Geografisch thema

Gerheide

ID
14472
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14472

Beschrijving

Middeleeuwse gehucht met oost-west-oriëntatie, gelegen in het noordoosten van de gemeente. Vondsten uit het Steentijdperk op Keiheuvel verwijzen naar mogelijke nederzettingen in deze periode. De eerste vermelding van het gehucht is te vinden in een schenkingsakte van 1326 in het archief van de abdij van Averbode. De wijk ontwikkelde zich als landbouwnederzetting aan de zuidelijke rand van de vallei van de Wezelsehoevenloop en de Molse Nete. In de loop van de 20ste eeuw uitgebreid in zuidelijke richting.

De Kapelanie Sint-Jan de Doper van Gerheide, opgericht in 1966, werd officieel als parochie erkend in 1974. Haar grondgebied beslaat het ganse Keiheuvelgebied, de volledige strook ten zuiden van de Mol-Neet en ten westen van de Balen-Neetlaan.

Ten oosten van Gerheide-centrum liggen twee natuurgebieden die representatief zijn voor de Kempen en hun metamorfose door toedoen van menselijke ingrepen. Het recreatie- en natuurgebied "De Keiheuvel", met typische landstuifduinen, omvat onder meer het vliegveld van de Kempische Aeroclub, officieel goedgekeurd sedert 1958, een speeltuin sedert 1965 en een camping sedert 1966; het meest oostelijke deel valt sedert 1984 onder het beheer van de Belgische Natuur- en Vogelreservaten. Domein "De Most", dat aansluit bij de "Keiheuvel", beslaat de uiterste zuidoostelijke hoek en was tot 1810 eigendom van de gemeente; het was oorspronkelijk een moerassig gebied dat deel uitmaakte van de brede alluviale vlakte van de Grote Nete; onder het beheer van verschillende eigenaars werd de moerassige grond in de tweede helft van de negentiende eeuw ontwaterd door de aanleg van een grachtensysteem en ontgonnen ter bevoorrading van het kamp van Beverlo. Dreven met eiken en beuken werden aangelegd en in 1876-1878 werd kasteel De Most gebouwd dat na de Eerste Wereldoorlog vergroot werd; tegelijkertijd werd een park aangelegd en paardenstallen gebouwd. In de jaren 1920 werd de Most een belangrijke leverancier van mijnhout en tijdens de Tweede Wereldoorlog deed de Most dienst als schuiloord van het verzet, zie bronzen gedenkplaat op de rechtse pijler van het toegangshek. Thans vormt de Most een halfgesloten landschap met wei- en hooiland enerzijds en bosjes op de meest vochtige plaatsen anderzijds; in 1980 werd een gedeelte (104 ha) van de Most door het Vlaamse gewest aangekocht als natuurgebied.

  • DIRIKEN P., Geogids Oosterkempen: Balen, Dessel, Mol, Retie, s.l., 1992, p. 55.
  • MICHIELS J. EN VERMEULEN R. Balen kijk en vergelijk 1930-1970, Balen, 1994, p. 61-65.
  • MICHIELS J. EN VERMEULEN R., Van Baenle tot Balen, Balen, 1987, p. 415-443.

Bron: KENNES H. & STEYAERT R. 2002: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Turnhout, Kanton Mol, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 16n5, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Endstraat

  • Omvat
    Kasteel De Most

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Jan

  • Is deel van
    Balen


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gerheide [online], https://id.erfgoed.net/themas/14472 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.