Nog deels romaanse, gotische en neogotische kerk ingeplant ten oosten van de Steenweg te midden van een plein binnen een lage ovale ommuring met tuintje aangelegd op het vroegere kerkhof.

Historiek

Oudste vermelding van een kerk in 1121, namelijk een oorkonde waarin Lambrecht, bisschop van Doornik en Noyon, het patronaatsrecht van de kerk afstaat aan de Sint-Baafsabdij van Gent. Verder vernoemd in bullen van paus Adriaan IV (1156) en Alexander III.

Tot deze romaanse kerk, opklimmend tot de 12de - 13de eeuw, behoren nog de toren, kruising en koor met vlakke sluiting, opgetrokken uit Doornikse breuksteen in onregelmatig verband. In de loop van de 14de - 15de eeuw grondige wijzigingen in gotische stijl, onder meer het plaatsen van een hoog spitsboogvenster in de oostelijke koorgevel en aanbouwen van bakstenen zijkoren. Romaans schip heropgebouwd in de 15de eeuw in baksteen met zuilen en arcade van zandsteen en behoud van de romaanse pilasters die de verbinding vormden met de kruisingspijlers. Vermoedelijk ook oorspronkelijke transept verlengd en de toren iets verhoogd in Balegemse steen. Tijdens de 16de-eeuwse godsdiensttroebelen deel van het rijke mobilair vernietigd. Nieuwe wijzigingen in de 17de en de 18de eeuw. 11 januari 1901 grotendeels vernield door brand, voornamelijk de toren, daken, orgel en doksaal, preekstoel, klokken, zijkoren. Met uitzondering van koor en transept werd alles gesloopt en zo getrouw mogelijk gereconstrueerd naar ontwerp van architect M. De Noyette tussen 1902-1905. Koor, transept en toren in originele toestand gerestaureerd. Midden- en zijbeuken volledig vernieuwd en verlengd en opgetrokken uit kalkzandsteen. Bakstenen zijkoren verlaagd en sacristie volledig herbouwd aan de noordzijde van de kerk.

Beschrijving

De huidige plattegrond vertoont een hallenkerk met drie beuken van vijf traveeën met uitspringende vijfzijdige doopkapel in het noorden en rechthoekig portaaltje in het zuiden, uitspringende transeptarmen, kruisingstoren op vierkante plattegrond, ronde traptoren in oksel van zuidelijke zijbeuk en transept en koor van vier traveeën geflankeerd door zijkoren van drie traveeën met rechte sluiting. Sacristie ten noordoosten van het koor gescheiden door een overdekte ruimte.

Toren en koor nog opgetrokken uit Doornikse breuksteen, transept uit zandsteen, westgevel en zijbeuken uit kalkzandsteenblokken en zijkoren en sacristie uit baksteen. Afdekkende leien zadeldaken en hoge achtzijdige naaldspits voor de toren.

Westgevel met drie identieke puntgevels onder afzonderlijke zadeldaken, gescheiden door steunberen en doorbroken door spitsboogvensters met gotische tracering onder waterlijsten, kleine rechthoekige venstertjes onder driepasboogveld in de geveltop. Lelie-ankers. Centrale, iets hogere puntgevel met korfboogingang onder waterlijstje. Waterspuwers boven de middelste steunberen.

Zijgevels geleed door steunberen en voorzien van gelijkaardige spitsboogvensters met gotische tracering. Noordzijde met uitgebouwde vijfzijdige doopkapel onder afzonderlijk leien dakje in de tweede travee, zuidzijde met laag rechthoekig portaaltje voor de tweede travee. Uitspringende transeptarmen met spitsboogvenster onder waterlijstje; traptorentje onder tentdakje.

Romaanse kruisingstoren op vierkante plattegrond met achthoekige klokkenkamer doorbroken door rondboognissen waarin twee smalle gekoppelde rondboogvormige galmgaten met deelzuiltje en kubuskapiteel gevat zijn (slechts één oorspronkelijk tegenover het portaal was voor de restauratie bewaard).

Romaans koor met rechte sluiting, doorbroken door een klein rondboogvenstertje in de zijgevels en groot, later toegevoegd spitsboogvenster in de oostgevel, geflankeerd door romaanse rondboognissen. Calvarie met barokke Christusfiguur onder het centrale venster. Links en rechts flankerende zijkoren met spitsboogvensters onder waterlijstjes, onder afzonderlijke zadeldaken.

Interieur

Hallenkerk met drie beuken gescheiden door spitsboogarcade op Toscaanse zuilen, overwelfd door bakstenen kruisribgewelven. Rondboogdoorgangen naar kruising en transept, ondersteund door zware pijlers, overwelving door kruisgewelf met wit-hardstenen ribben en baksteenvulling. Zuidelijke kruisbeuk met doksaal en orgel. Koor met vlakke houten zoldering. Koor en zijkapellen verbonden door twee rondbogen steunend op een dubbele kolom, hier aangebracht bij de restauratie met gerecupereerd 12de-eeuws materiaal.

Mobilair

Schilderijen: "De marteldood van Sint-Catharina", Vlaamse school, 17de eeuw, Joh. Van Cleef, op Sint-Catharina-altaar; Onze-Lieve-Vrouw schilderij door J. Meganck, 1878; Heilige Catharina door de Tracy, eerste kwart 20ste eeuw.

Beeldhouwwerk: houten gepolychromeerd beeld van Heilige Martinus door Stanislas en J.B. Helderbergh, 1693; houten Onze-Lieve-Vrouwebeeld, vermoedelijk eveneens van Stanislas en J.B. Helderbergh uit de 17de eeuw.

Meubilair: hoofdaltaar met tabernakel, neogotisch, eikenhout, door R. Van Caelebroeck (Aalst), 1907-1910; zuidelijk zijaltaar van Sint-Jozef, eveneens door R. Van Caelebroeck van 1907- 1910; noordelijk zijaltaar van Onze-Lieve-Vrouw, door R. Van Caelebroeck, 1907-1910; communiebank door L. Blanchaert (Sint-Denijs-Westrem), eerste kwart 20ste eeuw; preekstoel door R. Van Caelebroeck, van 1907, thans afgebroken, enkel beeldjes van de vier evangelisten bewaard. Biechtstoelen van 1756 (gered uit brand); orgel met orgelkast door Remi Rooms (Gent) van 1910; doopvont uit hardsteen van de 16de eeuw met koperen deksel van 1752; talrijke cultusobjecten.