Geografisch thema

Harelbeeksestraat

ID
12543
URI
https://id.erfgoed.net/themas/12543

Beschrijving

Secundaire uitvalsweg in het historische dorpscentrum van de gemeente, lopende in oostelijke richting van de Luitenant-Generaal Gérardstraat naar Harelbeke, zie naamgeving. Op Harelbeeks grondgebied verandert de naam van de straat in Vlasstraat. Ter hoogte van de Meersstraat zorgt van oudsher de Kuurnebrug voor de verbinding tussen Kuurne en Harelbeke. Op de Ferrariskaart (1770-1778) staat reeds een stenen brugje afgebeeld. De huidige brug over de Leie dateert van 1981. Het betreft een brug van het type 'bowstring' met een overspanning van 64 meter.
De Harelbeeksestraat vertrok oorspronkelijk van het Marktplein, zie cartografisch materiaal. Vanaf 1961 wordt het gedeelte vanaf het Marktplein tot aan de Leie de Luitenant-Generaal Gérardstraat genoemd.

De straat wordt volgens De Flou voor het eerst vermeld in 1570 als "Haerlebeke strate". In het landboek van de heerlijkheid Leenhove en ammanie Stuerenambacht (1784) vermeld als "Straete van Cuerne Plaetse naer Harelbeke"; de kaart toont een onbebouwde weg. De Atlas de Buurtwegen (1844) toont een nagenoeg onbebouwde straat met enkele volumes in het begin van de straat en een omwalde hoeve naar het straateinde toe, die thans verdwenen is. Ten zuiden van de straat, nabij de Leie, situeert zich een grote omwalde site, het huidige nummer 16. In 1840 wordt besloten om de straat, die gedurende de wintermaanden en op sommige tijdstippen van het jaar wordt overstroomt anderhalve meter te verhogen en gedeeltelijk te verbreden.

De geleidelijke bebouwing van de straat start in het laatste kwart van de 19de eeuw, zie kaarten van Dépôt de la guerre (1862, 1883 en 1911) en kadaster. De straat wordt voornamelijk bewoond door vlasverwerkers en vlashandelaars zogenaamd 'botekopers'. Hun woningen dateren vooral uit de eerste helft van de 20ste eeuw en worden getypeerd door een deur naar het vlasmagzijn of vlaskelder en laadluiken naar de vlaszolder, al dan niet verbouwd.

In 1909 wordt de straat heraangelegd.
Doordat het straattracé parallel loopt met de Leie worden de achtergelegen percelen van de zuidzijde ingenomen door voormalige vlasbedrijfjes met roterijen en/ of zwingelarijen en schuren die heden geleidelijk vervangen worden door nieuwbouw: onder meer appartementen en gebouwen van het rusthuis. Op deze percelen lagen de voormalige vlasfabrieken van Vanwonterghem, Julien Goethals en kinderen en de gebroeders Carpentier.
Nummer 79-81, voormalige gebouwen van "Etabl. G.L. Carpentier n.v.", fabriek van radio- en later televisietoestellen. De firma werd opgericht in 1925 en produceerde radio-onderdelen. In 1937 werd een nieuwe fabriek opgericht en in 1938 kwam het eerste radiotoestel op de markt. Tijdens de Leieslag op 23 mei 1940 werd de fabriek vernield. In 1946 wordt de fabriek heropgebouwd en worden productie en aanbod uitgebreid met onder meer televisietoestellen. De fabriek was de enige onderneming die, onafhankelijk van buitenlandse leveringen, volledige toestellen fabriceerde. Nu huisvesten de deels vernieuwde gebouwen onder meer Roomcentrale De Neve, Febo Construct en Isobar.

Daarnaast zijn in de straat een groot aantal voormalige herbergen gevestigd zoals "'t Schippershof", lokaal van de handboogschuttersgilde "Sint-Sebastiaan", "De Leeuw van Vlaanderen", "Belfast", "In de Afspanning". Voor de Tweede Wereldoorlog waren er 14 herbergen in de straat, waar dikwijls ook vlas verhandeld werd.
Nummer 41 voormalige herberg "Londen", eigendom van de Kuurnse brouwerij Malfait. De herberg werd vernietigd in 1940 en daarna heropgebouwd, lijstgevel getypeerd door gele sierbaksteen.

Heterogene rijbebouwing van voornamelijk burger- en arbeiderswoningen uit het eerste en tweede kwart van de 20ste eeuw. Enkele oudere woningen die dateren uit het derde kwart van de 19de eeuw van één à twee bouwlagen onder pannen zadeldak.
Het tweede deel van de straat wordt gekenmerkt door lintbebouwing.
Voorbeelden van éénlaagse bebouwing, veelal met aangepast of vernieuwd parement, nummers 65-67.
Tal van enkelhuizen met eenvoudige bakstenen lijstgevel al dan niet verfraaid door het gebruik van sierbaksteen en/of arduin: nummers 25-27, nummer 41.

