Woning Van Humbeeck

Tekst van Woning Van Humbeeck (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/44593)

Renaat Braem in zijn memoires "Het schoonste land ter wereld" zegt over de woning Van Humbeeck zelf: "Een belangrijk gebouw in mijn werk is de woning die ik in 1967 bouwde voor de heer en mevrouw Van Humbeeck in de Pastorijstraat in Buggenhout. Mevrouw Van Humbeeck was als secretaresse de spil geweest van mijn activiteiten als directeur van de architectuurschool en werkte daarna in mijn eigen bureau. Toen zij besloot een huis te bouwen was het vanzelfsprekend dat zij zich tot mij wendde. Ik spande mij in om iets te maken dat volledig met mijn theorieën overeenstemde en met de eisen van haar gezin harmonieerde. Eigenlijk vind ik dat een huis een soort foetus is, een condensatie van leven in een zich naar buiten verdedigende vorm. De ellips beschouw ik als de primaire vorm in de natuur, de loop van de atomen rond de kern, de baan van de aarde rond de zon. De ellipsoïde is dus het primaire volume. Men zou een huis compleet functioneel in een ellipsoïde kunnen concipiëren, en zelfs de vloeroppervlakte aldus vormgeven, als zitvlak bijvoorbeeld. In gewapend beton zou het goed uitvoerbaar zijn, maar het zou duur zijn en indruisen tegen de huidige levensgewoonten.

Het huis van Van Humbeeck kan wel als een benadering van de ellipsoïde worden beschouwd. Maar het heeft gebogen vlakken met enkele buiging, wat goedkoper uit te voeren is. De verticale wanden zijn in baksteen, wat de uitvoering gemakkelijker maakt dan gewapend beton. Alles bijeen is het de meest poëtische woning die ik ontworpen heb. De hal is een trechtervormige ruimte die links opent op de vestiaire en het toilet en een lichtopening als as vertoont, een spitse biologische vorm. Rechts vertrekt een trap die in dezelfde richting als de aarde draait, binnenin een ronde toren. In de torenwand is er een soortgelijke opening als de lichtopening in de hal. Ook in de gevel is zo.n opening, maar verschoven. Men ziet dus vanuit de trapzaal licht in de opening, maar men merkt niet waarvan het licht afkomstig is. Dat geeft een mystiek effect: het licht komt niet van waar men het verwacht. De trapzaal ziet op de verdieping uit in de woonruimte, met balkon aan de straatgevel. Een nis drukt de wand als het ware naar buiten. Een plastisch nadrukkelijke haard loopt met zijn schoorsteen omhoog in de dubbele hoogte van de woonkamer. Deze is elliptisch afgedekt met hout, wat zich naar buiten in het elliptische betondak uitdrukt. Het balkon is een schrijfgelegenheid, daarachter is een slaapkamer voor de ouders en een badkamer. Daarboven de slaapkamer van de dochter, ook halfrond afgedekt en met aparte badcel.

Deze ruimten lopen zo dooreen dat het geheel een wezenlijk organische ruimte vormt die de rechthoekige buitenwereld doet vergeten. Het huis is een muzikaal geheel, organisch gegroeid met verschillende climaxen. De bewoners worden alleen gestoord door de menigvuldige bezoekers, maar daar kan ik niets aan doen. Ik beschouw het als poëtisch in die zin dat het de mens zijn bewustzijn als deel van het geheel verstevigt. Ik krijg zelden de gelegenheid iets in die geest te verwerkelijken en ben er mijnheer Van Humbeeck, de bouwheer voor wie de bouw een pure verrassing was, en mevrouw Van Humbeeck, die jaren lang mijn preken heeft moeten aanhoren over bouwen en wonen, dankbaar voor dat ik het kon bouwen.. "

In zijn memoires geeft Renaat Braem dus zelf een perfecte beschrijving van de woning Van Humbeeck en de filosofie die hem daarbij voor ogen stond. In zijn streven naar een organische architectuur bereikt hij hier, niet in het minst dankzij een welwillend bouwheer, een onovertroffen hoogtepunt. In zijn voorbereidende schetsen is de ellipsoïde als grondvorm, het 'superegg' van Piet Hein, nog dominanter aanwezig. Gezien de minieme afmetingen van het grondstuk, wordt van meet af aan geopteerd voor een uitbouw in de hoogte, hoewel dit vanwege de ellipsoïde dakvorm niet meteen waarneembaar is.

