Rockoxhuis

Tekst van Rockoxhuis (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/5134)

In 1603 kocht burgemeester Nicolaas Rockox (1560-1640) het huis zogenaamd "Sint-Jacob", modo "Den Gulden Rinck" (nummer 10) en het aanpalende huis (nummer 12) en herbouwde beide panden tot een geheel in renaissancestijl. In 1714 werd het huis verkocht en ten dele verbouwd. Hiernaar verwijst het jaartal 1715 in het fronton van nummer 10. Restauratiewerken in 1916-1919 in opdracht van Eerwaarde Heer Cl. Ulens: architect Jules Bilmeyer bouwde in 1916 de galerij met hoektoren op de grote binnenplaats. Zijn zoon architect Edouard Bilmeyer restaureerde in 1919 de voorgevel van nummer 10, met toevoeging van de poort in barokstijl. Grondige restauratie in 1972-1977 onder leiding van de architecten Joseph Louis Stynen en Richard De Bruyn, in opdracht van de Kredietbank, die het pand in 1970 verwierp. Sindsdien museum Rockoxhuis.

Patriciërswoning van negen traveeën en twee bouwlagen met rechts een natuurstenen (nummer 10) en links een bak- en zandstenen (nummer 12) lijstgevel.

Nummer 10. Vijf traveeën en twee bouwlagen onder een leien zadeldak met zijtrapgevels van tien en negen treden, verhoogd met een laat-barok dakvenster tussen vleugelstukken onder een driehoekig fronton - met in cartouche het jaartal 1715 - bekroond met een vergulde windwijzer. Verankerde zandstenen lijstgevel met rechthoekige keldermonden, steigergaten en holronde daklijst; aangepaste rechthoekige vensters onder een wigvormig ontlastingssysteem (bewaard op de bovenverdieping) op het gelijkvloers met tralies en op de bovenverdieping met doorlopende geprofileerde onderdorpels. Hardstenen portaal aangebracht naar aanleiding van de gevelrestauratie door Edouard Bilmeyer in 1919, ter vervanging van een laatclassicistische poort van omstreeks 1800. Het portaal is geïnspireerd op dat van het begijnhof te Diest: houten rondboogdeur met gebeeldhouwde makelaar in een geringde rondboog op geblokte pilasters met leeuwenkoppen en Ionische kapitelen; cartouchesleutel met opschrift: "In dit huis / woonde / NIC. ROCKOX / Burgemeester / dezer stad / 1603-1640". Zwikken met voluten en lijstwerk, zwaar hoofdgestel onder een gekorniste waterlijst waarop voluten met topvazen en in het midden een rijk omlijste rondboognis waarin een Onze-Lieve-Vrouw van de Zeven Weeën door E. Declercq uit 1921, uitgevoerd in Duitse zandsteen.

Nummer 12. Traditioneel breedhuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder een leien zadeldak met dakkapellen. Oorspronkelijk bekroond door een getrapte geveltop in de twee middentraveën, verbouwde A.J. Aerts het pand in 1850 in neoclassicistische stijl met een tweede verdieping en een lijstgevel. De toegevoegde verdieping werd bij de restauratie in 1972-1977 opnieuw gesloopt, evenwel zonder de getrapte geveltop te reconstrueren. Lijstgevel in verankerde bak- en zandsteenbouw op een hoge sokkel voorzien van speklagen, steigergaten en een holronde daklijst. Gereconstrueerde kruiskozijnen onder een wigvormig ontlastingssysteem met geprofileerde boven- en tussendorpels en doorlopende lekdrempels op de bovenverdieping; begane grond met beluikte kruisvensters bovenaan geflankeerd door kleine rechthoekige venstertjes. Rondboogdeur met een omlopende waterlijst in de derde travee.

Kleine binnenplaats omgeven door gerestaureerde vleugels van twee, drie of vijf traveeën en twee verdiepingen in traditionele bak- en zandsteenstijl onder leien zadeldaken.

Grote rechthoekige binnenplaats met gevels van vier, vijf of zes traveeën en een of twee bouwlagen onder leien zadeldaken waarin dakkapellen: getrapt (drie treden + overhoeks topstuk) aan de westzijde of met gebogen fronton aan de zuidzijde. Bak- en zandstenen lijstgevels op natuurstenen plinten met speklagen, steigergaten en holronde daklijsten. Herstelde stenen kruis- en kloosterkozijnen met uitspringende boven- en tussendorpels, doorlopende lekdrempels op de bovenverdieping. In de zuidwestelijke hoek: rechthoekige deur met waaier in een zandstenen omlijsting onder een gestrekte waterlijst, ovaal bovenlicht. Aan de noord- en oostzijde: hardstenen rondbooggalerij door Jules Bilmeyer uit 1916, met eenvoudige gekrulde sleutels op Toscaanse zuilen, overdekt met een houten zoldering van moer- en kinderbalken met gesculpteerde sloffen. In de hoek (ten noordoosten) een zeshoekige toren van drie verdiepingen, aan de straatzijde eindigt de galerij op een rondboogdoorgang (kleine binnenkoer), onder de galerij een witstenen gekroond Onze-Lieve-Vrouwebeeld met kind op linkerarm.

De opnieuw ingerichte interieurs tonen een 17de-eeuwse Antwerpse patriciërswoning.

  • Stadsarchief Antwerpen, bouwdossiers 1916#6852, 1919#7885, 18#55495, 18#56370, 1850#73.
  • S.N. sd.: Nicolaas Rockox, 1560-1640, s.l.
  • S.N. 1977: Rockoxhuis te Antwerpen. Gerestaureerd en open voor het publiek, M 75 + Berichtenblad, 26, 3-11.

Bron: DE MUNCK-MANDERYCK M., DECONINCK-STEYAERT R. & PLOMTEUX G. met medewerking van LINTERS A. 1979: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Stad Antwerpen, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 3nb, Brussel - Gent.
Auteurs:  Plomteux, Greet; Steyaert, Rita; Manderyck, Madeleine
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Rockoxhuis [online], https://id.erfgoed.net/teksten/5134 (geraadpleegd op ).