Geografisch thema

Emiel Clausstraat

ID
15405
URI
https://id.erfgoed.net/themas/15405

Beschrijving

Straat in het noordoosten van Sint-Eloois-Vijve. De straat vertrekt ter hoogte van de dorpskern en verbindt de Aloise Biebuyckstraat met de gemeente Zulte waar de straat wordt voortgezet als de Vijvestraat. De grens tussen beide gemeentes wordt gevormd door de Gaverbeek. Straat genoemd naar kunstschilder Emiel Claus (1849-1924), die in Sint-Eloois-Vijve geboren is in een thans verdwenen woning op de hoek met de Aloise Biebuyckstraat.

Van oudsher locatie van bewoning, zie het in 1976 ter hoogte van nummer 84 gevonden Gallo-Romeins graf met keramiek daterend van rond het midden van de 2de eeuw. In de middeleeuwen bevindt de brug over de Leie zich, in tegenstelling tot vandaag, ten noorden van de huidige Emiel Clausstraat. De tolrechten brengen veel geld op voor de burggraaf van Sint-Eloois-Vijve, die eigenaar is van de brug. Herberg "De Mane" en de daar tegenover gelegen herberg "De Maeght van Ghendt" worden in de 16de eeuw vermeld aan de toenmalige Emiel Clausstraat. In 1580 wordt de herberg "De Mane" door de Geuzen in as gelegd en nooit meer heropgebouwd. In de Geuzentijd worden ook hofstede "den Helme" en de herberg "de Drye Coninghen" verwoest. In 1580 vernielen de Gentse calvinisten de brug over de Leie. Ter vervanging van de brug komt er circa 1600 een veerpont, tot groot ongenoegen van de Vijvenaren. De straat wordt in die periode de "Calsie te Vijve Dendermondsch" genoemd. De weg loopt van de Sint-Elooiskerk (Sint-Elooisplein) tot aan het veer over de Leie en is eerder uitzonderlijk voor de periode reeds belegd met kasseistenen.

Op de kaart van de heerlijkheid Het Vijve-Ensche, opgemaakt door Louys de Bersacques in 1642, wordt de weg aangeduid als "herstrate van ghendt". In het renteboek van Vijve-Dendermonds van 1645 staat vermeld "herstrate commende van ghendt"; weergave van bebouwing ten zuiden van de stenen brug over de Vijvebeek (huidige Aloise Biebuyckstraat) en de brug over de Leie (ter hoogte van de huidige nummers 24-26).

Op de figuratieve kaart van Sint-Eloois-Vijve van 1754 omschreven als "de straete commende uyt de steenwegh en loopende naer tveir van Ste Eloys Vijfve en naer de kercke"; weergave van verspreide hoevebebouwing ten oosten van het veer over de Leie. Zelfde situatie op de kaart van Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door landmeter Cornelis Steur in 1764.

Pas in 1778 laat de burggraaf van Sint-Eloois-Vijve na druk van de overheid een nieuwe brug over de Leie bouwen, ter vervanging van de veerpont. Op de kaart van de steenweg Wakken-Sint-Eloois-Vijve, opgemaakt door landmeter A. Lefebvre in 1788, wordt de toenmalige Emiel Clausstraat afgezoomd door bomen en omschreven als "chemin conduisant à la chaussée de gand"; over de Leie bevindt zich een draaibrug ("pont tournant") op de plaats van het voormalige veer. Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), wordt de thans verdwenen hoeve "Oostpoorte" aangeduid langs de zuidzijde van de straat. Circa 1800 wordt er een nieuwe brug over de Leie voorzien, zie de kaart van de nieuwe brug over de Leie van circa 1800 uit het Rijksarchief te Kortrijk.

Ter hoogte van de huidige feestzaal "Leieburcht" (nummers 39-43) bevindt zich in de 19de eeuw het kasteel Boulez. Het kasteel wordt vanaf 1831 bewoond door het gezin van Bernard Boulez, handelaar in linnen, olieslager en van 1848 tot 1857 volksvertegenwoordiger voor het arrondissement Kortrijk. Burgemeester van Sint-Eloois-Vijve Paul Boulez (burgemeester van 1896 tot 1932), olieslager en brouwer, woonde er vanaf 1914. Vanaf het midden van de 19de eeuw neemt de bebouwing langs de straat algemeen geleidelijk toe, met de bouw van enkele kleine hoeves en woningen (zie nummer 85, nummer 108). Eveneens rond het midden van de 19de eeuw wordt een bestaande site ter hoogte van de brug over de Leie uitgebouwd tot een olieslagerij (zie nummers 22-24).

