Geografisch thema

Zwanestraat

ID
11102
URI
https://id.erfgoed.net/themas/11102

Beschrijving

Straat in het stadscentrum van Torhout. Licht gebogen tracé rondom de Sint-Pietersbandenkerk (zie infra, Zwanestraat nummer +2) vanaf de Markt/ Breidelstraat tot aan de Oostendestraat/ Burg.

De Zwanestraat vormt van oudsher de verbinding tussen de Markt en het kruispunt Oostendestraat/ Burg aan de oude, nu verdwenen herberg "De Zwaan", met brede opkamer en naar verluidt jaarankers "1461". De straat is reeds aangegeven op de door M. Pyck op basis van de ommeloper gereconstrueerde kaart "Thorhoudt anno 1700" en op de Ferrariskaart (1770-1778) met een vrij dichte bebouwing rondom de Sint-Pietersbandenkerk. Deze dichte bebouwing rond de kerk geldt eveneens voor de Breidelstraat en de Burg.
Volgens De Flou dateert de oudste vermelding van de benaming Zwanestraat van 1822 in een advertentie. De herberg "De Zwaene" is echter reeds aangeduid op de kaart "Thorhoudt anno 1700".
Rond de kerk ligt historisch het zogenaamde "oude kerkhof" dat wordt afgeschaft onder Napoleon (1804). De graven van dit kerkhof worden in 1834 overgebracht naar de begraafplaats in de Bruggestraat (zie Bruggestraat zonder nummer). Rond het kerkhof een ringvormige structuur gevormd door de Zwanestraat, de (Kleine) Burg, de Beerstraat en de Breidelstraat. Wellicht dateren de tuinmuren ter hoogte van de achterzijde van de huizen aan de Breidelstraat en de Burg uit de periode na de afschaffing van het kerkhof (19de eeuw). De tuinmuren zijn reeds aangeduid op de Atlas der Buurtwegen (1846).

Tot 1964 vormt de Zwanestraat een smal en bochtig straatje in de Torhoutse binnenstad. Pogingen in de vroege 19de eeuw om de straat te verbreden stuiten op een tekort aan financiële kracht bij het stadsbestuur. Circa 1850 worden een vijftal kleine huisjes voor de kerk afgebroken (de huisjes zijn nog aangeduid op de Atlas der Buurtwegen, verbreding van de Zwanenstraat in 1863): zo komt de westgevel vrij te staan en ontstaat een klein pleintje voor de kerkingang, vanaf 1871-1874 met aanplantingen en een gietijzeren hekwerk. In de jaren 1950-1980 worden een bredere Zwanestraat, Burg en Markt gecreëerd door de afbraak van de huisjes rond de kerk (oostzijde Zwanestraat), afbraakwerken op de Burg en de afbraak van aanpalende huizen aan het stadhuis (zie Markt nummer 1). Bedoeling was onder meer een betere verkeerstoegankelijkheid van de binnenstad. In 1964 worden de resterende huisjes rond de kerk onteigend en afgebroken. Ook het plantsoen bij de ingang van de kerk verdwijnt in deze periode.
Het kleine en smalle "Wullestraetken" (naamgeving tot in de late 18de eeuw) dat doorliep tot in de Oostendestraat en een belangrijke functie vervulde in verband met de wolnijverheid wordt na 1600 verkaveld, dit grotendeels ten voordele van de bewoners van de Zwanestraat die zo hun eigendom kunnen vergroten. Vanaf 1763 stelt de huidenvetterij van Crispinus Vancaillie, die uitgaf op de Zwanestraat, zich steeds expansiever op.

Op vandaag wordt de straat getypeerd door een westwand bestaande uit 19de-eeuwse burgerhuizen én recente appartementsbouw. Onder meer Zwanestraat nummer 10, een schermgevel met mooie winkelpui (zie infra, Zwanestraat nummer 10). Zwanestraat nummer 14: winkelpand uit het interbellum, nu beschilderd parement van sierbaksteen, vier bouwlagen met aflijnende borstwering, verhoogd ter hoogte van de vensterpartijen en afgelijnd met pannen, markerende erker.
De oostzijde wordt volledig gedomineerd door de toren en het schip van de Sint-Pietersbandenkerk (zie infra, Zwanestraat nummer +2) die in de jaren 1960 volledig vrij kwamen te staan. Witgeschilderde tuinmuren rond de kerk (zie Burg zonder nummer en Breidelstraat zonder nummer).

  • DE FLOU K., Woordenboek der toponymie van westelijk Vlaanderen, Vlaamsch Artesië, het land van den Hoek, de graafschappen Guines en Boulogne en een gedeelte van het graafschap Ponthieu, Brugge, deel 18, 1938, kolom 804.
  • HAELEWIJN R., Torhout in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1979, deel 2, prentkaart 9.
  • MESTDAGH M., Torhout. De geschiedenis van een stad, Torhout, 2000, p. 28-29, 59, 71, 73, 164-166.
  • PYCK M., Torhout 1702, in Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige kring Het Houtland, Torhout, 1999, p. 53-125.

Bron: VANNESTE P. met medewerking van MOEYKENS S. & CALLENS T. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Torhout, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL28, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Parochiekerk Sint-Pietersbanden

  • Omvat
    Restant van industriële gebouwen

  • Omvat
    Winkel

  • Is deel van
    Torhout


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Zwanestraat [online], https://id.erfgoed.net/themas/11102 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.