Zogenaamd "Cathédrale de la Campine" of "Baken en kathedraal van de Kempen" (Pl. V). Georiënteerd bedehuis, waarvan de as van het koor niettemin fel naar het noorden zwenkt. Volgens J. Coenen werd die aszwenking door de oudheidkundigen uitgelegd als zijnde gewild om een symbolische voorstelling te geven van de gekruisigde Christus, maar de auteur denkt eerder aan een verkeerde meting bij de latere herbouw.

Aanvankelijk houten kerkje, in 950 opgetrokken. Later, bouw van een veldstenen kerkje. In het derde kwart van de 11de eeuw, bouw of herstelling van een volgende kerk. Mogelijk bleef aan de oostkant van de huidige kerk, in een muurgedeelte opgetrokken uit houw- en veldstenen, een spoor van dat 11de-eeuwse kerkgebouw bewaard. Rodolphus neemt in zijn kroniek van de abdij van Sint-Truiden, geschreven tussen 1108 en 1138, een lijst op van kerken, onder meer die van Peer, die door genoemde abdij circa 1070 opgericht of gerestaureerd werden.

In 1392, volgens geschiedschrijver Grammaye (begin 17de eeuw), aanvang van de bouw van de toren, de hoogste van de Limburgse Kempen, die deel uitmaakte van de stadsversterking; volgens J. Coenen evenwel circa 1483, die verwijst naar de troebelen tussen Horn of Hornes en Arenberg en tevens steunt op stijlkenmerken; in 1850, toen nog situering door provinciaal bouwmeester Lambert Jaminé (Hasselt) op het einde van de 15de eeuw of begin van de 16de eeuw, terwijl hij de bouw van de kerk zelf in de 14de eeuw plaatst, koor en transept aan het begin van 15de eeuw, telkens zonder bronvermelding. Volgens T. Waegeman is het voorkomen van overhoekse steunberen bij de toren alvast een argument voor een datering in de 15de eeuw.

De prent van Remacle le Loup in de Saumery’s Délices du Pays de Liège (1744) laat duidelijk zien hoe nauw het bedehuis aansloot bij de vroegere omwalling en de in de onmiddelijke nabijheid gelegen kerkepoort, alsook dat het portaal zich toen halverwege de kerk ten zuiden bevond. De toren, door Remacle le Loup slanker getekend dan hij in werkelijkheid is, had de functie van toevluchtsoord, maar kan toch enigszins getuigen van het stedelijk zelfbewustzijn. In 1400, vermelding naast de kosterij van twee beneficiën, namelijk het altaar van Onze-Lieve-Vrouw en een tweede pas gesticht altaar van Sint-Niklaas. Mogelijk vóór 1422, beëindiging van de toren.

In 1422, bouw van transept, co,fer opschrift op hardstenen latei van de toegemetselde paradijspoort in de zuidelijke transeptarmsluiting: INDEN IAER ONS HEREN M CCCC EN XXII/ DES ANDERS DAECHS INDEN MEY WART DIT/ FRAITWERCK AENGHELACHT VAN IAN GROETHOEY. Daarna, bouw door de uit Maastricht afkomstige Jan Groethoei van het koor (tweede kwart 15de eeuw) en waarschijnlijk ook het schip van de kerk.

Op 13 mei 1483, slachting van 1.500 Kempenaren in en bij de toren in de strijd tussen G. Van der Marck en Jan van Hornes. Vanaf 1485, vermelding van een altaar van Sint-Lucia, terwijl het altaar van Sint-Niklaas toen verbonden was met dat van de Heilige Geest. Vanaf de 16de eeuw komen het altaar van het Heilig Kruis (1510) en het altaar van Sint-Anna , Sint-Sebastiaan en Sint-Antonius (1566) voor.

In 1572, brandstichting door de Oostenrijkers. Volgt een periode van aftakeling van de gothische kerk eind 16de eeuw of eerste helft van de 17de eeuw. In 1599, brandstichting door muitende Spaanse soldaten, waarbij de door de burgers verdedigde toren gevrijwaard bleef. Wel werd het schepenarchief grotendeels door brand verwoest. Nadien, spoedig herstel, waarbij waarschijnlijk het koor werd verhoogd.

