Dienstgebouw (nummers 1-3)

Tekst van Noorderpershuis (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/6986)

Dienstgebouw "Stad Antwerpen. Havenbedrijf. Technische Dienst. Bruggen en Sluizen Zuid" ondergebracht in het voormalige "Noorderpershuis" gelegen tussen Indiënstraat en Bombaystraat.

Het Noorderpershuis is het eerste stedelijk hydraulisch krachtstation gebouwd in 1877-78 onder stadsingenieur G. Royers naar aanwijzingen van de Engelse kanonnen- en werktuigbouwer W. G. Armstrong. Het bediende de havenwerktuigen van de Noorderdokken tot de zuidkant van de huidige Royerssluis en het voormalige Lefebvredok, nu Amerikadok; het leidingnet was 24 kilometer lang; op 20 oktober 1886 werden de circuits van Noorder- en Zuiderpershuis met elkaar verbonden om voor het hele havengebied een enigszins gelijkmatige druk te bekomen. In 1930-32 werd de stoomuitrusting vervangen door elektrisch aangedreven pompen. Op 20 december 1975 werd het persstation als dusdanig buiten dienst gesteld. Oudere persstations waren die van het Koninklijk Stapelhuis, 1865-1901, toen in privé-bezit, en van het spoorwegstation aan de Noorderplaats, 1873 tot circa 1900.

Sober vrijstaand gebouw, bestaande uit een voorgebouw met diverse dienstlokalen, burelen en oorspronkelijke woongelegenheid voor de ingenieur der hydraulische havenwerktuigen en persleidingen en een achtergebouw met machinekamer en toren voor twee accumulatoren.

Voorgebouw met dubbelhuisopstand van zeven en één travee en twee bouwlagen onder schilddak. Bakstenen lijstgevels met zware sokkel, puilijst en speklagen van natuursteen. Symmetrisch uitgewerkte voorgevel met risalietvormende middelste travee met hoge rondboogpoort in brede geprofileerde omlijsting, gekoppelde bovenvensters en driehoekig fronton boven de daklijst; aansluitende travee met centrale rechthoekige deur en rechthoekige vensters, op de begane grond met vlakke bovendorpel en trapezoïdale sleutel, op de bovenverdieping met lekdrempel en uitkragende bovendorpel met schijfmotief, guttae en waterlijst; later toegevoegde rolluikkasten. Beëindiging met overkragende houten kroonlijst op klossen. De centrale doorgang van 3,50 meter, oorspronkelijk met treinspoor, gaf toegang tot een binnenplaats voor kolenopslag.

Voor- en achtergebouw verbonden door kleine werkplaats van één verdieping; verdwenen rondbogige doorgang aan Indiënstraat en aangepaste muuropeningen, confer gewijzigde bestemming. In deze zone bevond zich eveneens de 28 meter hoge schoorsteen die gesloopt werd na de elektrificatie van de centrale in 1930-32.

Achtergebouw van zes traveeën - vijfde en zesde travee werden na 1930 in aangepaste stijl bijgebouwd - en één hoge bouwlaag; het oorspronkelijk zadeldak van het oude gedeelte werd verbouwd tot schilddak met lichtkap over de ganse noklengte (bitumen, nok parallel aan straat).

Verzorgde bakstenen lijstgevel met zeer hoge bossagesokkel, brede speklagen en bekronend entablement van natuursteen. Ruime rondboogvensters in geblokte omlijsting met sleutel; de smalle muurdammen verzwaard met pilasters. De achterliggende ruimte bevatte in totaal acht stoomketels en pompen. Na 1930 werd ze ingericht als werkplaats en magazijn.

De torenvormig verhoogde vierde travee bevatte oorspronkelijk twee accumulatoren met ballastkist, respectievelijk gesloopt in 1930 en circa 1975: rechtopstaande balk van baksteenmetselwerk met gebruik van natuursteen; plat dak, oorspronkelijk met hoge hardstenen borstwering en gietijzeren sierbollen, in 1968 verwijderd wegens bouwvalligheid. Afwerking met blinde cartouche die volgens het ontwerpplan het bouwjaar moest vermelden. Een aansluitende binnenplaats scheidt het oude complex van de in 1932 opgerichte elektrische pompencentrale, ontmanteld in 1986 met bewaarde delen als industriële relicten.

  • HIMLER A., Het Zuiderpershuis en de zeven andere hydraulische stations in Antwerpen, in Monumenten en Landschappen, IV, nummer 6, december 1985, p. 8-28.
  • HIMLER A., Koudwaterdruk voor havenwerktuigen te Antwerpen, in Antwerpen<:em>, XXI, nummer 1, april 1975, p. 35-67.
  • HIMLER A., Over de acht Antwerpsche hydraulische centrales opgericht in 1865-1907 met een architecturale analyse van het stedelijk Noorderpershuis (1877) , onuitgegeven studie NHIBS, 1977.

Bron: PLOMTEUX G. & STEYAERT R. met medewerking van WYLLEMAN L. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nc, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Noorderpershuis [online], https://id.erfgoed.net/teksten/6986 (geraadpleegd op ).