Huidig marktplein in gemeentecentrum, volgens historisch kaartmateriaal teruggaand op het vroegere ovaalvormig ommuurd kerkhof rondom de parochiekerk. In het derde kwart van de 18de eeuw volledig omgeven door bebouwing, met de Vierschaar van 1661 en de herberg "De Croone" ten westen en de "pillerijn" of schandpaal daar tegenover op de straathoek met de Kerkstraat. De schandpaal werd opgericht in 1689 en verplaatst in 1798. De bekroning met wapenschild wellicht van een 18de-eeuws exemplaar wordt sinds 1964 bewaard in het gemeentehuis, de schacht zou naar verluidt in de tuin van het kasteel in de Plezantstraat nummer 14 staan. Op de plaats van de schandpaal werd later een vrijheidsboom opgericht, sinds 1998 staat er een beeld getiteld "Vrijheid" van beeldhouwer Willy Peeters.
Het kerkhof werd deels ontruimd in 1833 en overgebracht naar de nieuwe gemeentelijke begraafplaats aan het Tweebruggenplein, dat in 1896 verplaatst werd naar de Driegotenkouterstraat. In 1833 werd tevens een nieuw gemeentehuis gebouwd (zie nummer 1) op een gedeelte van het ontruimde kerkhof waardoor het plein zijn ovaalvorm verloor.
Marktplein omvat nu het verhard plein met parkeergelegenheid aan de kerk, een gedeelte van de vroegere "Straete in’t Dorp" (namelijk het stuk tussen de Kerkstraat en de Plezantstraat) en het vroegere "Rood Kruisplein" (namelijk het gedeelte tussen de kerk en de Meulenbroekstraat). Vroeger onderdeel van de "Dendermondsche steenweg" die van Sint-Niklaas doorheen het oude gemeentecentrum van Hamme naar Dendermonde liep. Het straatgedeelte ten noorden van de kerk ter hoogte van het latere “Rood Kruisplein”, was aanvankelijk een smalle weinig bebouwde weg die substantieel verbreed werd na de afbraak van de armenschool rond 1902. De westzijde is nu deels ingericht als parking. De bebouwde oostzijde herbergt nog een aantal interbellumwoningen naar ontwerp van architect Van Wiele (nummer 32) alsook jongere realisaties van architecten G. en Ch. Hoge (Gent) (nummers 35, 38).
Gemeentehuis Hamme, Ommelooper & Terrier ofte Landt & Caerteboek Der Prochie van Hamme ende Heerlykhede van Sint Anne Liggende binnen den Lande van Dendermonde, 1772-1776 by Jan Baptiste van Huffel, gesworen Landt-meter, 11de wijk, nr. 145, 146, 147.
DE CLERCQ A., De heraldische leeuw - 1689, (Osschaert, 1987, I, 2).
DE COCK K., Hamme in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1982, nr. 1.
DE COCK K.J., Hamme aan Durme en Schelde, in Vlaamse Toeristische bibliotheek n° 60, Antwerpen, 1966, p. 10.
DE RIJCKE E., Memento Mori. Kerkhoven en begraafplaatsen van Groot-Hamme, in Bijdragen tot de geschiedenis van het kanton Hamme, Jaarboek IV b, 1996, p. 14-21.
THIRON J., Bijdrage tot de geschiedenis van de schandpaal der Heerlijkheid van Hamme en Sint Anna, in Bijdragen tot de geschiedenis van het kanton Hamme, Jaarboek VIII, 2000, p. 83-97.
Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten. Auteurs: Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Duchêne, Helena Datum: De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)
