Geografisch thema

Buitenland

ID
13519
URI
https://id.erfgoed.net/themas/13519

Beschrijving

Sterk geïsoleerd, landelijk gehucht van Bornem, in het noorden van de gemeente; van Bornem afgescheiden door de Rijksweg, aangelegd in 1955. Ten noorden volledig begrensd door de Schelde. Benaming vermoedelijk verwijzend naar de talrijke indijkingen, het land buiten de dijken ingewonnen op de moerassen. Tot 1845 schier onbewoond. In het westen zogenaamd Kragewiel, een overblijfsel van de zware overstroming van 1552.

Voornamelijk bekend omwille van de handel in wissen en manden: de mandenvlechterij instond hier midden 19de eeuw en werd tot bloei gebracht door de familie Frans Merckx-Broeckx, doch geraakte geleidelijk in verval sedert 1950. De nog bestaande firma Merckx-Verellen, houdt zich voornamelijk bezig met import van rotanmeubelen. We hebben hier dus te maken met een woonkern, ontstaan als familienederzetting, zonder kerk, school of gemeenschappelijke voorzieningen.

Eind 19de eeuw werd onder impuls van aannemer-bouwmeester Victor Merckx-Verellen, de oudste van de negen zonen van genoemde Frans, alhier overgegaan tot de fantasierijke reconstructie van enkele gebouwen, die op de Wereldtentoonstelling van 1894 te Antwerpen de wijk Oud-Antwerpen hadden weergegeven: deze wijk werd aldaar uitgevoerd door V. Merckx-Verellen en imiteerde met "tijdelijke" bouwwerken van hout en pleister een historische, stedelijke omgeving; tegelijkertijd was ze opgevat als protest tegen de toenmalige kaalslag van Antwerpen. Bepaalde gevelelementen werden rechtstreeks gekopieerd van bestaande gebouwen; sommige voorbeelden werden echter geïnterpreteerd en zo nodig "historisch" gemaakt door het weglaten of toevoegen van elementen; meestal kwam dit neer op vereenvoudiging. Gezien het succes van de tentoonstelling wilde men het project in duurzame materialen nabouwen op braakliggende gronden nabij de Zuiderdokken. Van dit plan kwam niets terecht, wel lieten enkele rijkelui replica's van gedeelten van deze tentoonstelling optrekken in hun ruime stadstuinen of op hun buitenverblijven. Bornem werd, op initiatief van V. Merckx-Verellen, "verrijkt" met het zogenaamde gildenhuis, de Sint-Jacobstoren en de Kipdorppoort; het Reuzenhuis, gebouwd voor koekjesfirma De Beukelaer, werd na de Wereldtentoonstelling van 1897 te Brussel eveneens hier heropgebouwd.

Dit was de aanleiding tot het ontstaan van het volkstoerisme; zelfs kostuums en attributen werden naar hier overgebracht en de Wilfordboten hadden hier een aanlegplaats voor de bezoekers uit Temse en Antwerpen. Van deze gereconstrueerde historische panden verdween reeds de Kipdorppoort met ophaalbrug, die in Antwerpen deel uitmaakte van de Spaanse vesten en in 1866 werd gesloopt. De Sint-Jacobstoren (Buitenland nummer 36), het Reuzenhuis (Reek nummers 83-85) en de Gildekamer (Buitenland nummer 38) bleven bewaard.

  • MAEREVOET J., Met Lupo naar de bron van Bornem, Beveren, 1980, p. 102-103.
  • ROCHTUS L., Bornem in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1976, nummers 44-50.
  • S.N., De panoramische droom. Antwerpen en de wereldtentoonstellingen 1885, 1894, 1930, Antwerpen, 1993.
  • VAN ROOSBROECK J.J., Bornem 1900, Wespelaar, 1989, p. 77.

Bron: DE SADELEER S., KENNES H., PLOMTEUX G. & STEYAERT R. 1995: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kanton Puurs, Klein-Brabant, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs: Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Buitenland [online], https://id.erfgoed.net/themas/13519 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.