Het primitief kadasterplan (circa 1834) duidt de straat aan als "chemin de Zulte". Op de Atlas der Buurtwegen (1844) aangeduid als "Chemin n° 2" met als beschrijving "Grooten Heerweg" of "Chemin de Desselghem à Zulte"; nog steeds verpreide hoevebebouwing met een bebouwingsconcentratie ter hoogte van de brug over de Leie. Op de 19de-eeuwse plattegrond van gronden die nodig zijn voor het bouwen van een sluis te Sint-Eloois-Vijve en die in het bezit zijn van de Montblanc, wordt het eerste gedeelte van de straat aangeduid als "pavé communale de Vive St Eloy à Thielt"; de straat draait ter hoogte van de huidige nummers 24-26 af om via de Leiebrug en Sint-Baafs-Vijve (Wielsbeke) in de richting van Tielt te lopen. Op de kaart van het Dépôt de la Guerre (1862) wordt de herberg "Au Barrage Cabt" weergegeven aan het begin van de straat. Op een kaart van de kanalisatie van de Leie uit de 19de eeuw (vermoedelijk jaren 1860) worden het kasteel Boulez, de "Brasserie Boulez", de "Usine Boulez" aangeduid. In de tweede helft van de 19de eeuw en verder in de 20ste eeuw worden bij de Leie vlasactiviteiten uitgevoerd (zie links van nummer 34).

In de meidagen van 1940 wordt het geboortehuis van Emiel Claus (later "In het Gildhuis" en café "Ter Leien"), gelegen op de hoek met de huidige Aloise Biebuyckstraat, vernield. Na de oorlog, in 1948, wordt aan de Emiel Clausstraat een Onze-Lieve-Vrouwkapel opgetrokken (bij nummer 23).

Circa 1965 wordt het vervallen kasteel Boulez verkocht en herschapen in een garage. Eveneens in de jaren 1960 wordt het kerkhof rondom de Sint-Elooiskerk overgebracht naar de Emiel Clausstraat (nummer 120). In de tweede helft van de jaren 1970 en in het begin van de jaren 1980 wordt de Leie ten noorden van de Emiel Clausstraat gekanaliseerd; de oorspronkelijke Leiearm die parallel met de straat lipe, raakt daardoor in onbruik. In het laatste kwart van de 20ste eeuw worden de gronden ten zuiden van de straat verkaveld, zie verkaveling "Oostpoort" verwijzend naar een voormalige wijknaam. De straten ten westen van de Neerstraat zijn tijdens de inventarisatieperiode in aanleg. Geasfalteerde straat, enerzijds gekenmerkt door hoeve- en woningbouw opklimmend tot het begin van de 19de eeuw en anderzijds door enkele grootschalige bedrijven namelijk de veevoederbedrijven NV Leievoeders en Algoet voeders, gelegen bij de Leie. Aan het begin van de straat ligt het voetballokaal en voetbalveld van Sint-Eloois-Vijve.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Sint-Eloois-Vijve, 1966/5.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 472: Renteboek van Vijve-Dendermonds, 1645.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 515: Vijfve Ainsche in de prochie van Waregem beginnende opde straete soomen van Vijfve naer de Hoochmuelen gaet, in Registre rentes seigneur dans la seigneurie dite 't Vijfhaemsche dans la commune de Waereghem, Louys de Bersacques, 1642.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 4550: Figuratieve kaart van Sint-Eloois-Vijve anno 1754.
  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds de Plotho, nummer 15255: Nieuwe brug over de Leie te Sint-Eloois-Vijve circa 1800.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 23: Plattegrond van de kanalisatie van de Leie van 147 m voor de brug van Desselgem tot 2500 m voorbij Sint-Eloois-Vijve, 19de eeuw.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 504: Kaart van de steenweg Wakken-Sint-Eloois-Vijve, met aanduiding van de afstanden, getekend door A. Lefebvre, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1788.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 545: Kaart van de gemeente Sint-Eloois-Vijve, getekend door Cornelis Steur, landmeter van de kasselrij Kortrijk, 1764.
  • Rijksarchief Kortrijk, Kaarten en Plannen, nummer 698: Plattegrond van gronden die nodig zijn voor het bouwen van een sluis te Sint-Eloois-Vijve en die in het bezit zijn van de Montblanc, 19de eeuw.
  • COOREVITS S., Waregem graag gezien, Waregem-Beveren-Leie-Desselgem-Sint-Eloois-Vijve, Brugge, 2005, nummers 185-186.
  • COUDIJZER M., Zo was Sint-Eloois-Vijve, s.l., 1985, p. 8, 23, 25.
  • DELMOTTE M., Kerk, pastoors, kosters en parochianen van Sint-Eloois-Vijve van 1566 tot 1713, in De Gaverstreke, jg. 5, 1977, p. 202.
  • DESPRIET P., De Romeinse nederzettingen en vondsten in Waregem en Sint-Eloois-Vijve, in De Gaverstreke, jg. 7, 1979, p. 423.
  • NOLF M., Waregem binnenste buiten (2), in De Gavergids, jg. 9, 2002, nummer 2, p. 27.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2010: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Waregem, Deel I: Stad Waregem, Deelgemeente Sint-Eloois-Vijve, Deel II: Deelgemeenten Desselgem en Beveren-Leie, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL45, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Begraafplaats Sint-Eloois-Vijve

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Herenhuis met industriële gebouwen

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Fatima

  • Omvat
    Vlasschuur

  • Is deel van
    Sint-Eloois-Vijve


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Emiel Clausstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/15405 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.