart Waregem, in De Gaverstreke, jg. 20, 1992, p. 41-43.
  • NOLF M., Waregem binnenste buiten (2), in De Gavergids, jg. 9, 2002, nummer 2, p. 26.
  • NOLF M., Wandel- en fietsroutes, Waregem binnenste buiten (16), wandeling langs de residentiële straten van het centrum van Sint-Eloois-Vijve en de landelijke wegen van de Cauwenhoek, in De Gavergids, jg. 13, 2006, nummer 1, p. 28.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Sluis op de Oude Leiearm

  • Is deel van
    Sint-Eloois-Vijve


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Leiesas [online], https://id.erfgoed.net/themas/15414 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.