HISTORIEK

De oorspronkelijke kerk van Heks lag op dezelfde plaats als de huidige kerk, maar ze was georiënteerd, zodat de ingang aan de zijde van de Henestraat lag. Van deze kerk wordt in de visitaties vermeld, dat in 1706 en 1718 het dak gedeeltelijk vernieuwd werd en de toren hersteld; in 1712 werd een sacristie gebouwd. In 1730 wordt de kerk als in goede staat vermeld, behalve de zoldering van koor en schip, waarover reeds langer klachten waren. Aangezien het schip niet overwelfd was, maar geplafoneerd, is het mogelijk dat het hier gaat om een romaans gebouw; anderzijds wordt in de eerste helft van de 17de eeuw in het parochiaal register reeds gesproken over een "nieuwe kerk". De huidige kerk wordt gebouwd in 1851 onder het pastoraat van G.-C. Dirix naar ontwerp van architect Vanbuffelgem, volgens B. Geukens door Van Asselgem. Gerestaureerd in 1896-1899 naar ontwerp van E. Dehennin. De kerk is gelegen binnen het ommuurde kerkhof.

BESCHRIJVING

De plattegrond beschrijft een zaalkerk van vijf traveeën, waarvan de eerste travee de ingebouwde toren bevat; koor van een rechte travee met driezijdige sluiting, en sacristieën aan weerszijde van de rechte koortravee. Bakstenen gebouw met afwerking van hardsteen. De voorgevel is voorzien van een portaal in een rondbogig spaarveld afgelijnd door een archivolt van hardsteen op imposten; ingeschreven rondboogdeur in een rechthoekige, hardstenen omlijsting, onder een rondboognis met Onze-Lieve-Vrouwebeeld; hogerop een oculus in hardstenen omlijsting. Toren onder ingesnoerde naaldspits (leien), op elke zijde voorzien van een rondboogvormig galmgat onder hardstenen archivolt. Schip onder zadeldak (leien). Hardstenen plint. Rondboogvensters met hardstenen lekdrempel en imposten; halfrond venster in de rechte koortrav. Twee sacristieën onder zadeldakje, elk voorzien van een rondboogvenster - en deur, laatst genoemde in hardstenen omlijsting.

Bepleisterd interieur. Overdekking door middel van kruisribgewelven op kraagstenen; kruisribgewelf boven de rechte koortravee en halve koepel boven de absis, met neoclassicistisch stucwerk uit midden 19de eeuw, met centrale voorstelling van Maria-ten-Hemelopneming. Rondboogvormige scheiboog tussen schip en koor. Koor en scheiboog zijn rijkelijk versierd met stucwerk. Aan de noordzijde van het koor, oratorium van de kasteelheren van Heks, met het koor verbonden door middel van een brede portiektravee van stucwerk met pilasters, entablement en gebroken rondboogfronton; ingeschreven korfboog met drieledige deur- en vensterindeling ten dele voorzien van decoratief glas-in-lood met centraal blazoen. Gelijkaardige omlijsting voor de sacristiedeur, aan de overzijde van het koor.

Mobilair: Crucifix, gepolychromeerd hout, gedateerd 1869; processiemadonna (eerste helft van de 19de eeuw); kruisweg van stuc. Hoofdaltaar, marmer en geschilderd hout (circa 1850); zijaltaren, gemarmerd hout (circa 1850). Preekstoel, eik (midden 19de eeuw). Twee biechtstoelen, eik, door J. Weertz van Borglooon (1864 en 1866). Orgel met balustrade, doksaal en orgelkast door J. Weertz van Borgloon, eik (1869). Doopvont, hardsteen met deksel van messing (midden 19de eeuw). Koorlezenaar in de vorm van een arend, messing, neoromaans (19de eeuw).

In de doopkapel, archievenkast, eik, (eerste helft van de 18de eeuw). In het oratorium, blazoenen van de familie d'Ansembourg (18de, 19de, 20ste eeuw), en marmeren gedenksteen van prins-bisschop de Velbruck (1784). Orgel van Pereboom en Leyser, Maastricht (1868). Kerkbanken, eik (midden 19de eeuw). Neoclassicistische glasramen (eind 19de of begin 20ste eeuw).

Op het kerkhof grafkruisen van: Martinus Louwet (+ 1683); Quinten van Henisdael(+ 1654) en Ida vanha[.] met blazoen; Marten Vandenberg en Anna Bollen (166[3?]).