Gerechtshof

Tekst van Gerechtshof (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/6589)

Imposant gerechtshof van 1871-74 opgetrokken in eclectische stijl met neo-renaissance-inslag. Oorspronkelijk ontwerp van L. Baeckelmans, na diens dood werken voltooid onder leiding van F. Baeckelmans. Silhouet en decoratie geïnspireerd op het Louvre in Parijs. Vergrotingswerken, namelijk vergroten van de ruimte door bijbouwen van een derde bouwlaag. (zijvleugels en achterzijde) in 1911 (zijde Anselmostraat) en een dakverdieping (zie dakvensters) in 1929-33, laatstgenoemde naar ontwerp van F. en H. Van Dijk (zie gedenkplaat in zaal der Algemene vergaderingen van de Rechtbank).

Vleugels van drie à vier bouwlagen volgens rechthoekig grondplan ingeplant rond twee rechthoekige binnenplaatsen; markante uitspringende hoekpaviljoenen en ingangstravee onder leien tentdak met attiek, verder mansardedaken met dakvensters onder gebogen fronton. Monumentale hoofdingang (Britse Lei) met portiek onder afgeknot leien koepeldak met attiek.

Verspringende lijstgevels van bak- en natuursteen, arduinen sokkel en geblokte begane grond, laatstgenoemde eveneens uitgewerkt als sokkel voor de bovenverdieping. Horizontaliserende doorlopende puilijst, banden, kordons en daklijst met panelen. Hoekpaviljoenen met aflijnende geblokte lisenen en pilasters, hoger opgaande open mezzaninoverdieping met gekoppelde rondbogen op zuiltjes, voluutconsoles onder de daklijst. Segmentboog- en rechthoekige vensters, onder omlopende of gestrekte waterlijst. Vensters van voorgevel en uitspringende hoektravee in geriemde omlijsting; op tweede verdieping geringd, met voluutsleutel en diamantkoppen, op derde verdieping onder gestrekte waterlijst op voluten.

Monumentale hoofdingang met portiek, grote zwaar omlijste rondboog met bewerkte sleutel (zwaard en balans, symbolen van de gerechtigheid) en diamantkoppen op gecanneleerde zuilen met composietkapitelen, boogzwikken eveneens met symbolen van de gerechtigheid; fries met opschrift "Gerechtshof", guirlandes, leeuwenkoppen en putti; gekorniste kroonlijst met tandlijst bekroond door opengewerkte attiek met topvazen, obelisken en flankerende sfinxen. Flankerende pijlers bekroond door 4 meter hoge bronzen vrouwenfiguren: "De Wet" door J.F. Deckers en "De Rechtvaardigheid" door E. De Plyn, beide geplaatst in 1886. Brede steektrap naar rechthoekige ingangspoort in hardstenen omlijsting onder gestrekte waterlijst op voluten, bekronend gebogen fronton geflankeerd door twee liggende figuren van Savonnièresteen door J.F. Deckers: "De Kracht" en "De Voorzichtigheid", centraal paneel met opschrift: "Voorzichtig en krachtvol heerschen recht en wet". Boven de deur en flankerende segmentboogvensters, grote rondboogvormige glaspartij.

In portiek diverse gedenkplaten, onder meer eerste steen gelegd op 20 juli 1871. Ingangstravee aan Stockmansstraat: zware aflijnende pilasters, geblokt op begane grond, kroonlijst op klossen en voluten onder gebroken, gebogen fronton met rechthoekig paneel. Penanten uitgewerkt als voluten (tweede bouwlaag) en als driekwartzuiltjes (derde bouwlaag). Hoge rechthoekige deur in hardstenen omlijsting onder entablement op voluten. Paneel met schijfmotieven en opschriften.

Ingangstravee aan Anselmostraat: aflijnende geblokte pilasters, eveneens bekronend gebroken, gebogen fronton en paneel. Drielichtsvensters, op tweede bouwlaag met geringde driekwartzuilen als penanten, op derde bouwlaag in zware omlijsting met diamantkoppen.

Rechthoekige deuren van achtergevel (Justitiestraat) in hardstenen omlijstingen onder entablement, op hoekpaviljoenen met bekronend gebroken fronton.

Het interieur werd einde 19de eeuw opgesmukt met decoratieve muurschilderingen voornamelijk naar ontwerp van F. Baeckelmans. De zalen van de Handelsrechtbank (bovenverdieping) werden versierd in de jaren '30.

De hoofdingang leidt naar de Wandelzaal (Salle des Pas Perdus) met tongewelf; zware, opengewerkte gordelbogen versierd met wapenschilden van de gerechtelijke kantons, opgevangen door gegroefde marmeren zuilen met hoge sokkel en Ionisch kapiteel. Bovenverdieping met omlopende rondbooggalerij, ritmerende scheimuren op Ionische pilasters, eerstgenoemde uitgewerkt met neoclassicistisch decor. Het decoratieve schilderwerk in de Wandelzaal verdween ten dele bij de vergrotingswerken.

Rechts naast de Wandelzaal, de in 1888-93 rijk gedecoreerde Assisenzaal met houten lambrisering versierd met panelen, pilastertjes, diamantkoppen en afsluitende fries met trigliefen en schijfmotieven; hogerop muurschilderingen verwijzend naar 16de-eeuwse voorvallen in verband met onze oude Rechten en Costuymen; deze muurschilderingen werden uitgevoerd door P. Van der Ouderaa, J. de Vriendt en K. Ooms. De decoratieschildering van de zaal naar ontwerp van F. Baeckelmans werd uitgevoerd door K. Pont.

Rechthoekige deuren in geriemde omlijsting met bekronende panelen, kroonlijsten en/of gebogen frontons. Cassettenplafond bekleed met groene zijde, zware balken op gegroefde consoles, omlopende tandlijsten.

  • GENARD P., De muurschilderingen van het Gerechtshof van Antwerpen (Provincie Antwerpen, Bulletijn van het Comiteit van Briefwisselende leden der Koninklijke Commissie van Monumenten en het bestuur van het Museum van Oudheden te Antwerpen, deel III, Antwerpen, 1891, p. 106-122).
  • KINTSSCHOTS L., Anvers et ses faubourgs, Brugge, 1885, p. 125-126.
  • LAENENS C., De geschiedenis van het Antwerps gerecht, Antwerpen, 1953.
  • L'Emulation, 1909, Platen 51-52.

Bron: PLOMTEUX G. & STEYAERT R. met medewerking van WYLLEMAN L. 1989: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nc, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Gerechtshof [online], https://id.erfgoed.net/teksten/6589 (geraadpleegd op ).