Geografisch thema

Stationsplein

ID
10851
URI
https://id.erfgoed.net/themas/10851

Beschrijving

Plein aan de noordzijde van de spoorlijn Gent - De Panne, van de Stationsberm ten westen tot de Oude Stationstraat ten oosten, met overweg aan zuidoostzijde als zuidwaartse verbinding naar het kruispunt Gruuthusestraat - Bedevaartstraat - Blekerijstraat.

Eertijds bevindt zich hier de zuidzijde van de Stoktheide, Tielts eerste "industriezone" die in 1550 na goedkeuring door Keizer Karel bij het schependom wordt gevoegd en waar zich in de middeleeuwen naast vier molens (zie Stoktmolenstraat) ook vier steenovens en de stadsblekerij (zie Blekerijstraat) zich bevinden.

Na de aanleg van de spoorlijnen Tielt - Ingelmunster (1854) en Tielt - Deinze (1855, in 1878 doorgetrokken tot Lichtervelde), wordt in 1860 op de plaats van de oude blekerij van het Stokt een station in neoclassicistische stijl opgetrokken met vierkant voorliggend plein. In de stationsbuurt ontwikkelt zich een groeipool voor de nieuwe industrie met onder meer mechanische weverijen, schoenfabrieken, ijzergieterij en constructiewerkplaatsen.
Het Stationsplein wordt samen met de Stationsberm verbonden met het stadscentrum na aanleg van de Stationstraat in 1873. Aanvankelijk zorgt de paardentram voor de verbinding met de Markt langsheen het kruispunt "De Knok" of "De Vierhoek" aan de Kortrijkstraat. Later wordt een stoomtramlijn ingericht tussen Tielt - Ruiselede - Aalter (1886) en Hooglede - Roeselare - Ardooie - Zwevezele - Tielt (1889) met verbinding naar de Markt waar het tramstation is ondergebracht in het stadhuis.

Deze verbindingen geven een belangrijke impuls aan de verdere zuidwaartse stadsuitbreiding, waarbij omstreeks de eeuwwisseling langs de Stationsberm burgerhuizen worden opgetrokken en aan het Stationsplein enkele hotels, onder meer het "Grand Hôtel de la Gare" en "Hôtel des Flandres", beide op de hoek met de Stationsberm, "Hôtel de la Boucherie" en "Hôtel de la Gare", later gekend als "Hôtel Terminus" op de hoek met de Stationstraat.

Tevens worden er vanaf het laatste kwart van de 19de eeuw vele cafés uitgebaat waardoor het plein omgevormd wordt tot een echte uitgaansbuurt: onder meer "L'Avenir" op de oostelijke hoek met de Stationstraat, "Au Duc de Brabant", "L'Univers" vanaf 1968 gekend als "Telstar" met weegbrug op de hoek van de - thans verdwenen - Stocktstraat, "Café Du Commerce" later gekend als "De Sportwereld", "Au Progrès", later gekend als "Concordia" met weegbrug, "Grand Café de la Gare" en "Café Terminus" op de westelijke hoek met de Stationstraat.

In 1914 bouwt men een nieuw station met bredere losplaats naar ontwerp van architect Gustaaf Hoste (Tielt). Tijdens de Eerste Wereldoorlog is het Tieltse station een uiterst belangrijk verkeersknooppunt voor de Duitse bezetter die de lijn voorziet van een dubbel spoor tot in Diksmuide. Op het einde van de Eerste Wereldoorlog wordt het station verwoest.

Tijdens de wederopbouwperiode wordt een noodstation opgetrokken dat in 1977 vervangen wordt door het huidige stationsgebouw (zie nummer 16).
In de naoorlogse periode gaat de band van de nijverheid met het station verloren. Het station blijft enkel belangrijk als halte voor de pendelaars en als centrum voor post en telecommunicatie. De aan het Stationsplein gelegen hotels verdwijnen.

In de jaren 1970-1971 wordt het Stationsplein gemoderniseerd waarbij enkele cafés gesloopt worden (onder meer "L'Avenir" en "Au Progrès"). De parallel lopende Stocktstraat en Spoorwegstraat aan de oostzijde worden ingelijfd bij het nieuw aangelegde plein.