Op Paasmaandag 1606, stormschade waarbij de naaldspits van de toren, die veel hoger was dan de huidige, werd omvergerukt en in zijn val een deel van het schip verwoestte; vervanging door een stompe peervormige torenspits. De kerk werd gedicht. Een deel van het in 1606 ingestorte gewelf was nog niet hersteld in maart 1643. Op 15 mei 1647, stichting van het Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën door pastoor Ph. Neven, alsook plaatsing datzelfde jaar van een gelijknamig smartenbeeld. Reeds in de eerste helft van de 15de eeuw is een Broederschap van Onze-Lieve-Vrouw in Peer betuigd. Tweemaal per jaar, op Sacramentsdag en op het feest van Maria Geboorte, trok door Peer de Ommegang ter ere van de Moeder van Smarten, terwijl heden ten dage deze data grote en kleine kermis zijn, in de maanden juni en september.

In 1654, zware beschadiging door Lorreinse troepen, waardoor de pastoor verplicht was de diensten in het klooster der Zusters Franciscanessen te houden. Naast de toren bleef van de kerk slechts een deel van het gewelf voor het koor en in de zijbeuken, samen met de pijlers gespaard. Bijna alle kronieken en stadsarchieven, bewaard achter het hoogaltaar en in de sacristie, gingen verloren. De sporen van deze brand zijn thans nog zichtbaar in de roodgeblakerde mergelstenen van de oostgevel van het transept, vlak boven het dak van de noordelijke sacristie.

Volgt een periode van de eerste grote renovatie en stoffering in de tweede helft van de 17de eeuw en in het eerste kwart van de 18de eeuw. In 1664-66, verhoging van koor en werkzaamheden aan de sacristie. In 1683-85, herstellingen, onder meer hermaken van het mergelstenen gewelf van de kerk. Bij deze gelegenheid werd ook het interieur grondig aangepakt en vóór 1700 verrijkt met veel nieuw mobilair. Luidens het aartsdiaconale visitatieverslag van 1699 bestonden in de kerk vier beneficiën, namelijk het altaar van Onze-Lieve-Vrouw, het altaar van de Heilige Geest en Sint-Niklaas, het altaar van Sint-Sebastiaan, Sint-Christoffel en Sint-Lucia, en het altaar van het Heilig Kruis en Sint-Anna, dat vóór 1646 werd verenigd met de kapelanie.

Volgt een periode van herstellingen in de tweede helft van de 18de eeuw, alsook een tweede renovatieperiode in 1802-10. In 1751, belangrijke herstelling aan toren en kerk. Sinds 1783, belasting van Simon Ketelbuters met het onderhoud van de torenvoet. In 1794, aankoop van 10.000 mergelstenen voor de kerk. In januari 1799, weghalen van de klokken door de Fransen, waarbij de Mariaklok van 1641 gespaard bleef; dreigement de toren te dynamiteren als de bevolking van Peer niet zou meewerken het torenkruis naar beneden te trekken.

Circa 1802, brand in de toren door toedoen van een blikseminslag, waarop herstel van torenspits en twee klokken, ophanging van een derde nieuwe klok en herstel van kerkpijlers, muren en daken van zijbeuken, schip en koor. In de periode 1802-10, marbreren van het hoofdaltaar door Pierre Martin Bovy uit Diest, alsook herstel van heel wat mobilair. Op 21 juli 1825, de zogenaamde "muggenbrand" van de toren, hetgeen de Perenaars de spotnaam muggenblussers opleverde. In 1840 werden ook de drie andere altaren geverfd, gemarbreerd en verguld.

In de tijdspanne 1840-1905 was de derde renovatie in neogotische stijl aan de beurt. In 1846-48, verkoop van het oude orgel en aankoop van een nieuw classicistisch orgel, gebouwd door Jan Arnold Clerinx (1816-98), orgelmaker van Sint-Truiden, waarvoor een nieuwe neogotische orgeltribune werd aanbesteed. Omstreeks dezelfde tijd, herinrichting van de torenruimte op de gelijkvloerse verdieping, die aan weerszijden van een centrale doorgang van een bergruimte werd voorzien. In 1849-50, inspectie van de kerktoren door provinciale architect Lambert Jaminé (Hasselt), waarop herstellingswerken volgden van 1851 tot 1856. Na 13 maart 1871, datum van inzegening van het nieuwe kerkhof op de Weg naar Wijchmaal, verdwijning van het oude kerkhof, dat aan de zuidzijde lag op de plaats van het huidige Armand Preud’hommeplein en dat op de Ferrariskaart (1771-77) en in de Atlas van de Buurtwegen (1845) is aangeduid met het voormalige dodenhuisje. In 1885, visitatie door architect Léon Jaminé (Hasselt), waarop pas in 1905 uitgevoerde herstellingswerken.

