In en rond de Sint-Pieterskerk van Esen zijn verschillende relicten die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog. In de rechterzijbeuk van de kerk: een glasraam en retabel voor militaire en burgerlijke slachtoffers van Esen en een gedenkplaat en memento voor het 8ste/18de Linieregiment. Buiten, rechts naast de kerk een H. Hartbeeld, opgedragen aan de militaire en burgerlijke slachtoffers van de gemeente.

Historische achtergrond

Het begin van het Eindoffensief voor de Legergroep Vlaanderen was gepland op 28 september 1918, om 05.30u in de morgen. De Belgische aanvalssector liep van "Het Wieltje" (Sint-Jan) tot aan de "Hoge-brug" (Diksmuide) en was in drie opgedeeld, respectievelijk voor de Groepering Zuid (van "Het Wieltje" tot Langemark), de Groepering Centrum (van Langemark tot Mangelare) en Groepering Noord (van Mangelare tot aan de Blankaart). Tussen de Blankaartvijver en de Hoge Brug stond de 4de infanteriedivisie (waartoe het 8ste en 18de linieregiment behoorden) nog eens in voor een afleidingsopdracht.
Op 29 september 1918, de 2de dag van het Eindoffensief, kon het 8ste linieregiment Esen innemen, profiterend van de verdere terugtrekking van het Duitse leger. Dit maakte de verdere omsingeling van de stad Diksmuide door het 18de linieregiment mogelijk: de stad viel in de loop van de dag - na vier jaar Duitse bezetting - terug in Belgische handen.

Kenmerken

Beschilderd blad achter glas in geprofileerde houten omlijsting. Voorstelling: op de linkerkant van het blad: een grote, rode initiaal en een randversiering met ineengevlochten ranken (groen-rood en goud) in meerdere kleuren. Er hangt een stoffen zegellint (blauw en wit) met een rode, papieren zegel van het 8ste linieregiment op het document; in het midden: het wapenschild van Esen in kleuren met kroon, eronder het nummer van het 8ste linieregiment, twee gekruiste palmtakken en onderaan een banderol in blauw en rood met zwarte letters. 'Bevrijding 29/9/18'; op de rechterkant van het blad: tekst in zwarte letters afgewisseld met rode voor de belangrijkste passages en namen en puntjes tussen een aantal woorden.
'Ten jare 1958, op Zondag 28 September, werd ter plaatse Esen overgegaan tot de Onthulling en het Overhandigen aan, de burgerlijke overheid, in de persoon van de heer O. Provoost Burgemeester, van de Gedenkplaat welke de Verbroedering van de 8ste en 18de Linie Regimenten onder voorzitterschap van luitenant Kolonel Hre. Vandermeersch deed oprichten, ter herdenking en tot vereeuwiging van het wapenfeit der genoemde regimenten: het Bevrijden der gemeente Esen op 29 September 1918. Deze plaat werd: ingezegend door de Zeer Eerwaarde heer Ch. Callens pastoor, getekend door de heer Bouwkundige A. Cornette uitgevoerd door de heren G. & J. Minne.'.
H. 42,5 cm x Br. 53,3 cm
Uitvoering: A. Cornette, G. & J. Minne (gesigneerd)

• HERMANNE (Général L.) 1937: Voilà les 8e, 28e de Ligne et 8e de Forteresse pendant la guerre 1914-1918, Bruxelles.
• JACOBS M. 1996: Zij die vielen als helden... Inventaris van de oorlogsgedenktekens van de twee wereldoorlogen in West-Vlaanderen, deel 2, Brugge.
• WEEMAES, Kol. S.B.H. b.d. M. s.d.: Van de IJzer tot Brussel, Marcinelle.