Vierkant plein tot tegen de Stationstraat aan met centraal bushaltes; rechthoekig oostelijk deel grotendeels ingericht als bovengrondse parking.
Aan noordwestzijde, restanten van voormalige hotels. Nummer 18/ Stationsberm, eertijds het "Grand Hôtel de la Gare", opgetrokken eind 19de eeuw en later gekend als "De Koolzak"; in de jaren 1970-1980 worden hier de bureaus van het kadaster ondergebracht; thans restaurant "Beethoven".

Hoekpand van twee bouwlagen onder pannen schilddak met afgeschuinde hoektravee voorheen oplopend in hoektorentje (thans verdwenen). Nieuwe dakkapellen onder zadeldak met frontonbekroning. Parement van roodbruine baksteen met verwerking van gele baksteen voor doorlopende banden, aflijnende mozaïekfries en aanzet- en hoekstenen van segmentboogstrekken. Natuurstenen plint en dito onderdorpels. Aangepaste gepleisterde en geschilderde pui voor horecazaak. Aan noordzijde, voormalige annex onder lagere nok in aansluitende stijl (nummers 19-20), thans deels witgeschilderd (nummer 20). Nummer 21/ Stationstraat, voormalig "Hôtel de la Gare", vanaf 1936 "Hôtel Terminus" en vanaf 1978 "Café Terminus", waarbij het bestaande hoekpand verhoogd en herbouwd wordt.

Bestaande bebouwing aan noordoostzijde in de jaren 2000 gesloopt voor grootschalige nieuwbouw: nummers 1-2-3, "Residentie Delvaux" (2000-2003) naar ontwerp van architectenbureau Buro II (Roeselare) met onder meer handelszaken op de benedenverdieping, kantoren en woongelegenheden; nummer 4/ Oude Stationstraat, building met appartementen en ondergrondse garages naar ontwerp van architect Reinald Verleye (Tielt) (2001-2004).

  • DE BOT H., Stationsarchitectuur in België. Deel I: 1835-1914, Turnhout, 2002, p. 120, 123.
  • DE BOT H., Stationsarchitectuur in België. Deel II: 1914-2003, Turnhout, 2003, p. 34, 44, 150, 152, 162.
  • DE GRYSE P., Tielt graag gezien, Aarsele-Kanegem-Schuiferskapelle-Tielt, Tielt, 2003, nummers 122-124.
  • Gids voor Groot-Tielt 1987, Tielt, 1987, p. 183.
  • HOLLEVOET F. e.a., Als straten gaan… praten. De roede van Tielt, Tielt, 2005, p. 239.
  • HOSTE I., Tielt en de spoorwegaanleg in West-Vlaanderen, in Land van de Woestijne, jg. 9, 1988, p. 23-61.
  • OSTYN R., Historische stedenatlas van België, Tielt, Brussel, 1993, p. 79-81, 85-86, 89.
  • VIAENE H., De spoorlijn Tielt-Ingelmunster en haar poststempels, in WEFIS-studie Magazine, nummer 79, 1998, p. 1-15.
  • VERBRUGGE J., Tieltse caférijkdom. Een overzicht van cafés en uitbaters tussen 1900 en 1980, in De Roede van Tielt, jg. 11, nummer 2-3-4, 1980, p. 157-161.

Bron: CALLAERT G. & SANTY P. met medewerking van BOONE B., DEVOOGHT K. & MOEYKENS S. 2007: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Tielt, Deel I: Stad Tielt (straten A-R), Deel II: Stad Tielt (straten S-Z), Deelgemeenten Aarsele, Kanegem en Schuiferskapelle, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL29, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs: Callaert, Gonda; Santy, Pieter
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Relaties

  • Omvat
    Station Tielt

  • Is deel van
    Tielt


Je kan deze pagina citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Stationsplein [online], https://id.erfgoed.net/themas/10851 (geraadpleegd op ).

Beheerder fiche: Agentschap Onroerend Erfgoed

Contact

Heb je een vraag of opmerking over deze fiche? Meld het ons via het contactformulier.