De woning Van Humbeeck is ingeplant op een langgerekt perceel middenin de dorpskern van Buggenhout. De stallingen van de naastliggende 18de-eeuwse pastorij, volledig overwoekert door klimop vormen een beschuttende groene berm, de perceelscheiding aan de andere zijde werd weggelaten. De plattegrond vormt een trapezium met parallel gebogen zijden. In dit merkwaardige volume zijn niet minder dan vier niveaus ondergebracht, waarvan twee in de dakvorm, verbonden door een ronde trapkoker. De centrale inkom mondt uit in een plastische trechtervorm, geflankeerd door de garage en ruimten voor huishoudelijke taken. De tweede bouwlaag wordt volledig ingenomen door de zonovergoten woonkamer met een open keuken, en een plastisch uitgewerkte, bij de trapkoker aanleunende open haard. Een gevelbreed balkon aan de voorzijde en een ruim, halfrond terras aan de achterzijde versterken het ruimtelijk gevoel. De derde bouwlaag vormt ten dele een mezzanine of studio in de vide van de woonkamer, en biedt daarnaast ruimte aan de ouderslaapkamer en de badkamer. De vierde bouwlaag is volledig gereserveerd voor de kinderkamer met eigen douchecel. Deze riante ruimte kon desgevallend ook worden opgesplitst in twee kinderkamers.

De volledig witgeschilderde constructie is opgetrokken uit baksteen en beton, het dakschild is bekleed met epoxyhars, het schrijnwerk is uitgevoerd in afzelia met aluminium glaslatten, evenals de buitentrap aan het terras. De inspringende voor- en achtergevel zijn over twee, respectievelijk drie bouwlagen opengewerkt, voorzien van beglazing en glasal. De convexe, respectievelijk concave zijgevels, doorlopend in steunberen, zijn nagenoeg blind, op de inkom, enkele expressief vormgegeven lichtopeningen en de volledig beglaasde geveltop van de kinderslaapkamer na. Het gebogen balkon met een ijzeren spiraal als balustrade, de tot spuwers verlengde betonnen dakgoten en de dubbele schouwpijp maken het beeld af. In het interieur overheersen witgeschilderde baksteenwanden, het ruwe beton van de mezzanine en de golvende houten zoldering.

De woning Van Humbeeck is intact bewaard. De spiltrap is opgebouwd uit een met oregon bekleedde kern, herhaald in het bovenlicht. De oorspronkelijke inrichting van keuken en badkamer, evenals het ingebouwde meubilair van de kinderkamer zijn nog aanwezig. Enkele raamvleugels en het schrijnwerk in de geveltop werden vernieuwd, de oorspronkelijk meanderende tuinmuur werd ingekort en de breuksteen van oprit en tuinpad werd vervangen.

  • MEEUSSEN E., Renaat Braem, ook interieurontwerper (onuitgegeven thesis Hoger Instituut Sint-Lucas Brussel, 1976-77, p. 32-45).
  • STRAUVEN F., Renaat Braem, architect, Brussel, 1983.

Bron: BOGAERT C., DUCHÊNE H., LANCLUS K. & VERBEECK M. 2006: Inventaris van het bouwkundig erfgoed, Provincie Oost-Vlaanderen, Gemeenten: Berlare, Buggenhout, Lebbeke, Waasmunster, Hamme en Zele, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 20n, onuitgegeven werkdocumenten.
Auteurs:  Bogaert, Chris
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Woning Van Humbeeck [online], https://id.erfgoed.net/teksten/44593 (geraadpleegd op ).