Geografisch thema

Edewallestraat (Handzame)

ID
12949
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12949

Beschrijving

Straat met een gebogen tracé vanaf het kruispunt Handzamestraat/ Handzameplein/ Kronevoordestraat (dorpskern van Handzame) tot aan het kruispunt Koekelarestraat/ Pastoor D. Vanhautestraat (gehucht "Edewalle"). Vanaf de Spondestraat tot aan het gehucht "Bescheewege" ten dele grensstraat met Kortemark (de bebouwing ligt gedeeltelijk op Kortemark). Vanaf "Bescheewege" vormt de straat samen met de Pastoor D. Vanhautestraat en de Koekelarestraat (het deel op Handzame) de kern van het gehucht "Edewalle". Laatst genoemd gehucht verklaart ook de huidige benaming (zie ook inventaris Kortemark).
Voor de fusie van 1977 heet de straat op Handzame "Ambachtstraat" (nabij de "Plaats" of Handzameplein) - naamgeving naar het "Ambacht Kortemark" in het ancien régime - en deels "Schaakstraat". Schaakstraat is genoemd naar de herberg " 't Schaek" van circa 1700. Eerste vermelding van "Schaeckstraete" in 1774, op de Atlas der Buurtwegen (circa 1844) omschreven als "Schaekstraet".

In 1887 wordt de weg gekasseid en rechtgetrokken, het oude meer kronkelend tracé is deels bewaard in de huidige Schaakstraat (grondgebied Handzame). In de 19de eeuw wordt de straat hoofdzakelijk door grootgrondbezitters bewoond.

De hoek van de Ambachtstraat (huidige Edewallestraat) met de de Werkenstraat wordt tot circa 1880 gekenmerkt door "Huygebaerts molen" of de "Plaetsemolen", een houten graan- en oliewindmolen. De molen is niet aangeduid op de Ferrariskaart (1770-1778) en wordt vermoedelijk op het einde van de 18de eeuw gebouwd door Henricus Huyghebaert (zie naamgeving). In 1880 verdwijnt de molen omwille van de slechte windvang. De molenberg is bewaard in de tuin van Werkenstraat nummer 6 (zie Werkenstraat nummer 6).

De benaming "Edewallestraat" voor een deel van de straat komt voor het eerst voor circa 1900 en is genoemd naar de "heerlijkheid Edewalle" die zich uitstrekte over de gemeenten Handzame, Kortemark en Zarren. De benaming Ambachtstraat is in voege sinds circa 1844 (Atlas der Buurtwegen). De eerste vermelding van de benaming "Schaakstraat" gaat terug tot de tweede helft van de 18de eeuw.

De "Woning Dewulf" (zie * Edewallestraat nummer 24) is een in een voortuin gelegen 18de-eeuws renteniershuis: laag dubbelhuis onder mansardedak. Voorts wordt het eerste deel van de straat gekenmerkt door een aaneengesloten bebouwing van burgerhuizen uit de 19de eeuw en het begin van de 20ste eeuw: breedhuizen met dubbelhuisopstand, van twee bouwlagen onder zadeldak. In een aantal gevallen zijn de lijstgevels bepleisterd met een neoclassicistische inslag (zie Edewallestraat nummer 12, nummer 18). Het zogenaamde "Huis Victor Ampe" (zie Edewallestraat nummer 22) is een vrijstaande woning van circa 1905, opgetrokken in een eclectische baksteenarchitectuur. Nummer 30 is een laag 19de-eeuws dubbelhuisje onder pannen zadeldak, lijstgevel met beraapte cementering, paneeldeur en bovenlicht gevat in een geriemde omlijsting met sluitsteen, de overige muuropeningen zijn gewijzigd. Nummer 42 is een burgerhuis uit het eerste kwart van de 20ste eeuw: rode baksteenbouw met linker travee oplopend in trapgevel, korfbogige muuropeningen met vernieuwd houtwerk met uitzondering van de deur. Nummer 108 uit het eerste kwart van de 20ste eeuw: breedhuis van twee bouwlagen onder pannen zadeldak, links poorttravee, getoogde muuropeningen onder strek en doorgetrokken druiplijsten (vernieuwd houtwerk). Een gelijkaardig breedhuis, nummer 137, dateert uit het interbellum. De rechter zijgevel is gecementeerd met een dubbele imitatievoeg. Nummer 133 - een diephuis van twee bouwlagen onder zadeldak - dateert eveneens uit het interbellum.
De gemeentelijke begraafplaats (zie Edewallestraat zonder nummer) even buiten de dorpskern was reeds aangelegd voor de Eerste Wereldoorlog.

Buiten de dorpskom zijn enkele hoeves bewaard uit het einde van de 19de eeuw (nummer 59) of de wederopbouwperiode van de jaren 1920 (zie Edewallestraat nummer 57). Nummer 59: hoeve met bewaard boerenhuis uit het einde van de 19de eeuw, dubbelhuis van rode baksteen onder zadeldak (blauwe mechanische pannen), getoogde muuropeningen onder strek, vernieuwd houtwerk. Bij nummer 57 is aan de straatzijde een kapelletje bewaard.

Het einde van de straat maakt samen met de Pastoor D. Vanhautestraat de kern uit van het gehucht "Edewalle". Hier is een lage tweewoonst van (boeren)arbeidershuizen met links geïncorporeerde schuur en stalling (zie Edewallestraat nummers 128-130).

  • Inventarisatie van Relicten uit de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek (Provincie West-Vlaanderen, "Oorlog en Vrede in de Westhoek", en Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Monumenten en Landschappen, 2002-2006).
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel I, Brugge, 1914, kolommen 226-227.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel III, Brugge, 1923, kolommen 794, 798.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Deel XIV, Brugge, 1933, kolom 85.
  • LOWIE M., Handzame 1801-1976 dit was onze gemeente, Aartrijke, 1994, p. 5, 55, 56, 106.
  • LOWIE M., Waar de molenwieken hebben gedraaid in Handzame, in Jaarboek van de heemkundige kring "Crekel Beke", Kortemark, 1990, p. 29-31.
  • WERBROUCK M., Oude en nieuwe straten te Kortemark na de fusies, s.l., 1978, p. 13-14, 34.

Bron: BAERT S. & VANNESTE P. in samenwerking met CREYF S., DEVOOGHT K., GHERARDTS F. & MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kortemark, Deel I: Deelgemeenten Kortemark en Handzame, Deel II: Deelgemeenten Werken en Zarren, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL40, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol; Baert, Sofie
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoning met schuur en stalling

  • Omvat
    Boerenburgerhuis Dewulf met tuin

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis met nutsgebouw

  • Omvat
    Burgerhuizen

  • Omvat
    Dorpswoning

  • Omvat
    Dorpswoning gedateerd 1921

  • Omvat
    Dorpswoning met trapgevel

  • Omvat
    Elektriciteitscabine

  • Omvat
    Gemeentelijke begraafplaats

  • Omvat
    Halfvrijstaand burgerhuis

  • Omvat
    Herenhuis met tuin

  • Omvat
    Huis Victor Ampe met tuin

  • Omvat
    Lage boerenarbeiderswoning

  • Omvat
    Mariakapel

  • Omvat
    Rustoord Sint-Jan De Deo

  • Omvat
    Vrijstaande Onze-Lieve-Vrouwkapel

  • Omvat
    Wederopbouwhoeve

  • Is deel van
    Handzame

  • Is gerelateerd aan
    Edewallestraat (Kortemark)


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Edewallestraat (Handzame) [online], https://id.erfgoed.net/themas/12949 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.