Parochiekerk Sint-Ursmarus

Tekst van Parochiekerk Sint-Ursmarus (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/74294)

Ten oosten van het dorpspleintje op de helling ingeplante georiënteerde kerk te midden van het voormalige, heden met gras begroeide ovale kerkhof met 12 hergebruikte ijzeren grafkruisen. Oorspronkelijke hoge ommuring vervangen door lage muur en haag achteraan; ijzeren toegangshek tussen vierkante pijlers en deels oude kerkhofmuur aan westzijde.

Histoiek

Voormalig romaans kruiskerkje van Doornikse steen, teruggaand tot de 12de of 13de eeuw, met tot op heden behouden vierkante onderbouw van de kruisingstoren met mogelijk iets jongere achthoekige klokkenkamer. Vermoedelijk in de 16de eeuw vervangen van schip en koor in bak- en zandsteen in gotische stijl. In 1702, na pestepidemie, verwerven van een reliek van de Heilige Ursmarus van Binche. Transept en zijbeuken vernieuwd in de loop van de 18de eeuw en voorzien van getoogde vensters. Interieur verrijkt in het vierde kwart van de 18de eeuw. In 1895 grondige restauratie- en vergrotingsplannen ingediend door architect Henri Geirnaert, goedgekeurd in 1897. Onder meer vervangen van alle getoogde vensters en rondbogige galmgaten door neogotische spitsboogvensters met tracering, verlenging van de zijbeuken met één en het schip met twee traveeën. Nieuwe vijfzijdige doopkapel aan noordzijde en sacristie en berging aanleunend tegen het koor in het oosten. Eveneens vernieuwen van de daken en torenspits en plaatsen van een nieuw houten spitstongewelf in het schip in 1899. Nieuw hoogaltaar getekend door architect Henri Geirnaert in 1898, communiebank verlengd in 1899. Plaatsen van twee biechtstoelen in 1906, uitgevoerd door Mathias Zens. Restauratie van de torenspits naar ontwerp van architect G. De Vos in 1988.

Beschrijving

Huidige plattegrond van een driebeukige hallenkerk met vijf traveeën, niet uitspringend transept met kruisingstoren en koor van twee traveeën met driezijdige apsis boven zogenaamde crypte; rond traptorentje, berging en sacristie respectievelijk in noordoostelijke en zuidoostelijke oksel.

Hoofdzakelijk opgetrokken uit baksteen met verwerking van zandsteen op plint van breuksteen en behouden toren in Doornikse steen. Afdekkende leien zadeldaken en hoge naaldspits op toren.

Westgevel met drie puntgevels: uitspringende brede middenpuntgevel met schouderstukken en kruisbekroning, spitsboogportaal onder waterlijst en dito venster met neogotische tracering; rechthoekig luikje in top. Gelijkaardige iets lagere en smallere puntgevels voor de zijbeuken. Noord- en zuidgevel met gelijkaardige spitsboogvensters, gedichte lage korfboogdeurtjes en vijfzijdig uitgebouwde doopkapel in eerste noordelijke travee. Transept met dito puntgevels en rond traptorentje in noordoostelijke oksel tussen koor en berging, met gelijkaardige lagere puntgevel. Overgang van vierkante naar achthoekige torengeleding door middel van halfpiramidale leien dakjes; vier spitsbogige galmgaten in vroeggotische stijl in de rechte zijden met uurwerken erboven.

Oostelijke koorzijde met gelijkaardige koorvensters, vroegere toegang tot de crypte met begraafplaats van de edellieden en symmetrisch uitgewerkte zijvleugels met puntgevels in de uiterste travee; linker puntgevel met kruisbeeld onder houten luifel.

Interieur

Interieur van hallenkerk met drie beuken gescheiden door rondboogarcaden met geprofileerde booglijsten op Dorische zuilen op hoge achthoekige sokkels. Heden witgeschilderd doch voorheen met imitatievoegen en friezen met sjablonenmotieven. Overwelving met houten spitstongewelf in schip en koor, en gepleisterde kruisribgewelven met geprofileerde zandstenen ribben in de zijbeuken. Zware vierkante pijlers in de kruising.

Mobilair

Schilderijen: "Kroning van Maria in de hemel door de Heilige Drievuldigheid", Vlaamse school, 18de eeuw; "Heilige Ursmarus zegent mensen en dieren" op zuidelijk zijaltaar, Vlaamse school, 18de of 19de eeuw; "Heilige Familie" op noordelijk zijaltaar, 19de eeuw.

Beeldhouwwerk: Heilige Barbara en Heilige Ursmarus, gepolychromeerd houten beelden in rondboognissen in kruisingspijlers, uit de 17de tot 18de eeuw; beeldjes van Onze-Lieve-Vrouw van Nokere en Heilige Anna-ten-Drieën, in beglaasde houten kastjes eronder, uit de 18de eeuw.

Meubilair: neogotisch hoogaltaar van marmer met eikenhouten retabel naar ontwerp van architect Henri Geirnaert van 1898 uitgevoerd door R. Rooms, witmarmeren zijaltaren van 1788. Eiken koorbanken, biechtstoelen en lambriseringen in Lodewijk XVI-stijl, laatstgenoemde met bekronend wapen van de familie de Ghellinck de Nockere en De Coninck de Merckem, van 1788. Communiebank in Lodewijk XVI-stijl, volgens plan van 1899 verlengd door Henri Geirnaert. Barokke eikenhouten preekstoel met duif onder klankbord en voet met engelenkopjes, uit de eerste helft van de 17de eeuw. Twee biechtstoelen door Mathias Zens, 1906.

Orgel van het gedeelde type aan weerszijde van het doksaal, oorspronkelijk ingebouwd in heden verdwenen balustrade, van L.-B. van Peteghem, van 1774, gewijzigd in 1843 door L. van Houtte, gedemonteerd door A. Delmulle in 1898 en acherin geplaatst, geassembleerd door F. Joris.

Stenen doopvont, uit XIV (?). Monumentaal marmeren grafmonument van M.X. de Ghellinck (+ 1747) en zijn echtgenote A.F. de la Kethulle d'Havrij in het koor.

In het koor, glasramen van G. Ladon, geschonken door de families de Witte en de Kerchove de Denterghem, in 1898.

  • Afdeling Ruimtelijke Ordening, Huisvestingen en Monumentenzorg Oost-Vlaanderen, Cel Monumenten en Landschappen, Archief.
  • Archief Afdeling en Monumenten en Landschappen Brussel, Plannenfonds Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen, provincie Oost-Vlaanderen, Nokere, Sint-Ursmaruskerk.
  • BOHEZ S. - JOOSEN - SIMOENS I., Nokere, Nokere, 1974.
  • KINDS L. e.a., Acht eeuwen Nokere, s.l., 1996, p. 14-40.
  • VANDENBUSSCHE-VAN DEN KERKHOVE C., Fotorepertorium van het meubilair van, de Belgische bedehuizen, Provincie Oost-Vlaanderen, Kanton Kruishoutem, Brussel, 1979, p. 24-26.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2000: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Brakel, Horebeke, Kruishoutem, Lierde, Zingem en Zwalm, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n4, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs:  Bogaert, Chris; Lanclus, Kathleen
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Ursmarus [online], https://id.erfgoed.net/teksten/74294 (geraadpleegd op ).