In 1885-87, herstel van het koor en bouw van twee nieuwe sacristieën, naar ontwerp van dezelfde (plannen van 1884 en 1887), onder meer afbraak van het 17de-eeuwse plafond dat na de verwoesting door de Lorreinen was vervangen door een plaasteren welfsel op lattenwerk in Lodewijk XVI-stijl, reconstructie van een kruisribgewelf met mergelstenen ribben en gemetselde bogen, verkorting en verbreding van een aantal koorvensters wegens aanbouw sacristieën; afbraak van het hoofdaltaar en vervanging door een nieuw neogotisch altaar door atelier P. Peeters (Antwerpen), dat in 1888 werd geplaatst; vanaf datzelfde jaar tevens vervanging van de barokke rondboogvensters van het schip door eerder theoretisch gereconstrueerde. Het zuidportaal had toen nog een 18de-eeuws karakter.

Interessant, vooral op het vlak van de voorgestelde materialen en technieken, is het behouden lastencahier van 27 april 1889: zo kwam de metselkalk uit de ovens van Chaudfontaine, de witte hardsteen van de Roche d’Euville, de blauwe hardsteen uit de groeven van de Ourthe en de mergel uit de groef van Sip bij Valkenburg.

In 1892, keuze voor heropbouw van de kerk, met uitzondering van het koor, door het versnelde verval van het bedehuis, volgens Léon Jaminé vooral toe te schrijven aan de schokken en trillingen, veroorzaakt door de te kort bij het schip gelegen lijn der buurtspoorwegen. In 1894 kregen de plannen meer concrete vorm en besloot men de bestaande kerk, met uitzondering van koor, sacristieën en pilaren der middenbeuk, af te breken en herop te bouwen. In 1895-97, quasi totale herbouw van het schip naar ontwerp van architect H. Martens (Stevoort, plannen van 1894), tezelfdertijd vergroting: nauwelijks naar buiten toe verplaatsen van de muur van de noordelijke zijbeuk, anders richten en verkorten van de westelijke steunberen en vooral aanzienlijke verbreding van de zuidelijke zijbeuk, alsook verhoging van de middenbeuk, die een lichtbeuk kreeg met ronde, neogotisch getraceerde vensters, en vervanging van de kruisribgewelven door houten kloostergewelven, alsook van de voorlopige glasruiten door glasramen naar ontwerp van Jeurissen (Hasselt); goedkeuring van deze restauratie door provinciaal architect Léon Jaminé (Hasselt); kerk in orde bij gelegenheid van de 25-jaarlijkse Mariale feesten.

In de 20ste eeuw, herstellingen en modernisering. Stoutmoedige plannen, met inbegrip van vergroting van het koor en getekend door architect H. Martens (Stevoort), werden verijdeld door de Eerste Wereldoorlog. In 1909, toelating voor de bouw van een tochtportaal ten zuiden, naar ontwerp van H. Martens (Stevoort). In 1912, overbrenging van waardevolle objecten uit de Deuster kapel.

In 1922, vooral in het perspektief van de Onze-Lieve-Vrouwfeesten van dat jaar, voorlegging van een project tot picturale decoratie door Meunier uit Leuven dat werd uitgevoerd; in 1930, herschilderen of bijwerken van een gedeelte dat beschadigd was door dezelfde. In 1934-36, restauratie van tien schilderijen door C. Leegenhoek-Bernolet (Brugge). In 1950, voorlegging en goedkeuring van ontwerp van architect R. Beken voor herstellingswerken, namelijk herstel van dakbedekking en metselwerk. In 1954-56, herstellingswerken aan toren, onder meer vernieuwing van de torenspits met kruis en aanbrengen van een betonvloer op de bovenverdieping. In 1957, herstelling van de dakgoten, confer inscriptie op een van de mergelblokken van de oostgevel van het middenschip. In 1960, verdwijnen van het oude dodenhuisje van het voormalige kerkhof. In 1961-62, herstellingswerken aan bedaking van toren.

