Geografisch thema

Markt

ID
11045
URI
https://id.erfgoed.net/themas/11045

Beschrijving

Marktplein van het stadscentrum van Torhout, in wijzerzin gelegen tussen Wollemarkt/ Wollesteeg, Nieuwstraat, Zwanestraat, Hofstraat en Zuidstraat. De benaming Gevangenisstraat voor een deel van de Markt is pas opgeheven in 1996.

De geschiedenis van de voorgangers van de huidige Markt gaat terug tot de vroege Middeleeuwen en de periode van de jaarmarkten (11de-13de eeuw). Er is echter erg weinig geweten over het uitzicht van de open stad Torhout tussen de 11de en de 16de eeuw. Het belangrijkste verschil met het latere Torhout is de aanwezigheid van een groot marktplein ten zuidoosten van het huidige stadhuis, gelegen in de rechthoek tussen de huidige Zuidstraat, Bassinstraat, Boeiaardstraat en Hofstraat. Op dit grote plein staat tot de 16de eeuw onder meer het "scepenhuys", een muntslagerij en een weegplaats. Op een aansluitend plein zogenaamd "Zwynsmarct" tussen de huidige Zuidstraat en de voormalige Gevangenisstraat vindt men belangrijke handelsgebouwen als vleeshuis, lakenhalle en korenhalle: op een door M. Pyck gereconstrueerde kaart "Stadscentrum Torhout anno 1570" vindt men deze gebouwen nog, maar deze zouden dan reeds in verval geweest zijn. De "Muntestraat" verwijst nog naar de vroegere muntslagerij.
De oprichting van het eerste "stedehuys" op de Markt gaat terug op de periode 1183-1184.

Bij de godsdiensttroebelen in de tweede helft van de 16de eeuw wordt het centrum onder meer in 1578 verwoest. Hierbij gaan onder meer de kerk, het stadhuis (inclusief archiefdocumenten) en de lakenhallen verloren. Circa 1600 wordt een deel van dit grote marktplein via een cijnsverpachting verkaveld, zie de op basis van de ommeloper door M. Pyck gereconstrueerde kaart "Thorhoudt anno 1700". Hier wordt onder meer in 1658 een brouwerij opgericht (zie infra, Markt nummers 22-23). In de vroege 17de eeuw wordt een nieuw stadhuis gebouwd op de hoek van de Hoedemakersstraat en de Markt. In 1647 wordt dit nog nieuwe stadhuis verwoest door een brand. In 1711-1713 wordt het huidige barokke stadhuis gebouwd (zie infra, Markt nummer 1).
19de-eeuwse kaarten zoals de Atlas der Buurtwegen (1846) en de P.C. Poppkaart tonen een trapeziumvormig marktplein met centraal het stadhuis, ten noorden van het stadhuis een open marktplein, en ten zuiden ervan een bouwblok. Het deel van de markt ten zuiden van het stadhuis staat vanaf 1806 bekend als "Gevangenisstraat": op dat moment wordt onder het Frans bewind een gevangenis met een vijftigtal plaatsen gebouwd achter het stadhuis. Nadat de gevangenis in 1862 door zijn slechte staat onbruikbaar was geworden, verhuist ze in 1878 naar het nieuwe Vredegerecht op het Conscienceplein. In 1864 wordt achter het stadhuis een nieuw gebouw opgetrokken, met op de begane grond bergruimten voor de brandweer en marktmateriaal, en op de verdieping de teken- en muziekschool (komt overeen met mutatieschets van 1861). In 1872 wordt dit gebouw volledig ingericht als muziekschool. Na de Tweede Wereldoorlog starten de afbraakwerken van de muziekschool en andere gebouwen achter het stadhuis. Deze ontmanteling wordt voltooid met de afbraak van het zogenaamde "huis Cornille" in 1987. Hiermee verdwijnt ook de visuele herkenbaarheid van de Gevangenisstraat en van het zogenaamde Markstraatje, die nu gewoon aansluiten bij de pleinwand van de Markt. Hierdoor komt de achtergevel van het stadhuis vrij te staan en sluit het gedeelte ten zuiden van het stadhuis aan bij het marktplein.

Op vandaag wordt het straatbeeld van het marktplein – buiten het historische stadhuis – gekenmerkt door een aaneengesloten bebouwing met een aantal in kern bewaarde 19de-eeuwse panden, doch vooral een groot aantal panden met bewaarde volumes onder zadeldaken doch nieuwe parementen en recente appartementsbouw.
19de-eeuwse breedhuizen van twee à twee en een halve bouwlaag onder pannen zadeldaken, beschilderde en gecementeerde lijstgevels met geriemde omlijsting van de muuropeningen. De oorspronkelijke winkelpui is slechts in een aantal gevallen bewaard. Bewaarde voorbeelden zijn onder meer nummers 6 (zie infra, Markt nummer 6), 7 (zie infra, Markt nummer 7), 19, 20, het huis Bekaert op nummers 22-23 (zie infra, Markt nummers 22-23), 25 (zie infra, Markt nummers 25), nummer 33 (zie infra, Markt nummers 33). Tevens lijstgevels uit het laatste kwart van de 19de eeuw met bakstenen parement: nummer 21/ Hofstraat nummer 2 is een hoekpand, teruggaand op de herberg "Lion d'or", nu beschilderde, rode baksteenbouw met geriemde vensteromlijstingen; nummer 3 is een nu beschilderde lijstgevel met deels bewaarde winkelpui; nummer 9 is een rode baksteenbouw met bewaarde rechthoekige bovenvensters met afgeschuinde bovenhoeken en bewaard 19de-eeuws houtwerk. Nummer 4 (zie infra, Markt nummer 4) is een diephuis daterend uit het eerste kwart van de 20ste eeuw; nummer 8 is een interbellum winkelpand (zie infra, Markt nummer 8). Het Marktplein wordt echter overstemd door recente appartementsbouw.
Het meest imposante huis op de Markt is zeker het 19de-eeuwse herenhuis Bekaert met op het achtererf bewaarde mouttoren (zie infra, Markt nummers 22-23). Voor dit huis staat een oude pomp (zie infra, Markt zonder nummer).

  • Provinciale Bibliotheek en Documentatiecentrum West-Vlaanderen, Iconografische collectie.
  • MESTDAGH M., Torhout. De geschiedenis van een stad, Torhout, 2000, p. 30, 71, 115-116, 134-135, 163, 257.
  • PYCK M., Torhout 1702, in Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige kring Het Houtland, Torhout, 1999, p. 53-125.

Bron: VANNESTE P. met medewerking van MOEYKENS S. & CALLENS T. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Torhout, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL28, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Brouwerij Bekaert

  • Omvat
    Burgerhuis

  • Omvat
    Burgerhuis uit de 19de eeuw

  • Omvat
    Stadhuis van Torhout

  • Omvat
    Stadspomp van 1835

  • Omvat
    Winkel

  • Omvat
    Winkel

  • Omvat
    Winkel

  • Omvat
    Winkel

  • Is deel van
    Torhout


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Markt [online], https://id.erfgoed.net/themas/11045 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.