Geografisch thema

Gentsestraat

ID
14784
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14784

Beschrijving

Straat doorheen het centrum van Harelbeke. De straat verbindt de Markstraat met de Gentsesteenweg en vormt samen met de Marktstraat en de Kortrijksestraat het hoofdtracé van het stadscentrum. De straatnaam verwijst naar de functie van de steenweg als verbinding tussen onder meer Harelbeke en Gent. De huidige straatnaam komt volgens De Flou voor het eerst voor in 1912.

De Oude Gentweg is een van oudsher belangrijk verbindingstracé tussen Kortrijk en Harelbeke en verder naar Waregem en Gent (tracé Hippodroomstraat, Elfde-Julistraat, Tramstraat, Kortrijksestraat, Marktstraat, Gentsestraat, Beversestraat). De weg is reeds aanwezig bij het ontstaan van de stad; een eerste bidplaats te Harelbeke, reeds vermeld in het begin van de 9de eeuw, wordt hier gesitueerd. Eerste weergave van het tracé op de kaart van Jacob van Deventer (1560): licht bochtige weg die aan beide zijden is bebouwd, aan de noordwestzijde met onder meer de Sint-Salvatorskerk, aan de zuidoostkant met aaneengesloten bebouwing.

De Gentse baan wordt op order van de kasselrij Kortrijk aangelegd vanaf 1716 als verbinding tussen de steden Kortrijk en Gent. De werken in Harelbeke worden uitgevoerd door aannemer Borlieux uit Doornik. Op 6 oktober 1716 vangen de grondwerken aan. De nieuwe steenweg heeft een gebogen profiel en volgt geen rechte lijn. De weg is 60 voet breed en heeft een middenstrook van 20 voet bestaande uit een laag zand waarboven straatstenen worden gelegd, gestut door kantstenen in blauwsteen. De meeste bouwmaterialen worden per schip uit Noord-Frankrijk via de Leie aangebracht. De steenweg wordt aan weerszijden beplant met lindebomen. Een deel van de Oude Gentweg (ter hoogte van de Kortrijksestraat-Marktstraat-Gentsestraat) is op dat ogenblik al verhard en deze verharding kan gebruikt worden om kosten uit te sparen. Vanaf juli 1718 is het opnieuw mogelijk de weg te gebruiken. Door deze werken wordt het kerkhof aan de zuidkant verkleind en wordt de kerkhofmuur hersteld.

In 1769 wordt de oude, romaanse kerk aan de noordzijde van de straat grotendeels afgebroken - met behoud van het transept en de vieringtoren - en er naast heropgebouwd in 1769-1774 naar de ontwerpplannen van architect Laurent-Benoit Dewez. Op de Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden, opgenomen op initiatief van Graaf de Ferraris (1770-1778), maakt de straat deel uit van de "Chaussée de Courtrai à Gand"; aan de noordzijde van de straat wordt reeds de nieuwe Sint-Salvatorskerk weergegeven met omliggende bebouwing (zie Marktplein, Paretteplein), langs de zuidzijde van de straat bevindt zich grotendeels aaneengesloten bebouwing. Op het primitief kadasterplan (circa 1835) is de zuidzijde van de straat volledig bebouwd. Op de Atlas der Buurtwegen (1845) aangeduid als "Route de Courtrai à Gand". Op de kaart van het Dépôt de la Guerre (circa 1865), de kaart van het Militair Cartografisch Instituut (1873) en die van circa 1910 duiden het kerkhof aan rondom de Sint-Salvatorskerk (als begraafplaats niet meer in gebruik sinds 1898).

In 1901 wordt een tramlijn aangelegd om het station van Kortrijk te verbinden met omliggende gemeenten. Op grondgebied Harelbeke loopt de lijn via de Kortrijksesteenweg, Kortrijksestraat, Marktstraat, Gentsestraat en Gentsesteenweg waar de tram plots de velden induikt. De tramlijn wordt in 1931 geëlektrificeerd en in 1959 opgeheven omdat het vervoer verzorgd wordt door bussen.

In de jaren 1960 neemt Albert Bert, de latere exploitant van meerdere grote filmcomplexen, de buurtcinema van zijn vader over en verbouwt deze in 1970 tot cinema "Majestic" met twee zalen (nummer 13/2). Sinds 2006 is in de voormalige cinemagebouwen het stadsarchief van Harelbeke ondergebracht. Aan de straatkant, herdenkingsplaat met opschrift "ALBERT BERT/ 1998/ EREBURGER VAN DE STAD HARELBEKE/ STICHTER VAN DE KINEPOLIS GROEP/ DE 'MANAGER VAN HET JAAR 1997' BEGON ZIJN LOOPBAAN VANUIT DE HIER GEVESTIGDE CINEMA MAJESTIC".