In 1987, inrichting van het kerkplein met bebouwing en aanleg van een parking ten zuidwesten, naar ontwerp van architect F. Van Oostveldt (Peer), (plannen van 1986); aanplanting van jonge linden vóór de kerk. In 1995-96, herstellings- en onderhoudswerken aan toren en kerk naar ontwerp van architect P. Stevens (Hasselt), onder andere reinigen van de muren, restauratie van de glasramen door glazenier De Neve (Iddergem), plaatsing van voorzetramen, voeg- en dakwerken, waarbij dezelfde materialen werden voorgeschreven als in het lastencahier van 1889; leggen van nieuwe leien.

Op 10 mei 1992, hangen van een beiaard door Petit & Fritsen (Aarle-Rixtel), die in 1997 werd uitgebreid tot de grootste beiaard van het land en op 15 mei 1999 plechtig werd ingespeeld.

In 2000-2001, toekenning van premies voor restauratiewerken aan het interieur, onder meer werken in verband met de centrale verwarming en het sanitair, elektriciteits-, schilder- en ruwbouwwerken, alsook restauratie van het orgel. Deze werken, aangevat in 2002 en afgesloten in het voorjaar van 2005, houden verband met het herstellen, herinrichten en revaloriseren van het kerkinterieur. De dossiers werden opgesteld door het Ontwerpcollectief Forum (Hasselt) en werden later overgenomen door Spectrum NV, Ontwerp-collectief voor Architectuur, Monument en Interieur te Hasselt. Ondertussen werd een noodkerk van Sint-Jozef ingericht ten noorden van de drukkerij Hendrix, Kerkstraat nummer 24. De toren heeft thans ook museumfunctie, namelijk op de tweede geleding: tentoonstelling van mechanisch aandrijfsysteem van torenuurwerk van 1875, op de derde geleding: gerestaureerde klokkenstoel met Mariaklok van 1641, op de vierde geleding: beiaard van 64 klokken.

In zijn oorspronkelijke vorm behoort het bedehuis tot de Kempense gotiek. Typische kenmerken zijn: een veelhoekige koorsluiting, een rechthoekig koor van één tot twee traveeën en een driebeukig schip, bij grotere kerken als in Peer, met transept; aan de westkant, een grote toren met westelijke ingang.

De plattegrond omschrijft een voorstaande vierkante westtoren, een driebeukig schip van vijf traveeën, een weinig uitspringend transept met armen van telkens één travee met vlakke sluiting, een koor van twee rechte traveeën met driezijdige sluiting, aanleunende sacristie ten noorden en dito ten zuiden.

Gotische, verankerde bakstenen toren van vier geledingen, baken en reus der Kempen genoemd; gebruik van hardsteen voor lekdrempels, omlopende waterlijsten en afwerking van sokkel, van steunberen met onderaan hoekblokken en van westportaal; mergelsteen voor maaswerk, lateien, steigergaten, middenstijlen van galmgaten, kraagstenen met gebeeldhouwde bloemen, dierekoppen en mensenhoofden, alsook voor muurband van derde geleding; Naamse kalksteen voor zeven ingemetselde grafkruisjes (?), mogelijk restanten die men, bij het opruimen van het kerkhof, uit piëteit wilde bewaren, mogelijk metselaarstekens of gekerstende runen; gesinterde baksteen voor een viertal Sint-Andrieskruisen, een kelkmotief (?) op de eerste geleding ten noorden en een Calvariekruis op de derde geleding ten oosten.

Gotisch koor van mergel; gebruik van hardsteen voor afgeschuinde lekdrempels, afwerking van bij de sluiting overhoekse steunberen en afzaat van sokkel; Naamse kalksteen (?) voor de twee druïdieke stenen ter ondersteuning van de steunberen van de koorsluiting, zo genaamd omdat ze wellicht de fundamenten vormden van een eeuwenoud heidens heiligdom, waarin Keltische druïden de eredienst leidden; veldstenen voor onderbouw van koor; houten kroonlijsten waaronder mergelstenen daklijsten; zadeldak (leien) met bekronend smeedijzeren kruis.

