Deze gedenkplaat hangt in de inkomhal van het Vredegerecht en politiecommissariaat, gelegen in de Langestraat nr. 89, op ongeveer 380 meter ten noorden van de O.L.Vrouwkerk. Aan de voorgevel van het gebouw hangt nog een gedenkplaat in verband met de Eerste Wereldoorlog.

Historische achtergrond

Om te vermijden dat de gemeentelijke archieven vernield, verbrand, beschadigd of verloren zouden geraken, bracht de toenmalige stadssecretaris Theophiel Dobbelaere, geholpen door vijf burgers (Lodewijk Deschieter, dienstdoende stadsontvanger, Cyriel Pecceu, onderwijzer in de gemeenteschool, Jérôme Deschieter, bakker, César Beun, timmerman en Robert Vanhooren uit Middelkerke) alles in veiligheid.

De redding van het archief was een hachelijke onderneming omdat ze gebeurde onder het vijandelijk vuur. Het was onmogelijk om ongestoord en ononderbroken voort te werken en de ganse operatie duurde dan ook drie dagen. Het uiteindelijke resultaat is dat Nieuwpoort de enige frontstad is die haar volledig oud archief bezit. Voor het daarna in veiligheid brengen van enkele recente stukken staken militairen onder het bevel van luitenant de Kerkhove de Denterghem een handje toe. Het leger stond overigens ook in voor het vervoer van alle documenten naar Veurne.

Alles werd op de zolder van het Spaans Huis gelegd, doch de vloer van deze zolder dreigde in te storten. De nieuwe verblijfplaats werd de verblijfplaats van stadssecretaris Dobbelaere, de villa “Rita” in Sint-Idesbald. Omdat het in oktober 1917 aan de kust te gevaarlijk werd, verhuisde de stadssecretaris met zijn persoonlijke bezittingen en een gedeelte van het archief naar de Belgische kolonie in het Franse Cayeux. Ondertussen had de Belgische regering de meest waardevolle stukken opgeëist en ze in Le Havre in veiligheid gebracht. Na de wapenstilstand bracht men de stukken waarvoor de stadssecretaris gezorgd had, naar zijn tijdelijke woning, de villa “Les mouettes” in De Panne. Het volledig archief kwam pas in februari 1920 weer in Nieuwpoort.

In 1989, 75 jaar na de feiten, werden de zes burgers officieel door de Werkgroep Geschiedenis van de stad herdacht met een gedenkplaat in het vredegerecht.

Kenmerken

Rechthoekige, houten gedenkplaat.

Bovenaan wapenschild van Nieuwpoort. Daaronder tekst die door lijn is omkaderd.

'Uit dit gebouw - tot aan de Eerste Wereldoorlog het stadhuis van Nieuwpoort en, sedert de wederopbouw in 1924, de zetel van het Vredegerecht - werd, einde 1914, tijdens zeer zware beschietingen, het stadsarchief gered door Stadssecretaris Theophiel Dobbelaere met de hulp van Cesar Beun, Jerome Deschieter, Luis Deschieter, Cyriel Pecceu en Robert Vanhooren. De Stad is deze personen, die hiervoor gedurende drie dagen hun leven waagden, bijzonder erkentelijk.' 'Werkgroep Geschiedenis 2 juni 1989'.

• S.N. 2004: Archief in beeld. Redding van het Nieuwpoorts archief 90 jaar geleden (catalogus bij de gelijknamige tentoonstelling georganiseerd door ‘De Vrienden van het Patrimonium’ in samenwerking met de Dienst Cultuur in oktober 2004).