Nationaal Hoger Instituut Schone Kunsten en Academie voor Schone Kunsten

Tekst van Koninklijke Academie voor Schone Kunsten (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/5577)

Academie opgericht in 1662 op initiatief van David Teniers in de bovenzalen van de Beurs, sinds 1810 gevestigd in de gebouwen van het voormalige minderbroedersklooster (1446-1796). Van de oorspronkelijke gebouwen blijven slechts enkele fragmenten over.

De huidige Academiegebouwen strekken zich uit tussen Mutsaard-, Blinde-, Venusstraat en Stadswaag.

Neoclassicistisch poortgebouw op rechthoekige plattegrond: drie + twee traveeën en twee verdiepingen onder tentdak van 1841-43 naar ontwerp van P. Bourla, gemarkeerd door een middenrisaliet en een brede doorlopende puilijst. Begane grond met imitatievoegen en een grote rechthoekige poort, hogerop rechthoekige vensters geflankeerd door Ionische zuiltjes en bekroond met blinde rondboogvelden waarboven het opschrift "ACADEMIE". Verder rechthoekige vensters.

Achter dit gebouwtje de mooie tuin met aan de noordzijde het voormalige Museum van de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, gebouwd in 1841-43 naar ontwerp van P. Bourla op rechthoekig grondplan, zandstenen lijstgevels van drie en zes traveeën en twee verdiepingen gemarkeerd door een brede gekorniste puilijst en geritmeerd door pilasters bekroond met een bladwerkkapiteel. Voorgevel onder een driehoekig fronton en voorafgegaan door een portiek in vorm van een Ionisch tempelfront: vier Ionische gecanneleerde zuilen waarop een gelede architraaf, een blind fries en een driehoekig fronton met tandlijst. Driehoekig fronton met beeldhouwwerk afkomstig van de gesloopte "Oude Munt" (Oever) in de tweede travee van de zijgevel. In dit gebouw de refter met kruisgewelven op arduinen zuilen met kapitelen. De oostgevel van het museum aan de Venusstraat (nummer 34A) sluit qua stijl aan bij de hoofdingang van het Sint-Elisabethgasthuis: lijstgevel met parement van witte natuursteen en hardsteen, begane grond gemarkeerd door pilasters met kapiteel waarop een klassiek hoofdgestel rust. In het midden vleugeldeur met paneelwerk en mooi getraceerde waaier in een rondboog met archivolt op een doorlopend kordon. Bovenverdieping van drie traveeën geritmeerd met Ionische pilasters onder een klassiek hoofdgestel met tandlijst. Rechthoekige vensters waarvan middelste met ijzeren leuning en gevat in een geriemde omlijsting onder een gestrekte waterlijst.

Verder latere gebouwen uit de 19de en 20ste eeuw. In hoofdgebouw de gerestaureerde gang van acht + vijf + acht + zeven traveeën van het oude klooster, 16de-17de eeuw, overkluisd met bakstenen kruisgewelven.

In de academietuin enkele standbeelden en gerecupereerde poortomlijstingen: Bronzen beeld van David Teniers door J. Ducaju (1867). Marmeren beeld van Mathias Van Bree, bestuurder van de Academie in de Hollandse tijd, door J. B. De Cuyper (1849). Beeld van Q. Matsijs zittend op een smidsaambeeld met een palet in de hand door Ch. Geerts (1837). Op een slanke sokkel met lijstwerk: beeld van Heilige Lucas, dit is een afgietsel van het oude beeld van de Sint-Lucasgilde in de bestuurszaal van de Academie. Hardstenen rondboogpoortje afkomstig van het huis zogenaamd "Het Klaverblad" (Haverstraat) in sleutel gedateerd 1663. Geringde pilasters waarop geblokte archivolt met fraaie sleutel waarin 1663 en een klaverblad, zwikken met gebogen panelen onder een gekorniste waterlijst.

Houten deur met gebeeldhouwde makelaar tussen geringde pilasters met wortelmotieven en diamantkoppen, geprofileerde rondboog met in sleutel een verweerd engelenhooldje waarrond een paneel: "In de Heyliche Dryvuldicheidt", fries met links en rechts trigliefen waaronder festoenen, gekorniste waterlijst en gebogen gebroken fronton met bolornamenten en blind paneel (1636). Hardstenen poortomlijsting (17de eeuw?): geblokte pilasters met kapitelen en een gebogen archivolt met krullende sleutel, zwikken met rolwerk, gebogen waterlijst met gestrekte uiteinden waarin een grillig bovenlicht onder een waterlijst geflankeerd door voluten. Houten rondboogdeur met gebeeldhouwde makelaar afkomstig van het Oosters Huis geplaatst in een hardstenen poortomlijsting van de brouwerij Van Pruynen in de A. Brouwerstraat. Geblokte pilasters met voluten waarop brouwersemblemen en Ionische kapitelen, geringde rondboog met grote cartouchesleutel (initialen C. V. P.) omgeven door festoenen. Zwikken met lijstwerk, voluten en festoenen onder een zware gekorniste waterlijst. Hardstenen barokpoortje: geblokte pilasters met kapitelen, vleugelstukken en neuten, geringde rondboog met gegroefde sleutel omgeven door kleine voluten en panelen, gekorniste waterlijst waarboven een grillige nis met borstbeeld van D. Teniers onder een gebroken waterlijst geflankeerd door voluten met bolornamenten. Voorts nog enkele fragmenten van verdwenen gebouwen.

  • CLIJMANS F.-WAPPERS J., De Antwerpsche Academie, Antwerpen, 1941.
  • OPSOMER I., 300 jaar Academie voor Schone Kunsten te Antwerpen (Antwerpen, 1964, p. 1-3).

Bron: DE MUNCK-MANDERYCK M., DECONINCK-STEYAERT R. & PLOMTEUX G. met medewerking van LINTERS A. 1979: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nb, Brussel - Gent.
Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita; Manderyck, Madeleine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Koninklijke Academie voor Schone Kunsten [online], https://id.erfgoed.net/teksten/5577 (geraadpleegd op ).