Geografisch thema

Leupegem

ID
14112
URI
https://id.erfgoed.net/themas/14112

Beschrijving

Dit verstedelijkt woondorp met een oppervlakte van 279 hectare en met 1.969 inwoners (1.1.1996) is gelegen aan de Schelde in Zandlemig-Vlaanderen, aan de spoorlijn Gent-Ronse. Ten noorden, grenzend aan de stad Oudenaarde, ten noordoosten aan Edelare, ten zuidoosten aan Maarke-Kerkem (Maarkedal), ten zuiden aan Etikhove (Maarkedal) en ten westen aan Melden. In 1956 kreeg Leupegem een deel van de gemeente Bevere en het gehucht Schapendries van de gemeente Melden. In 1965 bij Oudenaarde gevoegd. In zuidwestelijke richting naar de Maarkebeek toe treft men steile, beboste hellingen. Op de kleine ruimte tussen de helling en de Scheldemeersen ligt een scherpe (deels in 1912 en 1925 gedichte) buitenbocht van de Schelde; de bij Armenlos gelegen Jan Baptist Eeckhoutskaai met het eeuwenoude zogenaamd "Schipperskerkje". Wellicht ontwikkelde zich hier de dorpskern. De aansluitende zogenaamd "Sint-Remenskouter" moet een heel kleine nederzetting zijn geweest. Leupegem is een zeer oud dorp, de Frankische naam gaat terug op Lupenghem en betekent "de woning van de lieden van Lupo". Vondsten uit de Steentijd laten echter een vroegere bewoning vermoeden.

Volkegem, Edelare en Leupegem vormden in de middeleeuwen één parochie. In 1110 werd de kapel van Pamele samen met de altaren van Edelare, Leupegem en Volkegem aan de abdij van Ename geschonken. Volkegem was de moederparochie van Leupegem, Edelare en Pamele. Gezien het patrocinium bezat Leupegem vermoedelijk reeds in de 8ste eeuw een eigen kerk. De heerlijkheid Leupegem hing af van de baronie van Pamele en werd in de 17de eeuw verkocht aan de heren van Melden. Sociaal en economisch was Leupegem als agglomeratiegemeente steeds op Oudenaarde aangewezen. Wegens zijn ligging aan de voet van de Edelareberg bij de stadsversterkingen, heeft het dorp steeds geleden onder de talrijke oorlogsverwoestingen. Door belegeringen en diefstallen werd het dorp in 1580-1582 als het ware van de kaart geveegd. De Slag van Oudenaarde in 1708 werd ook te Leupegem uitgevochten. Er leefde vooral een arme bevolking, die naast landbouw ook aan textielproduktie deed. De voorstedelijke ligging bevorderde in de 19de eeuw de ontwikkeling van de handel, gevolgd door een industrile groei. Wegens nood aan een betere en grotere kerk werd het vroegere parochiekerkje uit de 16de eeuw in Armenlos in 1828 samen met het omringende kerkhof en andere kerkgoederen verkocht, teneinde de bouw van de nieuwe Sint-Amanduskerk van 1830 te bekostigen. In 1861 werd de spoorlijn naar Ronse aangelegd. In 1884 werd de Schelde rechtgetrokken, waardoor de Armenlos en de Jan Baptist Eeckhoutskaai hun bestaansreden als loskaaien verloren. In 1925 werd de parochie aan het Heilig Hart toegewijd.

Het oude wegtracé Doornik-Gent aan de rechteroever loopt door Welden, Leupegem, Ename en Nederename en lijkt minstens terug te gaan tot de Gallo-Romeinse tijd. Het dorp Leupegem ontwikkelde zich door de eeuwen heen aan deze hoofdas, die volgt ongeveer het tracé van de huidige Leupegemstraat, Dokter De Wolfplein en Berchemweg. Een tweede oud tracé is de baan naar Brakel en Geraardsbergen, vanuit Leupegem langs de huidige Groene Wandeling en de Vlaamse Ardennendreef naar Kerselaar (Edelare) lopend.

Ten noordoosten heeft men de in 20ste eeuw dichtbebouwde aftakking Diependale naar Oudenaarde. Bij de Parochiekerk Sint-Amandus loopt de Vontstraat in het verlengde van de Armenlos naar het Zuiden Het recht stuk van de zogenaamde Ronseweg; de baan naar Ronse werd pas in de 18de eeuw aangelegd. De dorpskom is doorsneden door een netwerk van smalle straten. Leupegem is van oudsher een dorp met twee gezichten: het dichtbehuisde Noordelijk deel nabij Oudenaarde en het oostelijk landbouwgedeelte en bosjes, bezaaid met enkele hofsteden in Tenberge. Op de Maarkebeek treft men de zogenaamd "Nonnenmolen". De laatste decennia verdween de handel grotendeels, de woonzone breidde zich uit en het dorp kreeg vooral een verblijfsfunctie. Het dorp met voornamelijk burger-, heren- en arbeidershuizen uit eind 19de eeuw en begin 20ste eeuw, lijdt onder het steeds toenemende verkeer.

  • Stadsarchief Oudenaarde, Landboek Leupegem.
  • BERINGS G., Landschap, geschiedenis en archeologie in het Oudenaardse, Oudenaarde, 1989, p. 55-59.
  • DEVOS P., Leupegem - Ontwikkeling van het dorp, Monumenten en Landschappen in Oudenaarde, Oudenaarde, 1991, p. 63-64.
  • DEVOS P. - VANDEVELDE L., Leupegem - Straten en gebouwen in de dorpskom, Monumenten en Landschappen in Oudenaarde, Oudenaarde, 1991, p. 78-88.
  • VANDEVELDE H., Leupegem door de eeuwen heen, Leupegem, 1937.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K., TACK A. & VERBEECK M. 1996: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Stad Oudenaarde met fusiegemeenten, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n1, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Tack, Anja
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoning

  • Omvat
    Armenlos

  • Omvat
    Berchemweg (Leupegem)

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Café Au Repos chez H. Colpaert

  • Omvat
    Desiré Waelkensstraat

  • Omvat
    Diependale

  • Omvat
    Dokter De Wolfplein

  • Omvat
    Gesloten hoeve

  • Omvat
    Huizenreeks met voortuintjes

  • Omvat
    Jan Baptist Eeckhoutskaai

  • Omvat
    Landhuis

  • Omvat
    Leupegemstraat

  • Omvat
    Neoclassicistische villa

  • Omvat
    Ommegangstraat (Leupegem)

  • Omvat
    Ommelozen Boom

  • Omvat
    Ronseweg

  • Omvat
    Semi-gesloten hoeve

  • Omvat
    Station Leupegem

  • Omvat
    Vlaamse Ardennendreef (Leupegem)

  • Omvat
    Vontstraat

  • Omvat
    Watermolenstraat

  • Is deel van
    Oudenaarde


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Leupegem [online], https://id.erfgoed.net/themas/14112 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.