Neogotisch schip en grotendeels (?) dito transept van mergel; gebruik van hardsteen voor sokkel, afgeschuinde lekdrempels, deklijsten, kruisbloemen, doorlopende waterlijsten van zijbeuken en transept, druiplijsten van nissen in transeptsluiting en afwerking van versneden steunberen (ten westen bij de zijbeuken en ten zuiden bij het transept op elkaar gesteld), schouderstukken en zuidportaal; houten kroonlijsten waaronder mergelstenen daklijsten; veldstenen onderbouw van zuidmuur van transept, mogelijk sporen van het vroegere kerkgebouw uit de tweede helft van de 11de eeuw; verspringende zadel- en lessenaarsdaken (leien) met van sierankers voorziene aandaken en bij het middenschip ten noorden en ten zuiden telkens twee dito dakkapellen.

Toren met ritmerende spitsbogige of met dito maaswerk bekroonde spaarvelden. Zware, meervoudig versneden, overhoekse steunberen. Eerste geleding met ten westen ingebouwd spitsboogvormig portaal met kwartholle omlijsting; flankerende spitsboognissen met banken; centrale korfboogdeur in geprofileerde omlijsting met banden; bewaard later houtwerk met ijzerbeslag; bekronend spitsbogig drielicht waarvóór witbeschilderd Onze-Lieve-Vrouwebeeld op zandstenen zuiltje met vijfzijdig geprofileerd basementje en bladwerkkapiteel, namelijk neogotisch beeld van Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën door Jean-Baptiste Van Wint en Jean-Baptiste De Boeck uit Antwerpen, bij de zwarte pokken van 1865 door deken en burgemeester beloofd en op 17 oktober 1867 plechtig gewijd door Monseigneur de Montpellier, bisschop van Luik; flankerende gedenkplaten met uit literatuurbron geciteerde inscripties: BELOOFD/ DOOR E.H. CORNELIS/ PASTOOR-DEKEN EN/ P.M. EYCKENS BURGE-/ MEESTER TEN TIJDE/ EENER BESMETTELIJKE/ ZIEKTE DIE WELHAAST/ OPHIELD./ MDCCCLXV en OPGERICHT/ UIT DANKBAARHEID/DOOR DE GIFTEN VAN/ GEHEEL DE PAROCHIE/ EN PLECHTELIJK IN-/ GEWIJD DOOR Z. H./ E. THEODORUS DE/ MONTPELLIER BIS-/ SCHOP VAN LUIK. MDCCCLXVII; inscriptie onder het beeld, eveneens geciteerd uit literatuurbron: DEZELFDE BISSCHOP VERLEENT IN 1867 EEN AFLAAT VAN 40 DAGEN, TOEPASSELIJK OP DE ZIELEN VAN HET VAGEVUUR, AAN ALLEN DIE VOOR DIT BEELD ZULLEN BIDDEN EN ZELFS AAN ALLEN DIE MAAR VAN VERRE, ZO VER MEN DE TOREN ZIEN KAN, O.L.VR. VAN VII WEEEN GODVRUCHTIG ZULLEN AANROEPEN. Tweede en derde geleding met telkens één rechthoekige lichtgleuf aan elke zijde, behalve op de tweede ten oosten; tweede geleding ten noorden, gedicht oculus waarboven korfboogvormig luik; derde geleding ten oosten met wit natuurstenen teken in de vorm van een opgehangen bal (een kruis op grote voet?), dito oculus en luik. Vierde geleding met aan elke zijde drie spitsbogige galmgaten (met uitzondering van twee ten zuiden) en een wijzerplaat (oorspronkelijk alleen platen aan de west- en oostzijde, sinds 1947 aan alle zijden).

Ingesnoerde achtzijdige naaldspits (leien) met ten westen, zuiden en noorden één, ten oosten twee dakkapellen onder zadeldakje met schild vooraan, peervormige bekroning met vier dito dakkapellen, bolbekroning met smeedijzeren kruis, in 1956 herstelde, in 1995 gerestaureerde windhaan van 1819 met inscripties van namen van schout, burgemeesters en pastoors-dekens, alsook bliksemafleider. Ten zuidoosten aangebouwde vijfzijdige, met een rechte muizentand afgelijnde traptoren van zes geledingen onder ingesnoerde naaldspits met bekronend kruis; dito lichtgleuven en spaarvelden.