Nummer 5. Voormalige vlasserswoning met bijhorend magazijn. Breedhuis met eenvoudige bakstenen lijstgevel verfraaid door het gebruik van gele sierbaksteen. Getoogde muuropeningen met vernieuwd schrijnwerk. Rechts, oorspronkelijke deur en vensteropeningen (zie oude foto) verbouwd tot garage met erboven voormalige laadopening naar vlaszolder. Links, magazijn/ schuur met later gewit parement. Rechthoekige poort onder ijzeren I-balk met erboven laaddeur. Twee blinde vensters boven oorspronkelijk deur en venster onder doorgetrokken I-balk, thans verbouwd tot een grote poortopening. Ook verscheidene woningen met gecementeerde lijstgevel uit het eerste kwart van de 20ste eeuw. Nummer 11, met schijnvoegen gecementeerde lijstgevel geritmeerd door getoogde muuropeningen met vernieuwd schrijnwerk. Links, rechthoekige houten poort. Nummer 15, enkelhuis met vermoedelijk oorspronkelijk links vlasmagazijn, heden verbouwd tot woonhuis. Nummer 17, met later gecementeerde lijstgevel met typerende vooruitspringende deurtravee; aangepaste muuropeningen; opvallende bewaarde voordeur. Nummers 25-27, eenheidsbebouwing van twee enkelhuizen volgens spiegelbeeld. Vermoedelijk gebouwd in het tweede kwart van de 20ste eeuw. Bakstenen lijstgevel verfraaid door het gebruik van gele sierbaksteen voor onder meer muurbanden en arduin voor de sluit- en aanzetstenen. Ook enkele geschilderde lijstgevels.
Daarnaast ook enkele typische interbellumwoonhuizen.

Nummer 12, eenvoudige bakstenen lijstgevel getypeerd door de brede, licht vooruitspringende centrale deurtravee met afgeronde erker met drielicht. Rechthoekige muuropeningen met vernieuwd schrijnwerk. Nummer 102, met geprofileerd portaal en grote muurvlakken bekleed met granito.
Bebouwing uit de jaren 1940. Nummer 45/ Koning Albertstraat, burgerwoning met typerend parement van gele baksteen op arduinen plint. Geaccentueerde hoek door de ronde erker op de begane grond. Rechthoekige muuropeningen met bewaard schrijnwerk met groen glas in lood; verdiept portaal. Aanvullende en vervangende recente nieuwbouw en vrijstaande ééngezinswoningen.

Nummer 54, volgens het kadaster gebouwd in 1867, vernieuwd parement vermoedelijk uit de jaren 1950.
Nummer 60, woon- en zorgcentrum Evarist Carpentier. Voormalig magazijn gebouwd in 1912, in opdracht van Gustaaf Holvoet, koopman. In 1942 wordt het magazijn uitgebreid door vlasfabrikant Hervé Carpentier.Thans herbergt het gebouw het rusthuis.

  • Kadasterarchief West-Vlaanderen, 207: Mutatieschetsen, Kuurne, 1867/8, 1912/36, 1942/139.
  • Rijksarchief Kortrijk, Aanwinsten, nr. 5483. Landboek van de heerlijkheid Leenhove en ammanie Stuerenambacht, 1784, opgemaakt door P.J. Wallays.
  • BRUNEEL N., Oude herbergen te Kuurne, Kuurne, 1996, p. 90, 94.
  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van Westelyk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het Land van den Hoek, de graafschappen Guînes en Boulogne, en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, deel V, Brugge, 1925, kolom 465.
  • DENDOOVEN L., Dit is West-Vlaanderen, Sint-Andries, 1959-1962, p. 932-933, 938.
  • Kuurnebrug wordt weldra heropend, in Info-Kuurne, 1981/3.
  • METSENS J., Geschiedenis en evolutie van de gemeente Kuurne met commentaar over de Leieslag- mei 1940, Brugge, 1959, p. 36.
  • Onze vlasvezelbereidingsnijverheid. Jaarboek 1941. Textielcentrale, Kortrijk, 1941, p. 190-212.
  • Van Cuerne tot Kuurne. Het dorp van toen, Kuurne, Kuurne, 2007, p. 95-98.

Bron: DE GUNSCH A. met medewerking van MOEYKENS S. 2008: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Kuurne, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL37, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: De Gunsch, Ann
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Arbeiderswoning

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis van 1926

  • Omvat
    Eclectische villa

  • Omvat
    Eenheidsbebouwing van burgerhuizen

  • Omvat
    Eenvoudig burgerhuis

  • Omvat
    Herberg Au Cercle - De Cirkel

  • Omvat
    Herberg Golden River

  • Omvat
    Herberg-afspanning

  • Omvat
    Kasteel Coucke

  • Omvat
    Samenstel van burgerhuizen

  • Omvat
    Samenstel van burgerhuizen gedateerd 1902

  • Omvat
    Samenstel van vlasserswoningen en magazijn

  • Omvat
    Stadswoning

  • Omvat
    Vlashandelaarswoning

  • Omvat
    Vlashandelaarswoning

  • Omvat
    Vlashandelaarswoning

  • Omvat
    Vlashandelaarswoning Vanwonthergem

  • Omvat
    Vlasschuur tussen dorpswoningen

  • Omvat
    Vlasserswoning met bijhorend magazijn en zwingelarij

  • Omvat
    Vlasserswoning met links poortdoorgang

  • Is deel van
    Kuurne


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Harelbeeksestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/12543 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.