Geografisch thema

Eerste Aardstraat

ID
14864
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14864

Beschrijving

Straat in het uiterste noorden van Bavikhove, die parallel loopt met de grens met Ooigem (Wielsbeke). De straat vertrekt aan de Hoogstraat en leidt naar de Tweede Doornsnijdstraat. De straatnaam verwijst naar de "aerd", een aanleg-, los- of rootplaats voor schepen langs de Leie en later ook de plaats waar vlassers hekken kunnen huren om vlas te roten. De aard ("quade aerdekin") was gelegen op het einde van de Tweede Aardstraat aan de Leie. Volgens De Flou is het "quade aerdekin" een grasland te Bavikhove dat voor het eerst vermeld wordt in 1610. Er bestond eveneens een heerlijkheid Ten Aerden, volgens De Flou voor het eerst vermeld in 1402. Deze heerlijkheid bestaat uit een feodale rente bezet op 31 bunders 800 roeden grond, gelegen te Bavikhove, Hulste, Deerlijk en Aalbeke. De heerlijkheid Ten Aerden was gelegen ten zuiden van de hoeve "Ter Triest" (Oostrozebeeksestraat nummer 28), langs de huidige Eerste Aardstraat, en de Helleput, en werd gehouden door het leenhof van Meynaertstichele te Wakken. Vier bunders van deze gronden lagen te Bavikhove, ten zuiden van "Ter Triest", langs de huidige Eerste Aardstraat. De heerlijkheid was onder meer in handen van de familie van der Gracht, graven van Moeskroen en het huis de Beer in Meulebeke. De laatste heren voor de Franse revolutie waren de familie de Beer en baron Kervijn de Lettenhove. Volgens De Flou wordt de benaming "Eerste Aardstraat" voor het eerst vermeld in 1902.

Eén van de oudste straten van Bavikhove; de straat wordt reeds vermeld in de 14de eeuw en loopt van de Leie naar hoeve "Ter Triest" (Tweede Doorsnijdstraat nr. 1); de Eerste Aardstraat is van oudsher de verbinding tussen de Hoogstraat en deze hoeve. Volgens De Flou in 1610 vermeld als "het Aerdtstraetkin". Op de kaart uit het landboek van Bavikhove, opgemaakt in 1639 door Loys de Bersacque, aangeduid als "het aertstraetken"; weergave van twee hoeves aan de westzijde van de straat (nummer 1 en nummer 12) (oostzijde niet weergegegeven). Huidige sites (nummer 1, nummer 6, nummer 10, nummer 12) weergegeven op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778).

Op de Atlas der Buurtwegen (1845) weergegeven als "Aerdestraet" met als aanduiding "Chemin n° 15" en omschrijving "Chemin de la Lys à Oost Rozebeke Meulebeke tranversant chemin dit Hoogestraet". De Eerste Aardstraat is tot de Eerste Wereldoorlog omzoomd door populieren, die door de Duitsers worden omgehakt voor brandhout.

Thans landweg met licht gebogen verloop en geasfalteerd wegdek, gekruist door de Karelbeek en de Paddebeek. Landelijke weg gekenmerkt door een 18de-eeuwse hoeve aan het begin van de straat (nummer 1). Overige, verspreid gelegen hoeven eveneens teruggaand tot 18de eeuw, doch met verbouwd karakter. Nummer 6, historische hoeve, gelegen bij de grens met Ooigem (Wielsbeke). De oudste vermelding dateert van 1651. Vanaf 1688 eigendom van Frans Cardon uit Rijsel en verpacht aan Matheus Vande Casteele. De hoeve wordt beschreven als "een behuysde hofstede met meersch". De omwalling dient vermoedelijk voor de ontwatering van de omliggende meersen. Vanaf 1752 eigendom van de heer Cardon. De Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), toont een omwalde hoeve met losstaande bebouwing; een dreef leidt naar de Eerste Aardstraat. Tot begin 19de eeuw volledig omwald en voorzien van een cirkelvormig grachtensysteem. De schuur wordt vermoedelijk circa 1850 gebouwd cf. naar verluidt wordt tijdens de Tweede Wereldoorlog het jaartal circa 1850 uit de gevel van de schuur geschoten. Op de Popp-kaart (1856) weergave van een woonhuis, schuur en stal; eigenaar in 1856 is P. Vanhecke. Vanaf 1929 eigendom van de familie Dugardin. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt er hevig gevochten langs de Leie en nabij het bos van Ooigem, waardoor de bewoners de hoeve moeten verlaten. De schuur lijdt de grootste schade; het strodak wordt deels afgeschoten. In 1949 worden de gebouwen opgeknapt en worden alle strodaken vervangen door pannen daken. Na de Tweede Wereldoorlog is het gebouwenbestand sterk opgelopen tot zeven gebouwen. In 1953 wordt het woonhuis verlengd met het aanpalende bakhuis en in 1955 wordt er een hangar gebouwd. De voormalige hoevedreef is nu doorgetrokken naar verder gelegen hoeven; de hoeve zelf is sterk verbouwd tijdens de laatste decennia.