Lichtbeuk voorzien van ronde vensters in geprofileerde omlijstingen, met uiteenlopend maaswerk, enerzijds flamboyante visblazen, anderzijds rozetten met driepasmotieven; oostelijk puntgeveltop met rondbogig luik in dito omlijsting. Zijbeuken geritmeerd door versneden steunberen, waartussen spitsbogige tweelichten met eenvoudig maaswerk in dito omlijstingen. Spitsbogig portaal in de eerste zuidelijke travee in geprofileerde, van hoekblokken voorziene omlijsting met overhoekse steunberen onder dito bedaking; vernieuwd houtwerk. Transeptarmen met analoge drielichten en spitboognissen in geveltop met witbeschilderde beelden van Sint-Antonius van Padua ten noorden en Sint-Trudo ten zuiden op geprofileerde sokkeltjes; in de zuidelijke puntgevel, gedichte rechthoekige deur met hoger vermelde inscriptie op de latei onder keperboogvormige ontlastingsboog; in de hoek van de twee op elkaar gestelde steunberen ten oosten, na 1943 geplaatst, betralied houten Onze-Lieve-Vrouwebeeldje onder zinken, van een opengewerkte decoratie in de vorm van lelies voorzien baldakijntje, met onderaan inscriptie: O.L. VR. VAN PEER/ B.V.O., kopie van een klein gepolychromeerd stenen beeldje van Moeder-met-Kind uit de tweede helft van de 15de eeuw.

Blinde eerste koortravee. Tweede koortravee en sluiting met vijf gelijkaardige tweelichten. Met analoge materialen opgetrokken en gelijkaardig uitgewerkte noordelijke sacristie en zuidelijke bergruimte (voormalige tweede sacristie) met rechthoekige muuropeningen, onder meer betraliede bolkozijnen met afgeschuinde neg, accoladeboogvormige bekroning, bewaard houtwerk en glas-in-lood (193, 194). Grotendeels bepleisterd en beschilderd interieur. Eerste bouwlaag van toren met vlakke zoldering en twee korfboogpoorten die bij de laatste restauratie werden verwijderd; tweede bouwlaag met twee kruisribgewelven met mergelstenen ribben en kraagstenen. Interieur van schip met basilicale opstand, vrij smalle middenbeuk, relatief brede zijbeuken en geprofileerde mergelstenen spitsbogige scheibogen. Achtkantige pijlers van Maaslandse kalksteen met basement en in de Kempen tot in de 16de eeuw toegepast waterlisbladkapiteel dragen neogotisch gecompileerde, houten, van beschilderde gewelfsleutels en bladwerk voorziene tongewelven, waaronder trekbalken met zwikken rustend op mergelstenen colonnetten. Analoge, op mergelstenen kraagstenen rustende overkluizing in de transeptarmen. De zijbeuken zijn overkluisd door middel van spitse tongewelven, waarvan de dwarsribben op gelijkaardige kraagstenen rusten. Scheibogen van kruising en spitsbogige triomfboog rustend op halve achtzijdige pijlers, bij triomfboog onderaan voorzien van halfzuiltjes; analoge halve pijlers bij overgang van eerste naar tweede travee van het schip, alsook in de uiterste oostelijke travee van de zijbeuken.

Koor overwelfd met kruisrib- en straalgewelf uitlopend in dito colonnetten. In de westwand van de zijbeuken: telkens één driezijdige spitsboognis van mergel, rustend op dito colonnetjes met bladwerkversiering. Interieur van het zuidportaal eveneens met houten spitstongewelf; rechthoekige binnendeur, met bewaard houtwerk en ijzerbeslag, in geprofileerde hardstenen omlijsting met hoekblokken onder accoladeboogvormig geprofileerde latei.

