Geografisch thema

Oudenaken

ID
14740
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14740

Beschrijving

Sinds 1 januari 1977 deelgemeente van Sint-Pieters-Leeuw en gelegen ten westen ervan in de vallei van de Molenbeek; in het zuiden begrensd door de Zuunbeek, in het oosten door de Molenbeek.

Etymologisch zou de benaming Oudenaken teruggaan tot Holdenake, een samenstelling van "hold" in de betekenis van oud en "aken" mogelijk als synoniem voor water. Het ontstaan van Oudenaken als permanente nederzetting is vermoedelijk te situeren in de zevende - achtste eeuw tijdens de Frankische kolonisatie en de vroegmiddeleeuwse kerstening.

Naderhand maakte Oudenaken deel uit van het allodium Lewe dat door de Brabantse edelvrouw Angela in de periode 785-819 geschonken werd aan het Sint-Pieterskapittel van Deutz bij Keulen, zie gemeente-inleiding Sint-Pieters-Leeuw. In de twaalfde eeuw was de rol van Keulen echter uitgeteld en werd de hertog van Brabant hier heer en meester: de heerlijkheid Oudenaken werd een deel van het in 1236 opgerichte Land van Gaasbeek. Na de verbrokkeling hiervan kwam Oudenaken in 1689 in handen van J.P. L'Escornet en kort nadien, in 1695, van Louis-Alexander Scockaert, graaf van Tirimont. In de achttiende eeuw bleef het dorp eigendom van de graven van Tirimont en na de Franse Revolutie evolueerde het tot zelfstandige gemeente.

In 1160 werden de kapellen van Oudenaken en Sint-Laureins-Berchem geschonken aan de abdij van Affligem; een eeuw later (1260) behoorden de kapellen tot afzonderlijke parochies tot ze in 1619 opnieuw werden verenigd; de parochiegeschiedenis verliep dus voor het grootste deel parallel en het patronaatsrecht hoorde toe aan de abdij van Affligem. Tot op heden worden de erediensten voorgegaan door dezelfde pastoor, maar aangezien Oudenaken de meest bevolkte en grootste parochie is, staat de pastorie op grondgebied Oudenaken, zie Baasbergstraat nummer 70.

Ook de demografische evolutie vertoont een zekere gelijkenis met Sint-Laureins-Berchem, namelijk een sterke bevolkingstoename in de tweede helft van de achttiende en de eerste helft van de negentiende eeuw; in de loop van de twintigste eeuw was er echter een sterke daling in de bevolkingscurve door de vermindering van de tewerkstelling in de landbouw en de daarbij aansluitende emigratie van jongeren. De laatste decennia manifesteert zich een licht herstel door de toenemende woonfunctie in de nabijheid van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Tot op heden wordt deze kleine gemeente van 246 ha gekarakteriseerd door een nagenoeg intact gebleven landelijke omgeving met een kleine woonconcentratie rondom de zeer laag gelegen dorpskern die naast de kerk, de bijhorende pastorie en een typisch dubbelschooltje, inclusief gemeentehuis, ook enkele beeldbepalende, vrij monumentale hoevecomplexen bevat zoals de Zwaenhofstede in de Baasbergstraat nummers 65-67 naast enkele kleine dorpswoningen. Het reliëf vertoont een golvend landschap tussen 30 en 57,5 m. Het stratenpatroon bleef zeker sinds de achttiende eeuw zo goed als ongewijzigd, maar onder druk van het nabije Hoofdstedelijk Gewest wordt de landelijke omgeving hoe langer hoe meer bedreigd door nieuwe verkavelingen zoals aan de Jan Vandersteenstraat met vrijstaande eengezinswoningen uit het einde van de twintigste en het begin van de eenentwintigste eeuw.

  • DIRIKEN P., Geogids Centraal Pajottenland, Gooik - Lennik - Sint-Pieters-Leeuw, s.l., 1993, p. 111-114.
  • HASQUIN H., Gemeenten van België. Geschiedkundig en administratief-geografisch woordenboek II. Vlaanderen-Brussel, Brussel, 1980, p. 840.
  • Ons erfgoed in woord en beeld, Themanummer, in Lewe, jaargang 25, nummers 2-3-4, 2006, p. 9.
  • VANDENBOSCH A., De staande kapelletjes te Sint-Pieters-Leeuw, in Lewe, jaargang 4, nummer 2, 1984, p. 2-35.

Bron: KENNES H. met medewerking van VAN DAMME M. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Vlaams-Brabant, Gemeente Sint-Pieters-Leeuw, Deelgemeenten Sint-Pieters-Leeuw, Oudenaken, Ruisbroek, Sint-Laureins-Berchem en Vlezenbeek, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen VLB8, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Baasbergstraat

  • Omvat
    Gaasbeek, Sint-Laureins-Berchem, Oudenaken en Elingen

  • Omvat
    Gaasbeekstraat

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Jan Vandersteenstraat

  • Omvat
    Opgaande oude kapellinde

  • Omvat
    Schamelbeekstraat

  • Is deel van
    Sint-Pieters-Leeuw


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Oudenaken [online], https://id.erfgoed.net/themas/14740 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.