Sint-Elisabethgasthuis

Tekst van Sint-Elisabethgasthuis (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/41641)

Voormalig Sint-Eligiusgasthuis, vandaag Sint-Elisabethgasthuis. Het oudst vermelde gasthuis van de stad werd in 1203 gesticht door Arnold, heer van Diest, op het grondgebied van Webbekom; het bleef in gebruik tot de 15de eeuw. Het "grote gasthuis", oorspronkelijk toegewijd aan Sint-Eligius werd in 1250 opgericht en in het bezit gesteld van de goederen van de oudste instelling. Circa 1526 werd het nieuwe ziekenhuis gedeeltelijk herbouwd; in 1568 besloten de magistraten het ensemble volledig her op te richten. Het huidige complex omvat de klooster- en hoevegebouwen uit de 17de eeuw, een kapel uit de 18de eeuw, en het ziekenhuiscomplex herbouwd door het stadsbestuur tijdens het tweede en derde kwart van de 19de eeuw.

Kapel. Eerste bidplaats opgetrokken kort na de stichting van het gasthuis; volledig heropgebouwd in 1780. Eenbeukige ruimte, van drie traveeën afgedekt met een van stucversiering voorzien tongewelf op gekorniste kroonlijst. Steekboogramen met bakstenen omlijsting en uitspringende sleutel van zandsteen aan de straatzijde. Zadeldak gemarkeerd door een leien klokkentorentje met ingesnoerde spits.

Mobilair. Schilderijen uit de 16de en de 18de eeuw, onder meer een Piëta in renaissancestijl, een gotisch Onze-Lieve-Vrouwebeeld van de 16de eeuw en een aantal houtsculpturen met folkloristische inslag (17de en 18de eeuw); barok en Louis XVI-meubilair (18de eeuw).

Klooster. Twee verdiepingen hoge gebouwen in traditionele bak- en zandsteenstijl (met gebruik van ijzerzandsteen), rondom een kleine, vierkante binnenplaats. Zuidvleugel gedagtekend 1644 op de sluitsteen van de fraaie rondboogdeur en 1662 boven een kelderraampje; uitspringende sokkel; kruisvensters met dubbele ontlastingsbogen in de voorgevel en met strek in de achtergevel; muizentandkroonlijst. Westvleugel aan de neerhofzijde gedateerd 1643 boven de brede segmentboogdeur van zandsteen. Noordvleugel met bouwopschrift 1682; overhoekse muizentandlijst. Oostvleugel aan de binnenplaatszijde uitgebreid met een lagere bijbouw; kapel aan de straatzijde. Vrij goed bewaard ensemble, doch gewijzigde vensteropeningen (onder meer verwijdering der kruiskozijnen).

Hoevegebouwen. Uitziende op het neerhof. Bewaarde stalvleugel in traditionele stijl, van de 17de en 18de eeuw; sporen van kleine venstertjes en rondboogdeuren. Overigens vernieuwde gevelordonnantie. Links van dit gebouw, in de bakstenen omheiningsmuur, grote ijzerzandstenen rondbooginrijpoort, onder de overhoekse muizentandlijst gedagtekend M.V.B. 1667. Overige gebouwen gesloopt.

Neoclassicistisch ziekenhuis; drie vleugels met gevelstenen voorzien van de volgende bouwopschriften: "CONSULE G.F. VAN DEN HOVE AEDIFICATUM AO MDCCC XXVI", "1851 PETERS LOWEI" en "M. THEYS 1869". Gevels in de Koning Albertstraat verbouwd of herbouwd omtrent hetzelfde tijdstip. Sporen van ijzerzandstenen speklagen en raamposten bewaard in nummer 16, en barok getinte, zandstenen dakvenster in nummer 14.


Bron: GENICOT L.F., VAN AERSCHOT S., DE CROMBRUGGHE A., SANSEN H. & VANHOVE J. 1971: Inventaris van het cultuurbezit in Vlaanderen, Architectuur, Provincie Brabant, Arrondissement Leuven, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 1, Luik.
Auteurs:  Genicot, Luc; Van Aerschot, Suzanne; de Crombrugghe, Anne; Sansen, Hadewych; Vanhove, Jacqueline
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Sint-Elisabethgasthuis [online], https://id.erfgoed.net/teksten/41641 (geraadpleegd op ).