Mobilair: Schilderijen met de voorstelling van de Maria-Boodschap (toegeschreven aan Gaspar de Crayer, eerste helft 17de eeuw), Sint-Antonius van Padua met Kind (17de eeuw), Sint-Jozef met Kind (eind 17de eeuw), Sint-Sebastiaan (1691, geschonken door geestelijke Sebastiaan Vandecruys), Eremijt in gebed (17de eeuw, paneel), Jezus aan het kruis (Antwerpse school, 17de eeuw), Sint-Anna ten Drieën (eerste helft 18de eeuw) met blazoen en initialen van de schenker S.M[orren]., Jezus aan het kruis (naar model Antwerpse school) door Hubert Raskopp van Valkenburg (tweede helft 19de eeuw), de Heilige Familie met engelen, het Heilig Hart (1869), geschonken door Philip Jacob Hendrix, vader van de schilder, en het Doopsel van Jezus (1852, ooit eigendom van het echtpaar Clemens Hubertus Hendrix, een jongere broer van de schilder - Dorothea Leen, na wier dood in 1921 het schilderij aan de kerk van Peer moet zijn geschonken), beide laatste werken van Perenaar Louis Hendrix (1827-88). Geschilderde kruisweg door Legrand (midden 19de eeuw). Beeld van Onze-Lieve-Vrouw met Kind (steen, tweede helft 15de eeuw). Gepolychromeerde houten beelden van Heilige Maagd met Kind (laatgotisch, circa 1480), Calvariegroep boven de triomfboog (16de eeuw, herkomstig uit Hechtel, gerestaureerd in 1961 en sinds 1963 alhier), Christus op de koude steen (Limburg, Meester van Oostham, 1530-40, vernieuwde polychromie); Piëta (17de eeuw); Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën (tweede helft 17de eeuw of begin 18de eeuw); Heilige Lucia (circa 1669); Heilige Rochus (circa 1669). Houten beeld van Onze-Lieve-Vrouw met de peer (Limburg (Nederland) of Kleef, circa 1470 of 19de eeuw, neogotische polychromie, afgeloogd). Kruisbeeld van palmhout (Zuid-Nederland, 17de eeuw). Albasten reliëf met de voorstelling van Golgotha (midden 16de eeuw). Beeld van Sint-Trudo door J. Jacobs uit Bonheiden (1947).

Neogotisch hoofdaltaar van deels geplychromeerde, witte steen en zwart marmer met voorstelling van Christus als leraar met boek, ingewijd op 23 oktober 1887 door Mgr. Doutreloux, bekroond met retabel met voorstelling van het Laatste Avondmaal, de Communie van de Apostelen en de Mannaregen, door het atelier Peeters (Antwerpen, 1888); dito zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw van Zeven Weeën, van witte steen, marmer en hout, met retabel met voorstelling van de Opdracht van Jezus in de tempel en de Graflegging, alsook bekronende Calvarie, naar ontwerp van architect J. Piscador (Leuven, 1899-1900, ontwerp van 1897), dito zijaltaar van Sint-Jozef, van dezelfde materialen, met voorstelling van het Huwelijk van Maria en Jozef en de Heilige Familie in het werkhuis van Jozef, door J. Custers (1903-04); drie barokke eiken biechtstoelen, één 1671 gedateerd en naar ontwerp van Gijsbrecht Hechtermans (Borgloon), twee 1714 gedateerde exemplaren voortkomend uit de Augustijnerkerk van Hasselt; neogotische vierde biechtstoel door Jean Stippelmans (Sint-Truiden, 1934-35); communiebank met vier eiken panelen met eucharistische symbolen (tweede helft 18de eeuw), waarschijnlijk diegene waarvoor Matthias Vliegen in 1787 werd betaald; eiken preekstoel met beelden van Jezus en de twaalf apostelen (circa 1900); eiken credenstafel in (neo-)Lodewijk XV-stijl, met marmerblad (20ste eeuw); vier eiken bidstoelen met rood fluweel (circa 1800); neogotische bidstoel, met jaartal 1914 en de intialen JVDH, een gift van deken J. Van den Hove; drie veloeren bidstoelen, gift van de familie Liekens-Leen (1908); drie eiken officiantenzetels in Lodewijk XVI-stijl, bekleed met rood fluweel (begin 19de eeuw). Granieten doopvont (midden 19de eeuw) met geelkoperen deksel (17de eeuw), voorheen in de doopkapel, sinds 1984 in het koor. Neogotische orgeltribune van circa 1846-50: twee achtzijdige hardstenen pijlers met bladwerkkapiteel dragen een centrale korfboog en dito netgewelf, alsook twee flankerende spitsbogen en twee dito kruisribgewelven, waarvan alle bogen, ribben en van bladwerk voorziene kraagstenen van mergel. Classicistisch, in 1861 gerepareerd Clerinx-orgel (Sint-Truiden, 1845-46), de gaafst bewaarde realisatie van de jonge Clerinx, waarvan het rugwerk circa 1900 als zwelwerk achter het hoofdwerk werd geplaatst; in 1936 hersteld en omgebouwd door Fr. Vos (Zichem).