Brede, geasfalteerde en drukke verkeersader. De straat wordt aan de zuidzijde gekenmerkt door lintbebouwing. Aan de noordzijde bevindt zich de Sint-Salvatorskerk, omgeven door het Markt- en Paretteplein; deze 18de-eeuwse, classicistische kerk bewaart aan de westzijde tevens de (herbouwde) romaanse vieringtoren en transept van de voorafgaande kerk. Naast de kerk bevindt zich het oorlogsgedenkteken van 1921, heringewijd in 1947. Verder ook aan deze kant aaneengesloten bebouwing met wisselende rooilijn. Ter hoogte van de verspringing van de rooilijn is op de zijgevel van nummer 9 een kunstwerk geschilderd gerealiseerd op initiatief van de vzw Jonge Kamer Harelbeke zie gedenkplaat gedateerd "18-9-1988"; evocatie van een toetsenbord van een piano en muzieknoten.

De oudste bebouwing klimt op vandaag uitzonderlijk nog op tot de 18de eeuw zie de imposante woning "De Gouden Boom" (nummer 2). Voornamelijk 19de- en 20ste-eeuwse handelspanden en woningen. Nummer 1/ Paretteplein, voormalige herberg "Duc de Brabant", eertijds eenvoudige verankerde, bruine baksteenbouw die vermoedelijk in de jaren 1960-1970 aan de straatkant is bepleisterd en wit beschilderd en voorzien van rondopeningen en imitatie vakwerk ter hoogte van de begane grond. Nummers 47-49, mogelijk eertijds eenlaagse woningen die op het einde van de 19de eeuw zijn verhoogd met een tweede bouwlaag. Nummer 49 bewaart mogelijk de eind 19de-eeuwse openingen en een begin 20ste-eeuws parement met imitatievoegen. Nummer 15, zwaar gerenoveerd 19de-eeuws volume op de hoek van een pleinvormige inham waar de rooilijn verspringt. Bewaarde zijgevel met sporen van vernieuwde vensteropeningen en verdwenen rookkanalen. Nummers 54-56, 19de-eeuws volume, in 1929 opgesplitst in twee kleine rijwoningen, waarvan nummer 54 gebouwd in opdracht van vishandelaar Gerard Noppe; oranje bakstenen voorgevel met bewaarde houten winkelpui. Nummers 102-106, hoekvolume met tijdens de inventarisatieperiode overschilderd opschrift "BEENHOUWERIJ MAES" gelegen op de hoek met de Deerlijksestraat. Gebouwd in 1898 voor brouwer Theofiel Boucquey. Vrij breed volume deels afgedekt door een gemansardeerd zadeldak; latere dakvensters; typische decoratieve verankering en aangepaste openingen. Nummers 26-30, mogelijk ouder volume doch de huidige configuratie komt tot stand in 1930 wanneer de nummers 26 en 28 worden opgesplitst en nummer 30 wordt vergroot. In dat jaar wordt de voorgevel van de drie woningen eveneens voorzien van een nieuw gevelparement van het typische materiaalgebruik (oranje baksteen) en het metselverband. Circa 1964 wordt de winkelpui van nummer 26 verbouwd (zie bouwaanvraag van 1964).

  • Archief Technische Dienst Harelbeke, Bouwaanvragen: Harelbeke, 1964/100276.
  • Kadasterarchief West-Vlaanderen te Brugge, 207: Mutatieschetsen, Harelbeke, 1898/13, 1929/7, 1930/28.
  • Beelden uit het verleden, Harelbeke-Bavikhove-Hulste-Stasegem, Harelbeke, 1978, p. 46-47.
  • CAUWE R., Harelbeke in oude prentkaarten waarin ook enkele afbeeldingen van Stasegem, Zaltbommel, 1972, nr. 48-51.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, 1924, Deel IV, kolom 615.
  • Harelbeke grafelijke stad, Harelbeke, 2003, p. 82-83, 171-172.
  • LAMPAERT F., De Harelbeekse straatnamen in 1845, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 2, nr. 3, 1999, p. 3.
  • LAMPAERT F., De tram in Harelbeke, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 4, nr. 1, 2001, p. 18-19.
  • LAMPAERT F., OPSOMER G., Het ontstaan van de post in Harelbeke, in Tijdingen van de Roede van Harelbeke, jg. 6, nr. 1, 2003, p. 24.
  • Straatnamen Harelbeke van a tot z, Harelbeke, 2002, p. 19.
  • WOSTIJN A., BAERT K., e.a., Harelbeke in de Oostenrijkse tijd, 1714-1794, in De Roede van Harelbeke (De Leiegouw), nr. 18, Harelbeke, 1998, p. 46-48.

Bron: VANWALLEGHEM A. & CREYF S. 2009: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Harelbeke, Deel I: Stad Harelbeke, Deel II: Deelgemeenten Bavikhove en Hulste, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL42, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanwalleghem, Aagje; Creyf, Silvie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuizen

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Eenheidsbebouwing

  • Omvat
    Handelspand van 1933

  • Omvat
    Herberg In den Accordonist

  • Omvat
    Herdenkingsmonument gesneuvelde luitenanten

  • Omvat
    Hoekpand De Gouden Boom

  • Omvat
    Oorlogsgedenkteken

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Salvator

  • Omvat
    Pastorie

  • Is deel van
    Harelbeke


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gentsestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/14784 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.