Geografisch thema

Everbeek

ID
14352
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14352

Beschrijving

Als Vlaamse gemeente sinds 1963, na het vastleggen van de taalgrens, overgeheveld van de provincie Henegouwen (arrondissement Ath) naar de provincie Oost-Vlaanderen. Vanaf 1977 een deelgemeente van Brakel. Ten noorden grenzend aan de Brakelse deelgemeenten Opbrakel, Nederbrakel en Parike; ten oosten aan Geraardsbergen (Zarlardinge), ten zuiden en ten westen respectievelijk grenzend aan Lessines (Ghoy) en Vloesberg in Henegouwen. Oude grenswijziging in het zuiden, namelijk de wijk klooster in de Franse periode deels overgedragen aan Ghoy. Telt met een oppervlakte van 1.348 ha 1915 inwoners (30.12.2000).

Landschappelijk aansluitend bij het Heuvelland vertoont het golvend leemlandschap afgeronde heuvelruggen afwisselend met beekdepressies; zuidelijke helft van het grondgebied tussen de brede west-oost-verlopende beekvallei van de Terkleppebeek en de parallel lopende Binchebeek, die naar de Dender vloeien; noordelijk grondgebied hydrografisch tot de Zwalmvallei behorend. Op de steilere hellingen in het noorden en westen bleven bosgebieden bewaard van vroeger uitgestrekte bossen (Hayesbos aansluitend bij het Bos de la Louvière op Vloesberg).

De vondst van een silo uit de Metaaltijden op de wijk Maandag getuigt van vroege bewoning te Everbeek. Op de zuidoostelijke hellingen van heuvelruggen van beide beekvalleien op Everbeek-Beneden zouden er in de Romeinse tijd agrarische nederzettingen geweest zijn. Op de wijk Steenberg werden zowel Romeinse dakpannen als ceramiek aangetroffen. Gemeentenaam reeds in de 11de eeuw voorkomend, afkomstig van een Germaans hydroniem. Bewoningsevolutie, sterk bepaald door de geografische kenmerken van het grondgebied, leidde tot de ontwikkeling van twee afzonderlijke dorpskernen: de laag gelegen oude dorpskern van Everbeek-Beneden in de zuidoosthoek van de gemeente, in de vallei van de Terkleppebeek; de jongere dorpskern van Everbeek-Boven op een hoge heuvelrug in het noordwesten, mogelijk teruggaand op een oude dries-nederzetting (zie toponiem Muytteryendries). Toponymische aanwijzingen dat de Sint-Pietersabdij van Lobbes (Henegouwen) in de 9de eeuw te Everbeek een landbouwdomein bezat verwijderd van beide voornoemde woonkernen in het zuidwesten Sint-Mariakerk van Everbeek in 1136-1138 door de bisschop van Kamerijk geschonken aan de abdij van Sint-Amands aan de Scarpe (Noord-Frankrijk). Melding van de Sint-Mariekerk als parochiekerk in 1366. Tweede oude bidplaats toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw ter Engelen en bekend als kapel te Koroot of Korootkapel, gesticht in 1632 op het gelijknamig leengoed in de zuidoostelijke grenshoek van Everbeek, afgeschaft bij het eind van het Ancien Régime.

Everbeek behoorde in de feodale tijd tot het Land van Lessen en Vloesberg waarvan het bezit in 1294 nog betwist werd tussen de graven van Vlaanderen en Henegouwen; sinds overeenkomst van 1333 deel uitmakend van het graafschap Henegouwen. Naast de hoofdheerlijkheid Everbeek waren de heerlijkheden van Hazoten en van Ter Walle de voornaamste lenen; andere minder belangrijke lenen zoals Blaasveld, Liedekerke, Steenkerke, Ten Berghe; in het zuiden op de wijk "Klooster" lag een enclave van het graafschap Vlaanderen. Meerdere abdijen en andere religieuze instellingen hadden er bezittingen: de Sint-Adriaansabdij van Geraardsbergen, de abdij van Ghislenghien, het kapittel van Kamerijk, de hospitalen van Lessines en Geraardsbergen.

Na de bouw van een kerk voor de wijk Boven Kwartier in het noordelijk deel van Everbeek, volgde in 1873 de oprichting van een tweede parochie door afscheiding van Everbeek-Boven van de Sint-Mariaparochie in Everbeek-Beneden. Sindsdien sprake van Everbeek-Boven voor de jonge parochie en Everbeek-Beneden voor het zuidelijk deel waarvan de oude dorpskern enigszins een verstedelijkt karakter bezit. Geen enkele verbindingsweg van enig belang doet het grondgebied van Everbeek aan; de oude weg Oudenaarde-Geraardsbergen ligt ten oosten van de gemeentegrens. Everbeek telde voorheen meerdere sites met walgrachten; de meeste thans volledig verdwenen, enkele nog localiseerbaar door bebouwingsresten. Talrijke veldkruisen en wegkapellen op het grondgebied van Everbeek, de meeste met een oude standplaats; meerdere echter recent nog vervangen of vernieuwd zoals het veldkruis aan de Priemstraat.

