"Domein Raversijde" met "Memoriaal Prins Karel", de militaire site van beide Wereldoorlogen en archeologische site (het gedeelte van de Duinenstraat dat door het domein loopt, is beschermd als landschap bij K.B. van 05.05.1959).

Historiek

De historische kern van dit domein, tussen de Nieuwpoortsesteenweg en de Duinenstraat, werd in 1902-1903 aangekocht door Leopold II (regeerperiode 1865-1909), inpachtgeving van de duinenstrook ten noorden van de Duinenstraat door de staat. Dit domein werd later door Albert I (regeerperiode 1909-1934) en prins Karel (regentschap 1944-1950, gestorven in 1983) die het domein vanaf 1950 bewoonde, uitgebreid. In 1903-1904, bouw in de duinen van houten koninklijke chalet, tuinpaviljoen en paardenstallen in Scandinavische Jugendstil naar ontwerp van de Noorse architect I.A. Knudsen (nog restant schuinoplopende bakstenen sokkel aan de Zeedijk). Het "Park 1900" (ten noorden van de Nieuwpoortsesteenweg) met waterpartijen gaat terug op een lusttuin met experimentele boom- en plantenkwekerij van 1904 naar ontwerp van de Franse tuinarchitect E. Lainé (heraanleg in het tweede kwart van de 20ste eeuw). In 1908 wordt het domein samen met Kongo Vrijstaat opgenomen in de Koninklijke Schenking.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog, inname van het domein door de Duitsers en bouw van de "Batterij Aachen" (1915) in de duinen door het Marinekorps als onderdeel van de "Westwall" of "Siegfriedlinie" ter verdediging van de Belgische kust en de oostflank van het IJzerfront. Platbranden van twee Noorse gebouwen door de Duitsers; afbraak van de zwaar beschadigde paardenstallen in 1934. Na de Eerste Wereldoorlog, ontwikkeling van het fronttoerisme. Bij de openbare verkoping van het schroot in 1923, expliciete voorwaarde om het ijzerwerk voorzichtig te ontmantelen. Vanaf 1930 aankoop van een aantal percelen (onder meer duinen en het voormalig lichttorenwachtershuis) door prins Karel en diens raadsman baron Goffinet; bouw van 'vissershuisjes' in de duinen van Goffinet.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog, nieuwe inname van het domein door de Duitsers; in 1942-1944 bouw van de z.g. "Batterij Salzwedel Neu" en "Salzwedel Alt" respectievelijk op de beddingen van de batterijen "Aachen" en "Antwerpen" als onderdeel van de "Atlantikwall" van de Noordkaap tot de Pyreneeën. De Duitse manschappen worden gelegerd in de bestaande villa's.

Na de Tweede Wereldoorlog, erbarmelijke staat van het domein. Op verzoek van prins Karel worden de Duitse bunkers niet afgebroken. In 1946 verkoop van de domeinen Goffinet aan de Koninklijke Schenking. In 1949 akkoord met de Koninklijke Schenking waarbij Prins Karel deels eigenaar wordt. Rond 1950 renoveren van de gebouwen die een functie als stapelruimte krijgen; aanbrengen van steunberen als uniformerend element. Verkoop van het domein aan de Belgische staat in 1981; overheveling naar het Vlaams Gewest. Vanaf 1988 beheer door de provincie en openstelling voor het publiek; uitbreiding tot 50 hectare.

Beschrijving van de site

Het vijftal lage huizen van het "Memoriaal Prins Karel" - achter een lange bakstenen domeinmuur - zijn beeldbepalend vanaf de Duinenstraat. Ze gaan soms terug op een 19de-eeuwse kern en zijn voornamelijk in de jaren 1930 en 1950 drastisch verbouwd. Okergeel beschilderde bakstenen gebouwen - soms met een ruwe bepleistering - in regionalistische stijl geïnspireerd op vissershuisjes, getypeerd door pannen zadeldaken met wisselende nokhoogte, tuitgevels met aandaken, geaccentueerde dakvensters, houtwerk met pseudo-kozijnvensters en kleurrijke luiken, afgeschuinde steunberen. Centrale binnenplaats met buste van de Prins-Regent naar ontwerp van A. Dupagne (1895-1961). De "Vlaamse Zaal" (verbouwde Duitse kantine van de Tweede Wereldoorlog) is ingericht als museum rond de koninklijke familie en prins Karel. Het "Paviljoen van de Prins", vanaf 1950 bewoond door prins Karel zou in kern teruggaan op een mandenvlechterswoning van 1865; huidig uitzicht van circa 1935. Het interieur is ingericht met oorspronkelijke meubels en voorwerpen. Het vissershuisje in de duinen is volledig herbouwd in de jaren 1980. Zogenaamd "Barbara Brunnen", een waterput afgewerkt met natuurstenen fontein, daterend uit de Eerste Wereldoorlog.

Het actueel beeld van de militaire site is overwegend dat van de laatste bouwfase, 1942-1944.
De 800 meter duinen van het "Domein Raversijde" tellen circa zestig militaire constructies, die (voor beide Wereldoorlogen) grosso modo onder te vedelen zijn in een geschuts- en observatielinie aan de Zeedijk, en een achtergeschoven linie voor munitieopslag en personeelsverblijf.
De opvallendste en grootste bunkers zijn die van de eerste linie: een observatiebunker van de "Batterij Aachen", gekenmerkt door massieve vierkante betonblokken, en de geschuts- of artillerieschuilbunkers 'type 671' van de "Atlantikwall" (de gemetselde voet van de Noorse paardenstallen zou in één van deze bunkers bewaard zijn) met typerende afgeronde hoeken. Een aantal personeels-, munitie- en communicatiebunkers - onderling verbonden door middel van soms overwelfde bakstenen gangen (Tweede Wereldoorlog) - kregen een museale inrichting met levensgrote poppen ter illustratie van het soldatenleven tijdens de Eerste en de Tweede Wereldoorlog (personeelsbunker, bomvrije schuilplaats, bevrijding enzomeer).

Ten zuiden van de Duinenstraat, aansluitende archeologische site met reconstructie van een 15de-eeuws vissersdorp (opgravingen door het Instituut voor het Archeologisch Patrimonium sinds 1992, reconstructie in 1999-2000. De archeologische sporen en het historisch kader (zie dorpsinleiding) wijzen op een geconcentreerde bewoningszone met een vrij grote sociale stratificatie. Totnogtoe werden de grondvesten van dertien huizen onder meer met tonwaterputten opgegraven en werden er een drietal gereconstrueerd. De blootgelegde grachten wijzen op een structuur met wooneilanden.