A.Z. Stuivenberg

Tekst van Stuivenberggasthuis (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/7112)

Ziekenhuis gelegen op aanvankelijk ommuurd terrein tussen Lange Beeldekens-, Pothoek-, Boerhaave- en Pesthofstraten, gebouwd op gronden van de voormalige pesthoven, een veertiental huisjes voor pestlijders, die hier reeds bestonden sinds begin 17de eeuw.

Het oorspronkelijk plan van F. Baeckelmans van 1872-73, werd aangepast, uitgebreid en uitgevoerd door J.B. Bilmeyer en J. Van Riel in 1877-84. Het ziekenhuis, genoemd naar de toen nagenoeg onbebouwde noord-oostelijke stadswijk, voldeed in aanleg aan de 19de-eeuwse opvattingen over gezondheidszorg (hygiƫne, ruimte, verluchting en verlichting) en praktische verpleegkunde (onderlinge bereikbaarheid van ziekenzalen en dienstgebouwen).

Het Stuivenberggasthuis was met zijn centrale dienstgebouwen en radiaal geplaatste, door tuinen omringde, ronde ziekenpaviljoenen een vooruitstrevend model voor de 19de-eeuwse ziekenhuisbouw, voornamelijk de cirkelvormige paviljoenen waren een innovatie. In de ronde ziekenzalen werden de bedden (in principe twintig) straalsgewijs rondom een dienstkamertje geplaatst, zodat de zieken betrekkelijk ver van elkaar (besmettingsgevaar, verluchting en verlichting) en toch kort bij de verpleegkundige lagen. Reukhinder en besmettingsgevaar werden vermeden door het sanitair en de afzonderingskamers op voldoende afstand te plaatsen. De verbinding tussen de ziekenzalen onderling en de centrale dienstgebouwen gebeurde via gelijkvloerse gangen. Van zuid naar noord bevatten de dienstgebouwen: het poortgebouw met administratie, de kapel, de keuken met refters, de apotheek, het klooster, het badhuis en wasserij; naast het poortgebouw tevens operatieafdeling en dodenhuis.

Door de gewijzigde behoeften werd het ziekenhuis voortdurend veranderd en vergroot, hierbij ging de vroegere openheid en duidelijkheid van het plan verloren. De meeste veranderingen gebeurden tussen de gebouwen: het poortgebouw en operatiekwartier werden uitgebreid, dodenhuis vernieuwd, sanitaire paviljoentjes vervangen, nieuwe keuken in plaats van badhuis, het centraal dienstgebouw werd vergroot en langs de gangen werden individuele ziekenkamers voorzien; recent werden nieuwe vleugels gebouwd met medewerking van E. Wustefeld op plaats van de vroegere kapel en het klooster (1981 en de daarop volgende jaren).

Door de veranderingen werden de merkwaardige paviljoenen minder beeldbepalend, de ronde vorm en radiale plaatsing maakten nieuwe bouw aan de buitenzijde nagenoeg onmogelijk, daar men de natuurlijke verlichting en verluchting van de vernieuwde en gemoderniseerde zalen wilde behouden.

Oorspronkelijk complex geheel van vleugels van twee bouwlagen onder leien bedaking in eclectische stijl. Baksteenbouw met doorlopende kordons, lekdrempels, banden en segmentboogvormige muuropeningen. Lijstgevels hier en daar geaccentueerd door hoger opgaande puntgevels.

Rijker uitgewerkte voorbouw met verspringende gevellijn, hoger opgaande puntgevels en dakkapellen. Ingang geflankeerd door vierkante torentjes onder leien spits.

Hoger opgaande recente nieuwe bouw aansluitend bij en/of ter vervanging van oudere vleugels.

  • VAN STAEYEN J. 1977: Het Stuivenberggasthuis te Antwerpen, onuitgegeven verhandeling Nationaal Hoger Instituut voor Bouwkunst en Stedebouw (NHIBS) Antwerpen.

Bron: PLOMTEUX G. & STEYAERT R. met medewerking van WYLLEMAN L. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in Belgiƫ, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nc, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Stuivenberggasthuis [online], https://id.erfgoed.net/teksten/7112 (geraadpleegd op ).