Figuratieve glasramen, twee in de kruisbeuk (1897), vijf in het koor, laatstgenoemde geplaatst door deken Jozef Van den Hove in 1913, onder andere met patroonheiligen van kerk en schenkers, waarvan de namen en dateringen in inscripties opduiken, bijvoorbeeld Monseigneur V.J. Doutreloux, bisschop van Luik, en jaartal 1898; door Edouard Steyaert (Schaarbeek) ontworpen ramen in de zijbeuken van 1924-31 met evangelische taferelen waarin Maria een bepaalde rol speelt, namelijk de zeven vreugden en smarten van Maria, eveneens met namen van schenkers; boven het kerkportaal, glasraam met de voorstelling van Sint-Trudo door dezelfde Steyaert (1931); in de zuidelijke zijbeuk achteraan, glasraam met de voorstelling van de parochie Peer die hulde brengt aan Maria (1931).

Niet van de beiaard deel uitmakende, grote klok , opgedragen aan Onze-Lieve-Vrouw (in 1641 ter plaatse gegoten, herhangen in 1882), met inscriptie geciteerd uit literatuurbron: S. MARIA VOCOR/ LAUDO DEUM VERUM/ VOCO PLEBEM/ CONGREGO CLERUM/ DEFUNCTOS PLORO/ FUGO PESTEM, FESTA DECORO/ ANNO 1641/R ENÉ MILOT, ANTHOINE REGNAULT, JEAN BROCHARD M’ONT FAIT À PEER, verwijzend naar de waarschijnlijk uit Lotharingen afkomstige meesterklokkengieters; twee in de beiaard meespelende, kleinere klokken, Sint-Trudoklok en Angelusklok, van 1952, gegoten te Aarle-Rixtel bij Helmont (Nederland) door de Koninklijke Klokkengieterij Petit en Fritsen, ter vervanging van de twee in 1819 door Andreas Van den Gheyn van Leuven gegoten Sint-Lambertusklok en Sint-Trudoklok die in 1943 door de Duitsers werden weggehaald.

In het koor, hardstenen grafsteen van Gasparus van Lier, parochieherder van Peer tussen 1660 en 1666.

Mobilair afkomstig van de Deusterkapel en grotendeels in 1970 naar hier overgebracht: Schilderijen met de voorstelling van de Rust op de vlucht naar Egypte in een medaillon omgeven door een brede bloemenkrans (midden 17de eeuw, Antwerse school, onder andere toegeschreven aan de fluwelen Bruegel, Andries Daniëls, DaniëlSeghers en Petrus Van Avont), de Kruisiging met twee moordenaars en de Moeder van Smarten (getekend S.L.V. Sichen, 1658); groot kruisbeeld (Maasland, Limburg, Meester van de Lange Figuren (groep), 1530-40), dat tot in 1963 aan de buitenmuur van de kapel hing, tijdens de Franse Revolutie werd beschadigd en onder deken Kesters werd gerestaureerd; gepolychromeerde houten beelden van Onze-Lieve-Vrouw met scepter en Kind met bol (16de of 17de eeuw), Sint-Antonius van Padua (17de eeuw), Sint-Antonius van Padua (18de eeuw), Sint-Franciscus van Asisi (18de eeuw), Heilige Hyacinthus (18de eeuw), een vrouwelijke heilige (eind 17de eeuw) en een kerststal met de voorstelling van de Aanbidding der herders (16de of 17de eeuw).

Ten oosten van de kerk, hardstenen grafkruis van Matys Marten[s] (†1691, 1693 of 1698), zijn huisvrouw Catlyn Grachtman[s] († 1686) en ouders, met doodshoofd, blazoen en Jezus aan het kruis, alsook door twee bomen beschaduwd, door palmhaagje en ijzeren hek tussen hardstenen pijlers omgeven, zandstenen Heilig Hartbeeld op vierkante, geprofileerde, breukstenen sokkel met zandstenen afwerking en getrapt hardstenen basement. Ten zuiden van de toren, houten sculptuur zogenaamd "Tijdsbeeld" (2000) van Marc de Roover (°1948), confer hardsteen met inscriptie. Ten oosten van het zuidportaal, gedenksteen ter ere van de omgebrachte "guede mannen van Peer", een massieve kwartsietblok afkomstig uit een oude prehistorische site en ontdekt door R. Nauts, in 1983 op een hardstenen voetstuk geplaatst naar aanleiding van de vijfhonderdste verjaardag van deze moord; inscriptie: 1483-1983/ HIER WAREN DIE/ GUEDE MANNEN VAN PEER/ IN DEN SLAGH ANNO 1483/ SERVATII VERMOORT.