  • DE LANGE S., Everbeek, in Land van Aalst, XXI, 6, 1969, p. 245-270.
  • DE MULDER G. - VELGHE M., Brakel - Everbeek. Een silo uit de metaaltijden nabij het gehucht Maandag, Jaarverslag van de provincie Oost-Vlaanderen 1996, Monumentenzorg en Cultuurpatrimonium, Gent, 1997, p. 162-163.
  • DEVOS P. met medewerking van BAUTERS L. en VAN DURME L., De Sinte-Mariekerk van Everbeek, verborgen rijkdom in de Vlaamse Ardennen, Gent, 1998.
  • DE TEMMERMAN L. - DENDAUW F. - PREMEREUR A. - ERACHTEN L., Everbeek, Opbrakel, Parike en Zegelsem in oude prentkaarten, Zaltbommel/Nederland, 1995
  • VAN ISTERDAEL H., Archief van het Land van Aalst, Brussel, 1994, p. 37.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2000: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoning

  • Omvat
    Bergstraat

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning De Scheven Hoek

  • Omvat
    Boerenburgerhuis

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Everbeekplaats

  • Omvat
    Geknotte winterlinde als grensboom

  • Omvat
    Gemengde houtkant en kaphaag van haagbeuk

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Hayesbos en Verrebeekvallei

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve

  • Omvat
    Hoeve Ferme du Château

  • Omvat
    Hoeve Ferme du Courois

  • Omvat
    Hoeve met losse bestanddelen

  • Omvat
    Hoeve Vandesande

  • Omvat
    Hof te Steenkerke

  • Omvat
    Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Halle

  • Omvat
    Kapel van Onze-Lieve-Vrouw van Salette

  • Omvat
    Kapellen

  • Omvat
    Kapelletje

  • Omvat
    Kaphaag van haagbeuk

  • Omvat
    Kaphaag van haagbeuk bij huisweide

  • Omvat
    Kaphaag van haagbeuk bij voormalig erf

  • Omvat
    Kaphaag van haagbeuk en gewone es

  • Omvat
    Kaphaag van haagbeuk en knotwilgenrij

  • Omvat
    Kasteel d'Harveng

  • Omvat
    Knotbomenrij van haagbeuk en zomereik

  • Omvat
    Knotbomenrijen bij weiland

  • Omvat
    Knotels

  • Omvat
    Knothaagbeuk als schermboom

  • Omvat
    Korootkapel en boerenwoning

  • Omvat
    Kremerstraat

  • Omvat
    Meidoornhaag als veekering

  • Omvat
    Muiterij

  • Omvat
    Nestor Debeckstraat

  • Omvat
    Onze-Lieve-Vrouwekapel

  • Omvat
    Onze-Lieve-Vrouwekapel

  • Omvat
    Opgaande grauwe abeel op talud

  • Omvat
    Opgaande zomereik als hoekboom

  • Omvat
    Oude pastorie van Everbeek-Beneden

  • Omvat
    Pevenage

  • Omvat
    Reepstraat

  • Omvat
    Relict van kaphaag met haagbeuk

  • Omvat
    Relict van kaphaag van haagbeuk

  • Omvat
    Relicten van kaphaag van haagbeuk op bosgrens

  • Omvat
    Romp van de Kapellekoutermolen

  • Omvat
    Schudewee

  • Omvat
    Semigesloten hoeve

  • Omvat
    Semigesloten hoeve

  • Omvat
    Sint-Annakapel

  • Omvat
    Sint-Jozefskapel met linden

  • Omvat
    Solitaire taxus

  • Omvat
    Steenbergbos

  • Omvat
    Terkleppe

  • Omvat
    Trimpont

  • Omvat
    Trimpontbos en Hayesbos

  • Omvat
    Twee gekandelaarde linden bij veldkruis

  • Omvat
    Twee knotpopulieren

  • Omvat
    Twee mispels bij erf

  • Omvat
    Twee opgaande linden bij kapel

  • Omvat
    Veldkapelletje

  • Omvat
    Veldkapelletje

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Villa

  • Omvat
    Villa Demarbaix

  • Omvat
    Wegkapel

  • Omvat
    Wegkapel

  • Omvat
    Wegkapel

  • Omvat
    Wegkapel

  • Omvat
    Wegkapel

  • Omvat
    Wegkapel

  • Omvat
    Wegkapel met linden

  • Omvat
    Wegkapel Onze-Lieve-Vrouw de la Salette

  • Omvat
    Wegkapel Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes

  • Omvat
    Wegkruis

  • Omvat
    Wilgenhakhout op talud

  • Omvat
    Zware gekandelaarde zomerlinde als hoekboom

  • Is deel van
    Brakel


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Everbeek [online], https://id.erfgoed.net/themas/14352 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.