Verstedelijkte gemeente ten oosten van de Antwerpse agglomeratie, 8181 inwoners in 1981 en 785 hectare, gelegen aan het Albertkanaal en doorsneden door de Turnhoutsebaan; ten noorden begrensd door Kleine Schijn, ten zuiden door Grote Schijn.
Sporen van bewoning in de Romeinse tijd uit de 2de eeuw en begin 3de eeuw werden opgegraven ten noorden van het Albertkanaal. Oudste vermeldingen uit het derde kwart van de 12de eeuw (1161) in de oorkonden van de abdij van Tongerlo. Tot 1559 was de hoge gerechtigheid over Wijnegem in handen van de hertog van Brabant. In 1567 verkocht Geraard Sterck de heerlijkheid aan Jan Vleminck, in 1621 werd ze bezit van de familie Haudion, die in 1698 (Donaat de Haudion) de grafelijke titel verkreeg. Eigenaars waren nadien de families Van Maldegem, Donroy en Roelants. Aanvankelijk hoorde de parochie Wijnegem bij de parochie Broechem. In 1161 schonk de bisschop van Kamerijk het altaar van Broechem met zijn annexen (onder meer Wijnegem) aan de abdij van Tongerlo; vermoedelijk werd de Onze-Lieve-Vrouweparochie pas midden 16de eeuw onafhankelijk van Broechem.
De oude kerk van Wijnegem stond aan de huidige Oude Sluisstraat; nadat deze kerk in 1562 afgebrand was, werd een nieuwe kerk gebouwd op de plaats van de huidige, namelijk in de as van de dreef naar het kasteel.
Wijnegem werd in 1542 geplunderd en gedeeltelijk verwoest tijdens de doortocht van Maarten van Rossem; tijdens de Spaanse Successieoorlog was het Franse hoofdkwartier hier gevestigd.
Straatgemeente met bebouwing voornamelijk te dateren circa 1920 en na de Tweede Wereldoorlog. Centrum aan de Turnhoutsebaan, waarlangs lintbebouwing uit de 19de en de 20ste eeuw, het gemeentehuis, schoolgebouwen, het park van het oude Wijnegemhof en de kerk.
Ten zuiden van de Turnhoutsebaan recente één- en meergezinswoningen (tweede helft van de 20ste eeuw). Lage arbeidershuisjes verspreid over de hele gemeente; onder meer aan het Albertkanaal, in omgeving van de sluis. Wijnegem bezit nog enkele boerderijen en een vijftal kastelen of resten hiervan, alle omgeven door een park. Recent industrieterrein ten noordwesten van de gemeente.
- CUYT G., Een La Tène-afvalkuil en -waterput op de "Steenakker" te Wijnegem, in Noordgouw, 1978, XVIII, 2-3, p. 65-83.
- Heemkundige kring Jan Vleminck Wijnegem, Wijnegem, 1965 e.v.
- Inventaris van de gebouwen en monumenten te Wijnegem daterend van voor 1914, Heemkundige kring Jan Vleminck v.z.w. Wijnegem juni 1974.
- SCHOBBENS J., Les environs d'Anvers, dl. I, Brussel, [1930], p. 161-163, 262-263, 274-275, 280-281.
- SPRINGAEL G., Eenige historische herinneringen en bijeenrapelingen over Wijnegem en omstreken, Antwerpen 1897.
- Wijnegemnummer, in De Toerist, XLVIII, nr. 7, 21 maart 1968, p. 161-175.
- Wijnegem in oude prentkaarten door de Heemkundige kring "Jan Vleminck", Zaltbommel, 1972.
- WUYTS J., Enkele grepen uit de geschiedenis van Wijnegem, Wijnegem, 1952.
