Parochiekerk Sint-Amandus

Tekst van Parochiekerk Sint-Amandus (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7643)

Gedeeltelijk vrijstaande neogotische noordzuid-georiënteerde driebeukige kruisbasiliek van 1869-74 naar ontwerp van L. Baeckelmans.Gelegen op omheind terrein met ingesloten koorzijde.

Plattegrond: ingangstravee; driebeukig schip van vier traveeën; driebeukig transept met twee rechte traveeën en vlakke sluiting, westelijk transept met centrale vierkante toren en rechthoekig lokaal, oostelijk transept met rechthoekige ingangspartij; getrapt koor met hoofdabsis van drie rechte traveeën en halfronde sluiting, twee trapezoïdale kapellen die via rechte gangen toegang verlenen tot de rechthoekige sacristie en pastorie, halfronde zijabsissen.

Bakstenen gebouw met schaars gebruik van natuursteen, onder leien zadel- en lessenaarsdaken. Geïnspireerd op de Noord-Franse gotiek uit de 13de eeuw (zie St.-Yved te Braisne) en op de theorieën van E. Viollet-le-Duc en zijn Sint-Martinkerk te Aillant-sur-Tholon. Plastisch opgebouwd, gezien als organisch geheel met een constructieve en synthetische aanpak van de neogotiek, gestileerde neogotische motieven uitgewerkt in natuursteen. Travee scheidende steunberen, bij zijbeuken voorzien van waterspuwers. Middenbeuk en schip, transept en hoogkoor gestut door eenvoudige luchtbogen. Eenvoudige spitsboogvensters op kordonvormende afgeschuinde lekdrempels. Lichtbeuk met gekoppelde lancetvensters waarboven rond venster, in verdiept spitsbogig muurvlak. Drieledige voorgevel in Van Kerckhovenstraat met drie voorgeplaatste spitsbogige portalen, timpanen met taferelen uit het leven van de Heilige Maria, Heilige Amandus en Heilige Dymphna door J.B. De Boeck en J.B. Van Wint, vlakke wimbergen met hogels. Gevelbrede spitsbooggalerij onder verdiept centraal roosvenster en drieledig spitsboogvenster in top. Oostelijk transept eveneens met centraal roosvenster en drieledig spitsboogvenster in top. Voorgeplaatste rechthoekige toegangstravee met uitspringend spitsbogig portaal. Toegang aan de Sint-Norbertusstraat met voorgeplaatste vierkante toren van vier geledingen onder naaldspits (leien). Spitsboogdeur, -vensters en -galmgaten.

Rechthoekige sacristie van twee bouwlagen onder schilddak (leien), flankerend polygonaal traptorentje. Eerste bouwlaag met rechthoekige deuren op consoles en tweede bouwlaag met kruiskozijnen.

Interieur

Imposante grijs geschilderde basiliek met verwijzingen naar de Scheldegotiek met onder meer zuilen, knopkapitelen, venstergang bij zijbeuken. Drieledige opstand. Geprofileerde spitsbogige scheibogen op zuilen met veelhoekig basement en knopkapitelen. Triforium tussen geprofileerde en kordonvormende lijsten. Kruisribgewelf met spitsbogige gordelbogen en bakstenen gewelfkappen, ribben uitlopend op gebundelde colonnetten met knopkapitelen. Zijbeuken en kapellen met kruisribgewelven op zuilen of colonnetten met knopkapitelen. Koorsluiting met spitsboognissen. Zijbeuken met steekboognissen en in muur gevatte biechtstoelen waarop venstergang met drieledig spitsboogvormige opening op zuiltjes met knopkapitelen.

Mobilair. Gepolychromeerd beeld Heilige Dymphna uit de eerste helft van de 16de eeuw, gepolychromeerde beelden Heilige Amandus en Onze-Lieve-Vrouw van Lourdes van 1879 door J.B. De Boeck en J.B. Van Wint. Witstenen hoofdaltaar van 1901 door J. Gerrits, vier zijaltaren van 1931 door Van der Linden met geschilderde panelen van P. Wante (Onze-Lieve-Vrouw- en Heilig Hartaltaar) en M. Aldernaght (Sint-Jozefsaltaar); communiebanken van 1898 door Peeters; preekstoel van 1876 naar ontwerp van L. Baeckelmans door J.B. De Boeck en J.B. Van Wint; orgel van 1878 door P. Stevens-Vermeersch; witstenen kruisweg van 1901 door J. Gerrits of J.B. De Boeck en J.B. Van Wint; glasramen koor van 1873 en Onze-Lieve-Vrouwekapel door Didron, Sint-Jozefskapel door E. Steyaert, glasramen van 1950 en 1962 door J. Wouters.

  • BAKELANTS I. 1983: De glasschilderkunst in België 19de en 20ste eeuw, Deel 1 A, Deurne, 37-38.
  • DE SMET M. 1984: De neogotische St.-Amanduskerk te Antwerpen, Antwerpen XXX.1, 21-26.
  • FAUCONNIER A. & ROOSE P. 1983: Het historisch orgel in Vlaanderen, Deel IIIa, Antwerpen-arrondissement Antwerpen, Brussel, 70-74.
  • JANSEN J. 1979: Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Provincie Antwerpen. Kanton Antwerpen I tot IV, Brussel, 50.
  • KINTSSCHOTS L. 1885: Anvers et ses faubourgs, guide historique et description des monuments, Brugge, 204-207.
  • S.N. s.d.: Eglise de Saint-Amand à Stuyvenberg (Anvers) par feu Louis Baeckelmans, s.l.
  • S.N. 1884: L'Emulation, Plaat 34-42, Kolom 124-125.
  • STINISSEN J. 1909: Antwerpen en zijne tempels, s.l.
  • THYSSEN A. 1922: Antwerpen vermaard door den eeredienst van Maria, Antwerpen, 311.
  • VAN CLEVEN J.F. 1980: Vlaamse neogotiek in Europees perspectief, Vlaanderen XXIX.1-2, 2-15.
  • VAN TIEGHEM F. 1980: De Antwerpse Sint-Amanduskerk en de invloed van E. Viollet-le-Duc, Vlaanderen XXIX.1-2, 26-27.

Bron: PLOMTEUX G. & STEYAERT R. met medewerking van WYLLEMAN L. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in Belgiƫ, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nc, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Amandus [online], https://id.erfgoed.net/teksten/7643 (geraadpleegd op ).