Geografisch thema

Burg

ID
10994
URI
https://id.erfgoed.net/themas/10994

Beschrijving

Straat in het centrum van Torhout, vanaf de Zwanestraat en de Beerstraat tot aan de Aartrijkestraat en de Bruggestraat. De straat is als dusdanig reeds aangegeven op de door M. Pyck op basis van de ommeloper gereconstrueerde kaart "Thorhoudt anno 1700".

Naast de markt vormt de Burg het tweede grote plein in de stad. De Burg is opgebouwd uit de "kleine Burg" en de "grote Burg". De "kleine Burg" heeft reeds een geconcentreerde bebouwing op de kaart "Thorhoudt anno 1700". Volgens bepaalde auteurs vervulde dit plein ten tijde van het eerste klooster van Torhout in de 7de en 8ste eeuw een rol als (bijkomende) markt. Een vroegere associatie met een mogelijke middeleeuwse versterking ('burcht') wordt op vandaag betwijfeld. Toponymisch archiefonderzoek wijst immers uit dat de benaming "Burg" slechts vanaf de late 17de eeuw in gebruik is. De "grote Burg" zou ontstaan zijn uit het erf van de verdwenen herberg "Het Gouden Hoofd". Op de door M. Pyck gerecontrueerde kaart "Stadscentrum Torhout anno 1570" wordt de plaats van de latere "grote Burg" nog ingenomen door de stompe hoek van de Noord- en Ooststraete (huidige Aartrijke- en Bruggestraat). De herberg wordt na de verwoestingen van de late 16de eeuw niet meer heropgebouwd, het driehoekig stuk erf wordt daarop in de 17de eeuw ingelijfd door de stad. Uit de Ferrariskaart (1770-1778) blijkt dat de "grote Burg" op het einde van de 18de eeuw nog niet volgebouwd is. De stadsverdichting wordt pas in de 19de eeuw voltooid met de gebouwen van de rijkswacht, de postdiensten en het klooster van de Xaverianen en heel wat kleinhandel.

Over de "grote" en "kleine burg" loopt vanaf 1754 een smalle kasseiweg als onderdeel van de gekasseide weg naar Brugge (Bruggestraat), de rest van de Burg wordt pas verhard circa 1837. Vanaf 1848 worden er koe- en varkensmarkten gehouden op de Burg.

Op de "kleine Burg" wordt in 1835 een obelisk opgetrokken, die rond 1965 verwijderd is. In 1964 wordt het beeldbepalende Xaverianenklooster (grote Burg) afgebroken. In 1975-1976 wordt het grote herenhuis van de brouwersfamilie Fraeys afgebroken. De vroegere brouwerij "De Zwarte Leeuw" en de herberg "De Burg" verkrotten en worden grotendeels afgebroken en vervangen door appartementsbouw met winkel- en woonfunctie in 1998-2000 (resterend deel van de brouwerij, zie infra, Burg nummer 18). Hierdoor verdwijnt het open karakter van de Burg, enkel het beboomde pleintje met kunstwerk (zie infra, Burg zonder nummer) verwijst nog naar de vroegere pleinfunctie. Deze evolutie maakt een onderdeel uit van de ontmanteling van de binnenstad in de periode 1950-1980 (zie ook Markt en Zwanestraat). Het geborgen karakter van de binnenstad gaat teloor ten voordele van de verkeerstoegankelijkheid.

De Burg maakt samen met de Breidelstraat, de Zwanestraat en de Beerstraat deel uit van de cirkelvormige omringing van de Sint-Pieters-Bandenkerk. Roger Haelewijn beschrijft het oude "concentrisch patroon" als volgt: "centraal in de stad stond de kerk, daarrond lag het oude kerkhof dat pas onder Napoleon afgeschaft geworden is: nog eens daarrond hadden we de ringvormige wegenis, waaronder de Zwanestraat, kleine Burg, Beerstraat en Breidelstraat; hierrond tenslotte bevonden zich de private eigendommen."

Uit het 'oude kerkhof' worden na de verplichte afschaffing ervan in 1811 en de verhuis van het kerkhof naar een buiten de stad gelegen perceel (Bruggestraat) tuinpercelen verkaveld. De panden aan de Burg worden eveneens als die aan de Breidelstraat (zie Breidelstraat en Zwanestraat) aan de achterzijde gemarkeerd door witgeschilderde tuinmuren (zie infra, Burg zonder nummer). De tuinmuren zijn reeds aangeduid op de Atlas der Buurtwegen (1846).

Vooral aan de oostzijde van de straat zijn een aantal 19de-eeuwse burgerhuizen met lijstgevels met neoclassicistische inslag bewaard, soms bewaarde gootlijsten. Gecementeerde en bepleisterde parementen uit de tweede helft van de 19de eeuw en het eerste kwart van de 20ste eeuw. Nummers 39-41: gecementeerd met schijnvoegen en bewaarde geriemde omlijstingen van de bovenvensters. Nummers 7, 33: winkelpanden met gecementeerde en beschilderde bovenverdieping, verbouwde winkelpuien. Nummers 25-29 (zie infra, Burg nummers 25-29) mogelijk met bewaarde oudere kern.
De westzijde wordt vooral getypeerd door recente appartementsbouw en het hoger genoemd pleintje.

  • Dexia archief Brussel, Iconografische collectie.
  • Provinciale Bibliotheek en Documentatiecentrum West-Vlaanderen, Iconografische collectie.
  • HAELEWIJN R., Torhout in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1979, deel 1, prentkaarten 1-10, 12.
  • HAELEWIJN R., Op verkenning door het oude Torhout + Stadsplan Thorhoudt binnen de vesten anno 1700, Torhout, 1976, p. 17-19-37-39.
  • HAELEWIJN R., Torhout in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1979, deel 2, prentkaart 20.
  • MESTDAGH M., Archief beelden Torhout, Gent, 2002, p. 16-17, 35, 39.
  • MESTDAGH M., Torhout. De geschiedenis van een stad, Torhout, 2000, p. 30, 71, 105-107.
  • PYCK M., Torhout 1702, in Jaarboek van de Geschied- en Heemkundige kring Het Houtland, Torhout, 1999, p. 53-125.

Bron: VANNESTE P. met medewerking van MOEYKENS S. & CALLENS T. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Torhout, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL28, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Vanneste, Pol
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Beeldengroep De Burgers

  • Omvat
    Brouwerij De Zwarte Leeuw

  • Omvat
    Burgerhuis van 1937

  • Omvat
    Samenstel van stadswoningen

  • Omvat
    Tuinmuren

  • Omvat
    Winkel

  • Is deel van
    Torhout


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Burg [online], https://id.erfgoed.net/themas/10994 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.