Nummer 12, zogenaamd de "Karelshoeve", bestaande uit een dieper gelegen boerenhuis en bewaarde stal aan de straatkant. Recente hoevenaam, verwijzend naar de Karelbeek. Volgens de literatuur reeds weergegeven op een 17de-eeuwse kaart. Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), worden twee dwars op elkaar georiënteerde volumes omgeven door boomgordels. De hoeve behoort tot de Franse revolutie tot de heerlijkheid Ten Aerden. Het boerenhuis is volgens de literatuur vermoedelijk begin 19de-eeuws. Bouw van de vlasschuur in 1880 door Odile Amerlynck, waarbij zestien zwingelplanken worden geïnstalleerd; na zijn overlijden wordt het vlasbedrijf stopgezet en voortgezet als landbouwbedrijf. In 1935 wordt het boerenhuis verhoogd, met één meter verbreed en voorzien van een nieuwe bedaking. In de jaren 1930 wordt de vlasschuur verbouwd tot koestal (zie afbeelding). In 1976 wordt de voorgevel van het boerenhuis vernieuwd en in 1985 worden de stallingen, die aangebouwd zijn aan de noordzijde van het boerenhuis, afgebroken en wordt het dak van de voormalige vlasschuur vernieuwd (afbraak schouw). Bakstenen vlasschuur onder een golfplaten zadeldak; schuifdeuren op hangrails en laadluiken ter hoogte van de voormalige vlaszolder aan erfzijde. Lage boerenwoonst met vernieuwde voorgevel onder pannen zadeldaken.

Daarnaast vlassites uit de eerste helft van de 20ste eeuw, zoals een vlasserswoning met schuur van 1929 (nummer 10) en een voormalig vlasbedrijf met roterij van de gebroeders Coorevits uit de periode 1906-1939 (rechts van nummer 10).

  • Rijksarchief Kortrijk, Fonds Plotho, nr. 403: Thiende inde prochie van Bavichove op de noortoostzijde van de prochie, In Lantbouck vanden lande ende baronnie van Ingelmunstre, Vijve Sint-Eloy appendentie ende dependentien..., Loys de Bersacque, 1639.
  • BOTTE K., GLORIEUX R., VANDEWALLE (red.), Het hoevenboek van Harelbeke, Deel 1: Bavikhove, Harelbeke, 1985, p. 87-92.
  • CLAERHOUT R., VANHOUTTE R., VUYLSTEKE G., Bavikhove: historische gebouwen en monumenten, s.l., s.d.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1914, Deel I, kolom 106-107, 125.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1923, Deel III, kolom 907.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1928, Deel VIII, kolom 1026.
  • Harelbeke, Open Monumentendag 12 september 1993, Harelbeke, 1993.
  • Het Mauruspad. Bavikhove, Deerlijk, 1995, p. 6.
  • MAERTENS-VERKINDEREN M., Uit het verleden van Bavikhove, Handzame, 1974, p. 41-43, 49.
  • Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 13.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Vlasfabriek

  • Omvat
    Vlasserswoning met schuur en zwingelarij

  • Is deel van
    Bavikhove


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Eerste Aardstraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/14864 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.