Geografisch thema

Gontrode

ID
14210
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14210

Beschrijving

Landbouwdorp ten zuiden van Melle aan de Molen- of Gondebeek die voor een deel de grens vormt met Melle. Met een oppervlakte van 276 ha telde Gontrode in 1981 978 inwoners. Gelegen in het overgangsgebied van Zandig naar Zandlemig Vlaanderen met een sterk variërende bodem en waterhuishouding. In hoogte taludvormig opklimmend van 8 m in het noorden tot 27 m in het zuiden. Van noord naar zuid doorsneden door de Geraardsbergse steenweg en de spoorlijn Gent-Zottegem.

Recent archeologisch onderzoek leverde sporen op van bewoning in de steentijd en het neolithicum. De oudste bronvermeling van Gontrode luidt "Rothen", dateert van 980 en is afgeleid van het Germaanse woord "rotha": zijnde gerooid bos. Pas later (1189) wordt de gemeentenuam door toevoeging "Guntroden". Minstens een deel van Gontrode, namelijk de bossen in het zuiden grenzend aan Gijzenzele, hoorde bij de "villa Gijzenzele" die tot de oudste bezittingen van de Gentse Sint-Baafsabdij worden gerekend. Ten vroegste in de 9de eeuw en ten laatste in begin 11de eeuw richtte de Sint-Baafsabdij er het "Hof van Roden" op als ontginningscentrum. Deze oudste hoeve van Gontrode vormde een secundair uitbatingscentrum ondergeschikt aan de curtis van Sint-Baafs te Gijzenzele. De Gentse Sint-Baafsabdij bezat tevens het patronaatschap over de kerk en inde er de meeste tienden. Bestuurlijk en fiscaal behoorde Gontrode tot de heerlijkheid van het Land van Rode in de kasselrij van het Land van Aalst. Gontrode ressorteerde onder één van de vier leenhoven van Rode, namelijk dat van Melle, maar beschikte wel over een eigen baljuw, meier en schepenen die tevens bevoegd waren over Landskouter. Een belangrijke heerlijkheid van Gontrode was het goed "Ten Abeele". Een andere oude nederzetting was het leen "Goed te Cotele" het vroegst vermeld in 1376. In de buurt van het vroeger "Hof te Cotele" en ook van de dries aan het dorpscentrum werden scherven gevonden die wijzen op bewoning minstens sinds de 12de eeuw.

Stichting van de parochiekerk toegewijd aan Sint-Bavo zou zeker opklimmen tot begin 11de eeuw. Eerst behoorde de parochie tot het bisdom Kamerijk, later bij Mechelen en sinds 1801 bij het bisdom Gent. Van de 16de tot de 19de eeuw was de bedienaar van de kerk tijdelijk afkomstig van één van de omliggende parochies.

Bebouwing vroeger scherper geconcentreerd op de hoogst gelegen gronden met een woonkern op de Kapellendries naast de kouter en rondom de nabijgelegen dorpskerk, ingeplant in een bocht van de Geraardsbergse steenweg boven op een heuvelrug. In 1500 was de dries reeds volledig omringd door hoeven. Van de 16de tot de 20ste eeuw uitbreiding van de bewoning aan de kerk en de dries; ook aan de Geraardsbergse steenweg aangegroeide bebouwing voornamelijk geconcentreerd in de omgeving van de kerk. Enkele meer geïsoleerd gelegen grote oude landbouwuitbatingen op de lagere gronden in de buurt van de Gondebeek.

Te Gontrode zijn een paar wetenschappelijke instellingen gevestigd: het Rijksstation voor Veevoeding gebouwd in 1956 op de plaats van het vroeger "Hof te Cotele", een omgrachte pachthoeve met kasteel nabij de grens met Lemberge; het Onderzoekscentrum voor Bosbouw, Bosbedrijfsvoering en Bospolitiek van de faculteit Landbouwwetenschappen van de Gentse rijksuniversiteit in het zuiden van de gemeente tegenover het Aalmoezenijebos.

Enkele bunkers uit de jaren 1930, deel uitmakend van de verdedigingslijn tussen de Schelde (Wetteren) en de Leie (Deinze), onder meer twee aan de Kapellendries in de buurt van het verdwenen Duits vliegveld (1914-1918) van Lemberge, en één bunker aan de Potaardestraat.

  • DE BAETS A., Wandeling doorheen de gemeente Melle" Melle, 1978.
  • DE BAETS J. - TAELMAN H., Gontrode, s.l., 1978.
  • DE POTTER F. - BROECKAERT J., Geschiedenis van de gemeenten der provincie Oost-Vlaanderen, reeks I, deel 3, Gent, 1864-1870
  • SERRURE c.p., Graf- en gedenkschriften der provincie Oost-Vlaanderen, Derde reeks.
  • Buitengemeenten. Parochiën der dekeny van Gent Extra Muros. - Eerste deer, Gent, 1860-187O, p. 217-234.
  • VERHULST A., De Sint-Baafsabdij te Gent en haar grondbezit (VIIe-XIVe eeuw), Brussel, 1958, p. 413-425.
  • WALLEYN G., Gontrode en Landskouter, in De Gonde, XVI, 1, 1988, p. 14-18.

Bron: BOGAERT C. & VERBEECK M. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Gent, Kantons Destelbergen - Oosterzele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 12n2, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Verbeeck, Mieke
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    't Hof van Ghinderomme

  • Omvat
    Betonnen constructie vliegveld Gontrode

  • Omvat
    Boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Bunker B39

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Duitse bunker vliegveld Gontrode

  • Omvat
    Duitse bunker vliegveld Gontrode

  • Omvat
    Gekandelaarde kapellinde

  • Omvat
    Goed ten Abeele met watermolen

  • Omvat
    Klooster van de zusters Sint-Vincentius van Deftinge en lagere school

  • Omvat
    Langgestrekte hoeve

  • Omvat
    Mullemhoeve

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Bavo

  • Omvat
    Pastorie Sint-Bavoparochie

  • Omvat
    Rodeberghoeve

  • Omvat
    Schauboshoeve

  • Omvat
    Semigesloten hoeve

  • Omvat
    Villa des Bleuets

  • Omvat
    Villa des Bois

  • Omvat
    Villa des roses

  • Omvat
    Wegkapel toegewijd aan Onze-Lieve-Vrouw

  • Omvat
    Weideboomgaard

  • Is deel van
    Melle


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gontrode [online], https://id.erfgoed.net/themas/14210 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.