De Sint-Margarethakerk van Geluveld is gelegen op het dorpsplein. In de kerk zijn twee gedenkplaten in verband met de Eerste Wereldoorlog aangebracht. Ten zuidoosten van de kerk, langs de Geluveldplaats, staat een gedenkteken met portretbuste van Albert I.

Historische achtergrond

Begin september 1914 verschenen in Geluveld de Ulanen, Duitse cavaleriepatrouilles waarover de meest schrikwekkende verhalen de ronde deden. In enkele dagen tijd was de toestand rampzalig veranderd: vluchtelingen, ook uit nabijgelegen dorpen, stroomden toe, er waren grote troepenbewegingen en regelmatig kwam het tot een treffen. De burgerbevolking werd dan ook reeds eind oktober geëvacueerd.

Als hoogste punt van de midden-West-Vlaamse heuvelkam was Geluveld voorbestemd om een belangrijke rol te spelen in de oorlogsgebeurtenissen aan het Ieperfront. Op 31 oktober, tijdens de Eerste Slag bij Ieper, strandde het Duitse offensief hier toen men het dorp eerst veroverde, ten koste van de grote helft van de manschappen, en de volgende dag weer moest prijsgeven.

In de eerste oorlogswinter werd Geluveld bezet door Fransen en experimenteerden Duitsers er met gassen. De uiteindelijke aanval van de Tweede Slag bij Ieper (22 april – 25 mei 1915) werd verplaatst naar het noorden van de Ieperboog en Geluveld kwam voor meer dan twee jaar in het onmiddellijke Duitse hinterland te liggen. Duizenden militairen verbleven in het dorp. Het werd omgebouwd tot vesting.

In de zomer van 1917 koesterden de Britten grootse plannen om de Ieperboog te doorbreken, waarbij de verovering van Geluveld één van de eerste objectieven was. Voor de Britten lag Geluveld op de weg naar Menen, de Menin Road, die het front voor Ieper kon doorbreken. De Duitsers wilden over diezelfde straat naar Ieper. Tijdens de bloedige Derde Slag bij Ieper (31 juli – 10 november 1917) werden één op de acht militairen buiten gevecht gesteld in Geluveld. Op 28 september 1918 werd Geluveld definitief heroverd door de Britten.

Vanaf 1919 keerde de bevolking druppelsgewijs terug, een aanzienlijk deel bleef in Frankrijk. In plaats van huizen en straten trof men obusputten, betonnen constructies, tanks, loopgraven en onbegraven lijken aan. Aanvankelijk woonde men in barakken, bunkers of andere voorlopige woningen. De aanvoer van materiaal en levensmiddelen stelde grote problemen. 1920 was het jaar van de grote terugkeer. In 1921 werd juffrouw Keingiaert ingehuldigd als nieuwe burgemeester.

In 1922 begon men aan de definitieve wederopbouw. In de plaats van vier molens, kwamen er slechts twee nieuwe, van de drie kastelen werd er slechts één heropgebouwd. De neoromaanse Sint-Margaretakerk dateert uit 1924. Van 1919 tot 1924 werd de mis achtereenvolgens opgedragen in een ovenkot, de barak van een beenhouwer, de schoolbarak en tenslotte in een semi-definitieve noodkerk (42x8m, toren 9m). Na de oorlog overleden nog geregeld inwoners bij ongevallen met munitie.

Tijdens of kort na de Eerste Wereldoorlog stierven 21 inwoners van Geluveld aan de gevolgen van hun militaire dienst. Ze worden herdacht op een houten paneel in de kerk en op het gemeentelijk oorlogsgedenkteken, waarop de buste van Koning Albert geplaatst werd. De namen staan op de zijpanelen van het gedenkteken.

Geluveld was lange tijd één van de weinige gemeenten zonder oorlogsgedenkteken. Het gedenkteken werd pas onthuld op 8 november 1959 door pastoor Vergote en burgemeester André Durnez. Het gedenkteken werd voor het grootste deel betaald door juffrouw Keingiaert de Gheluvelt en mevrouw Caignart de Saulcy.

Beschrijving

Binnen een omheind bloemperk, afgezet met hardstenen paaltjes staat op een trede een driedelig hardstenen gedenkteken. Het heeft een vierkant, licht geprofileerd vooruitspringend middendeel en twee smallere, wat lagere eveneens geprofileerde zijstukken. Op de top staat de bronzen buste van koning Albert I met legerjas en helm. De kraag en de omslag van de jas zijn op een verfijnd nonchalante manier rechtop gezet. De koning heeft een ernstig, diep doorgroefd gelaat. (De trekken zijn niet helemaal gelijkend).

Op het vooruitspringende deel staat in bronzen letters 'Aan onze helden 14-18', daaronder in brons een palmtak en een helm, een palmtak en een kruis. Op het linkerluik: 'Zij vielen voor het vaderland', gevolgd door namen. Op het rechterluik: 'Daardoor verkregen wij de vrijheid', met eronder het vervolg van namen, alfabetisch gerangschikt. Op de achterkant: onderaan 'Geschonken aan de N.S.B. van Geluveld door Weledele Mej. L. Keingiaert de Gheluvelt en vanwege Wylen Weledele Mw. Al. Caignart de Saulcy 8 November 1959', links het wapenschild van België en rechts het wapenschild van de familie Keingiaert de Gheluvelt.

H. 288,5 cm x Br. 377 cm x D. 286 cm

Uitvoering: J. Delhove, Bruxelles (Fondeur); P. Kerkhove (portretbuste) (gesigneerd); P. Norga (helm, palmtak en kruis) (gesigneerd).