Kasteel Jongenbos

Tekst van Kasteel Jongenbos (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/32379)

Complex uit het midden van de 19de eeuw, bestaande uit een alleenstaand dubbelhuis, met ten oosten een koetshuis. Aan de noordzijde van en rondom het kasteel ligt een park in landschapsstijl met twee smeedijzeren bruggetjes en een vijver. Niet te bezoeken privé-eigendom.

Niet aangeduid op de Ferrariskaart (1771-77), noch in de Atlas van de Buurtwegen (1846), waar men wel een nu verdwenen hoeve met losstaande bestanddelen bemerkt, aldaar "Ferme JongenBosch", tevens de vijver die door de bouw van het kasteel is ontstaan, confer infra.

Volgens de Bondige inventaris der kunstvoorwerpen (1960) 1805 te dateren en volgens Bogaerts e.a. (1986) gebouwd in 1844-45, onder Guilelmes Van der Meer en zijn echtgenote Maria Theresia Van den Bosch. De toenmalige eigenaar liet er, volgens de volksmond, zeventigduizend bomen aanplanten, daar het bestaande loofbos werd gerooid, omdat de bouw van het kasteel grote hoeveelheden hout vereiste. Het hout werd vooral gebruikt als brandhout in de ovens van de steenbakkerij, daar ook de bakstenen uit plaatselijk ontgonnen klei werden vervaardigd, hetgeen in een vijver resulteerde. Aanvankelijk werd het planmatig aangelegde bos goed onderhouden, nu heeft het een semi-natuurlijk uitzicht gekregen. Sinds de Tweede Wereldoorlog werd evenwel meer dan dertig hectare omgezet in weiland. Het gaat om een eiken-haagbeukenbos, met op de vochtigste plaatsen canadapopulieren en elzenbroeken. Het dennenbosje, ten noorden van de Winterbeek, vertoont daarentegen een vegetatie quasi zoals in de Kempen.

Alleenstaand dubbelhuis met neoclassicistische inslag uit het midden van de 19de eeuw; zeven traveeën, souterrain en drie bouwlagen onder schilddak (leien). Bepleisterde en witbeschilderde bakstenen bouw met hardstenen afwerking. Gevelordonnanties gemarkeerd door de hardstenen plint met betraliede rechthoekige keldergaten, de omlopende puilijst, de doorgetrokken lekdrempels van de rechthoekige vensters en het entablement met kroonlijst op klossen.

Voorgevel ten zuiden met middenrisaliet van drie traveeën en twee bouwlagen afgelijnd door een balustrade met centraal wapenschild, dito uurwerk en vaasbekroning. Rechthoekige vensters met origineel houtwerk, eertijds beluikt op de tweede bouwlaag; meer uitgewerkte afwerking in het middenrisaliet: geprofileerde vensteromlijstingen van hardsteen, op de eerste bouwlaag op consoles, op de tweede met hardstenen panelen. Rechthoekige middendeur in een geprofileerde hardstenen omlijsting op neuten en met gesculpteerde sluitsteen; origineel houtwerk en roedeverdeling; aansluitend hardstenen balkon op consoles, met vaasbekroning en smeedijzeren leuning met de nitialen: VDM, voor Van der Meer; rechthoekig deurvenster in een geprofileerde hardstenen omlijsting met gesculpteerde sluitsteen en entablement op consoles. Hardstenen trap met bordes.

Achtergevel ten noorden met minder uitgewerkt middenrisaliet van drie traveeën doorlopend over de drie bouwlagen; hardstenen hoekbanden. Centraal balkon van hardsteen met balustrade en vaasbekroning van de tweede bouwlaag, gedragen door consoles en zuilen met neorenaissance kapitelen en met vierkant basement voorzien van cartouches. Centraal deurvenster van het middenrisaliet met entablement op consoles. Vensters op de derde bouwlaag met smeedijzeren leuningen. Centrale deur in een geprofileerde omlijsting met consoles en op neuten. Origineel houtwerk en roedeverdeling. Brede hardstenen trap met bordes.

Eenvoudige opstand van de zijgevels met één rechthoekig venster per bouwlaag. Oostzijgevel met gelijkaardige ordonnantie, evenwel met rechthoekige deur in een vlakke hardstenen omlijsting op neuten. Origineel houtwerk, bovenlicht met metalen roedeverdeling en dubbele steektrap.

Aan de oostzijde van het kasteel: koetshuis in baksteenbouw met hard- en natuurstenen afwerking onder schilddak (Vlaamse pannen). Ritmerende pilasters en spaarvelden van verschillende breedten verbonden door middel van een rondboogfries van gesinterde baksteen onder het gekorniste entablement. Driehoekige frontons met oculus van gesinterde baksteen markeren de twee rondboogpoorten in een geprofileerde hardstenen omlijsting. Dito rondboogvensters op hardstenen lekdrempels.

  • BOGAERTS D. e.a., Kortessem. 50 historische getuigen, (Tongeren), (1986), p. 74-75, 107, ill.
  • DIRIKEN P., Het Kortessems landschap in geografisch-historisch perspektief, (Groenkontakt, 10, 1984, p. 179, afb. 1).
  • D(USAR) A., Het land van Loon. Het Kunstpatrimonium, (De Tijdspiegel, XX, 1965, p. 55).
  • GILISSEN J., Kortessem in oude prentkaarten, Zaltbommel, 1981, p. 2, prentkaart nr. 30.
  • GILISSEN J., Kortessem in oude prentkaarten, 2, Zaltbommel, 1994, p. 2, prentkaarten nrs. 7, 18, 57.
  • RASKIN L., Inventaris van de Limburgse kastelen, (De tijdspiegel, 26, 3, 1971, p. 44, afb.
  • REMANS G., Vliermaalroot, (Limburg, 27, 1947-1948, p. 15, 16, afb. 3.)
  • S.N., Bondige inventaris..., p. 297.

Bron: PAUWELS D. & SCHLUSMANS F. met medewerking van MUYLDERMANS E. & ROMBOUTS J. 1999: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Tongeren, Kanton Borgloon, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 14n4, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Pauwels, Dirk
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Kasteel Jongenbos [online], https://id.erfgoed.net/teksten/32379 (geraadpleegd op ).