Parochiekerk Sint-Pieter

Tekst van Parochiekerk Sint-Pieter met kerkhof (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/78542)

Georiënteerde, neogotische parochiekerk gelegen in ommuurd kerkhof. Kerkhof langs weerszijden van de westtoren toegankelijk via ijzeren poortje tussen twee bakstenen pijlers. Ten noorden, achteringelegen leegstaand gebouwtje van één bouwlaag onder leien zadeldak. Bewaarde grafmonumenten vanaf begin jaren 1920, onder meer heldenhuldezerkje, gietijzeren kruisen en hardstenen graftekens. Graven van de pastoors ten noorden van de kerk, onder meer opvallend bakstenen grafmonument uit de jaren 1930 met art-deco-inslag. Ten zuiden van de kerk Heilig Hartbeeld en metalen wegwijzer vermoedelijk opgericht tijdens de Tweede Wereldoorlog. Wellicht met de heraanleg van de bestrating binnen de ommuring van het kerkhof op de hoek van de Kasteelhoeve- en Viconiastraat heropgesteld.

Circa 1866-1872: de oude parochiekerk Sint-Pieters vergt zo'n ingrijpende restauratiewerken dat op initiatief van de burgemeester J.B. De Graeve een nieuwe neogotische kerk wordt gebouwd naar ontwerp van de architecten Pierre Croquison (Kortrijk) en Pierre Buyck (Brugge) op zo'n twee km ten noorden van de oude parochiekerk. Oktober 1914: tijdens de Slag aan de IJzer steken Belgische officieren de nieuwe kerk van Stuivekenskerke in brand om de Duitsers te beletten de toren als uitkijkpost te gebruiken (nacht van 22 op 23 oktober 1914). Door het aanhoudende oorlogsgeweld wordt de kerk volledig verwoest. 1925-1930: de Sint-Pieterskerk wordt in een neogotische stijl heropgebouwd naar ontwerp van van architecten Charles Schaessens en Lievens (Veurne). Het nieuwe ontwerp voorziet een kleinere pseudo-basilicale kerk, met een vooruitgeschoven westtoren qua vormgeving geïnspireerd op de vroegere westtoren van de Sint-Pieterskerk te "Oud-Stuivekenskerke". (Bewaarde plannen archief KCML, zie illustratie)

De plattegrond ontvouwt: driebeukig schip van vier traveeën met vooruitgeschoven westtoren met achtzijdige traptoren aan de zuidzijde. Zijbeuken met rechte sluiting en hoofdkoor van één travee met rechte koorsluiting. Sacristie ten zuiden. Gele baksteenbouw en afdekking door middel van leien zadeldaken en schilddaken. Westtoren van vijf geledingen onder achtzijdige bakstenen spits versierd met hogels. Versneden hoeksteunberen oplopend in polygonale hoektorentjes onder dito spitsen. Korfboogportaal met geprofileerde bakstenen omlijsting. Overige geledingen: spitsboograam op afzaat, twee blinde rondboognissen, enkelvoudige rondboognis, gekoppelde spitsboogvormige galmgaten in korfboognis en bekronende blinde balustrade met bakstenen spitboogfries. Aansluitende traptoren met lichtgleuven en bakstenen spits. Aan weerszijden van de ingang twee bronzen gedenkplaten van 1959, respectievelijk voor het 8ste linieregiment en voor het 1ste en 2de regiment karabiniers die sneuvelden tijdens de Slag aan de IJzer in oktober 1914. Tegen de noordzijde, calvarie onder zadeldakje. Gevels geritmeerd door steunberen en bakstenen spitsboogvensters (tweelichten) op afzaten. Ter hoogte van de eerste travee van de noordbeuk, kleine doopkapel met tuitgevel onder zadeldak.

Interieur. Portaal in westtoren met samengestelde balkenzoldering en gedenkplaat voor de gesneuvelde soldaten van de Eerste Wereldoorlog. Pseudo-basilicale kerk met oorspronkelijk neogotische polychrome beschildering, thans wit overschilderd. Geprofileerde spitse scheibogenarcade op ronde bakstenen pijlers met vereenvoudigde achtzijdige kapitelen. Afdekking door middel van houten lessenaarsdak voor de zijbeuken en spitstongewelf voor de middenbeuk en het koor.

Mobilair. Hoofdaltaar: bijzonder rijk uitgewerkt marmeren altaar van 1883, cf. datering. Oorspronkelijk afkomstig uit een klooster te Poperinge, na de Eerste Wereldoorlog heropgebouwd te Zonnebeke en in 2002 naar hier overgebracht. Daarboven glasraam met de voorstelling van 'de Bruiloft te Kana', de 'verheerlijking van het Heilig Sacrement' en 'de Heilige Drievuldigheid'. In het koor schilderijen op doek met de taferelen ontleend aan het leven van Sint-Petrus met referenties aan de lokale omgeving aangebracht in bakstenen blindnissen. Zijaltaren uit het interbellum met dito schilderijen van Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Antonius. Glasramen in de zijbeuken uitgewerkt als de veertien staties van de Kruisweg. In de zuidbeuk, calvarie naar ontwerp van Jos Speybrouck (Kortrijk). Voorts verzorgd meubilair (doopvont, preekstoel, biechtstoelen,...) uit het interbellum.

  • Archief Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen.
  • Provinciale Bibliotheek Tolhuis, Fototheek.
  • BUFFEL C., VANDENKERCKHOVE A., Stuivekenskerke, Langemark, 1964, p. 25-29.
  • DEMOEN H., Het Diksmuidse van toen, Een verzameling beknopte historische gegevens, aangevuld met historische foto's en prentbriefkaarten, Brugge, 1984, p. 131-132.
  • JACOBS M., Zij die vielen als helden… Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, Brugge, 1996, p. 379-381.
  • NOTEBAERT A., NEUMANN C. e.a., Inventaris van het archief van de Dienst der Verwoeste Gewesten, Algemeen Rijksarchief, Brussel, 1986.

Bron: MISSIAEN H. & VANNESTE P. met medewerking van GHERARDTS F. & SCHEIR O. 2005: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie West-Vlaanderen, Gemeente Diksmuide, Deel I: Deelgemeenten Diksmuide, Beerst, Esen, Kaaskerke, Keiem en Lampernisse, Deel II: Deelgemeenten Leke, Nieuwkapelle, Oostkerke, Oudekapelle, Pervijze, Sint-Jacobskapelle, Stuivekenskerke, Vladslo en Woumen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen WVL18, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs:  Vanneste, Pol; Missiaen, Halewijn
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Pieter met kerkhof [online], https://id.erfgoed.net/teksten/78542 (geraadpleegd op ).