Hoevegebouwen en watermolen Ten Broecke

Tekst van Hof Ten Broecke (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/28448)

Hoeve zogenaamd "Ten Broecke" en bijbehorende gelijknamige vroegere watermolen, gelegen aan de Molenbeek in het noord-oosten van de gemeente. Voormalige site met walgrachten en foncier van het "Goed ten Broecke", een heerlijkheid met drie justitiegraden, waarvan oudste vermelding in derde kwart 16de eeuw. In 1715 omvatte "Ten Broecke" een omgrachte hofstede met brug over de wal; naast een watermolen hoorde bij het hof ook een korenwindmolen, met andere hoevegebouwen (schuur, stallen en wagenhuis) buiten de wallen staande. Configuratie van deze gebouwen en waterpartijen, vanaf 1844 grondig gewijzigd: enkelvoudige omgrachting deels gedempt met ten zuidwesten sterk ingekrompen molenvijver, gepaard met verlegging van beektracé waardoor het erf ten zuidoosten van de woning verruimde voor de oprichting van nieuwe bedrijfsgebouwen; naderhand verdwenen de oude bijgebouwen ten noordoosten buiten de omgrachting. Aanvang demping van overblijvend deel van molenvijver in 1953; heden nog zichtbare inzinking van terrein.

Huidig boerenerf ten noorden en ten oosten omschreven door Molenbeek met oever afgeboord door populieren. Deels verhard erf met toegang aan de open oostzijde. Ten noordwesten, axiaal ten opzichte van boerenhuis, bakstenen toegangspoortje afgedekt door pannen zadeldakje. Volledig onderkelderde alleenstaande woning van 1844, vergroting met verhoging en verbreding van een huis gebouwd in 1729; laatstgenoemde deels op oudere kelders (16de-17de eeuw) en waarvan enige behouden kelderruimten aan de straatkantzijde. Opgaand metselwerk van de voorgaande kleinere woning uit tweede kwart 18de eeuw is wellicht bewaard in de straatgevel; ook sporen van een kleinere zijpuntgevel met vlechtingen in de noordoostelijke zijpuntgevel getuigen van de oudere kern. Dubbelhuis van negen traveeën en anderhalve bouwlaag, onder zadeldak; pannen in plaats van vroegere strobedekking, op achterdakschild sedert 1911 (confer jaartal 1911 in zwarte pannen gelegd), op voordakschild sinds 1935. Resten van ijzeren skelet van klokkenstoeltje op de daknok. Analoge straat- en erfgevel namelijk lijstgevel met beluikte rechthoekige benedenvensters op hardstenen lekdorpel, keldervensters met hardstenen latei en halfronde bovenvensters onder de getrapte daklijst. Een buitenkeldertrap met luiken in beide uiterste traveeën van de erfgevel, respectievelijke links toegang tot bietenkelder en rechts tot kelder met twee bakovens. Identieke neoclassicistische hardstenen deuromlijstingen gekenmerkt door pilastervormige rechtstanden op neuten onder latei met kroonlijst; zelfde bovenlicht in beide deuren met centraal pijlmotief in geometrische ijzeren tracering. Hardstenen gevelsteen aan weerszij van de erfgeveldeur met opschrift "ANNO 1844", links met vermelding van toenmalige pachter Joannes Ronse en rechts van de eigenaar en bouwheer C. de Kerchove de Denterghem uit Gent. Verweerde hardstenen gevelsteen boven deur in straatgevel.

Natuurstenen binnenkeldertrap verleent toegang tot drie van de vijf overwelfde huiskelders namelijk grote kelder en twee aansluitende smalle parallelle kelders met een getralied venster in hun scheidingsmuur. Behouden rode vierkante tegelvloer in de "beste kamer"; schouwboezem met neoclassicistische stucdecoratie typerend voor midden 19de eeuw. Woonkamer met brede open haard van gesinterde bakstenen; ingewerkte fraaie haardplaat voorzien van jaartal 1622.

Ten zuidoosten, lange bakstenen dubbele dwarsschuur met geïncorporeerde aardappelkelder onder pannen zadeldak, deels omgevormd tot stallen sinds begin 20ste eeuw. Drie korfboogpoorten in erfgevel waarvan links met gedichte boog. Ten zuidwesten, onderkelderde bakstenen stallen onder zadeldak (pannen); rechts toegevoegd braskot onder lessenaarsdak met hoge vierkante schoorsteen. Erfgevel onder brede dakoverstek.

Beide voornoemde bedrijfsvleugels in 20ste eeuw binnenin herhaaldelijk aangepast en achterwaarts uitgebreid; grootste toevoeging in 1992 door bouw van open rundveestal loodrecht achter de oude stallen.

Ten noordwesten, molenhuis van de watermolen "Ten Broecke" onder drie linden staand aan de andere straatzijde ter hoogte van het toegangspoortje tegenover het boerenhuis en achter brug over de Molenbeek. Reeds in 1574 was er melding van de watermolen bij het "Hof ten Broecke". Vroegere watermolen van het bovenslagtype met twee steenkoppels waarvan enkel nog het molenhuis en de strekdam rest. Afzonderlijk, rechthoekig en voornamelijk bakstenen gebouwtje onder pannen zadeldak. Watergevel op natuurstenen onderbouw en met cijferankers die vroeger het jaartal 1870 vormden (1 intussen verdwenen), op rij aan de basis van de puntgeveltop; mogelijk verwijzend naar jaar van heropbouw of verbouwing van de watermolen. Twee kleine vensters van watergevel, volgens inwendige sporen half gedichte brede houten bolkozijnen. Afbrokkelende toegangsdeur in de voorpuntgevel.

  • DE KEYZER B. 1978: De Lange Weg naar Kluisbergen, Bijdrage tot de historie van Kluisbergen: Bergen - Ruien - Kwaremont - Zulzeke I, s.l., 269-270, 312-313.
  • HUBAUP. 1995-1996: Het hof "Goet ten Broecke" en zijn geschiedenis, onuitgegeven eindwerk, Onze-Lieve-Vrouwecollege, Oudenaarde.
  • VANDEPUTTE J.L.TH. 1974: De molens van het arrondissement Oudenaarde, in: Uit hun geschiedenis, Oudenaarde, 137.

Bron: BOGAERT C., LANCLUS K., TACK A. & VERBEECK M. 1998: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Oost-Vlaanderen, Arrondissement Oudenaarde, Kanton Ronse, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 15n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Lanclus, Kathleen; Verbeeck, Mieke; Tack, Anja
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Hof Ten Broecke [online], https://id.erfgoed.net/teksten/28448 (geraadpleegd op ).