Parochiekerk Sint-Martinus

Tekst van Parochiekerk Sint-Martinus (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/22409)

Eerste vermelding in 1157 wanneer Adrianus IV de tienden van de kerk overdraagt aan het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw van Maastricht; in 1476 wordt de kerk ingelijfd bij het kapittel van Maastricht. In 1336 verwoesting door brand. Koor en huidige noordelijke transeptarm (oorspronkelijk waarschijnlijk een kapel) schijnen, te oordelen naar de stijl, te dateren uit de 16de eeuw; het koor is echter ouder dan de transeptarm. Na een brand in 1679 bleven alleen de muren overeind. In 1769-1770 werden de zijbeuken afgebroken en in classicistische stijl wederopgebouwd. Het huidige uitzicht van de kerk dateert van 1846-1852: de romaanse middenbeuk, de zijbeuken, de gotische toren en het transept werden afgebroken; toren en schip werden in neogotische stijl weder opgericht; aan de zuidzijde werd een transeptarm toegevoegd in de stijl van de behouden kapel aan de noordzijde; in het zuiden de sacristie. In 1940 werd de kerk zwaar beschadigd; hersteld tijdens de oorlog. De huidige plattegrond beschrijft een driebeukige kruiskerk met een ingebouwde westtoren, een schip van vijf traveeën, een transept van één travee met aangebouwde kapel tegen de noordelijke transeptarm, een koor van een rechte travee met driezijdige sluiting en een zuidelijke sacristie.

Bakstenen gebouw, het gotisch gedeelte afgewerkt met ijzerzandsteen en mergel, het neogotische met arduin en mergel.

De westgevel is voorzien van een arduinen plint; geprofileerd, spitsboogvormig portaal en dito vensters; bakstenen en mergelstenen spitboogfriezen; vierkante toren voorzien van op elkaar gestelde steunberen met drie versnijdingen; ingesnoerde naaldspits (leien). Bakstenen schip met geprofileerde spitsboogvensters van natuursteen; zadeldak (leien) over de middenbeuk, lessenaarsdaken over de zijbeuken. Noordelijke transeptarm (16de eeuw) op een ijzerzandstenen plint, afgewerkt met een geprofileerde band; baksteenbouw met mergelstenen speklagen; steunberen met vier versnijdingen en mergelstenen hoekbanden; fraai spitsboogvenster voorzien van hogels en fioel; mansardedak (leien).

De zuidelijke transeptarm is een sobere imitatie van de noordkapel (16de eeuw); jaarsteen 1846 onder de druiplijst van het tweelichtvenster./p>

Sober bakstenen koor op een afgeschuinde, ijzerzandstenen plint; overhoekse steunberen met vier versnijdingen en mergelstenen dekstenen; geprofileerde bakstenen spitsboogvensters met mergelstenen afzaat. Bakstenen sacristie met een gecementeerde plint.

Volledig bepleisterd interieur; pseudobasilicale opstand; spitsboogarcaden op zuilen met octogonale sokkel; overwelving door middel van kruisribgewelven op kraagstenen in midden- en zijbeuken; in de noordelijke transeptarm: overwelving in de vorm van een gedrukt tonggewelf voorzien van fraai rocaillestucwerk met wapenschild.

Mobilair: Ecce Homo, gepolychromeerde eik, gotisch (tweede helft 15de eeuw). Barok, marmeren altaar in de noordoostkapel, met voorstelling van de Verrezen Christus; barok Maria-altaar van gepolychromeerd hout in de zuidelijke transeptarm (17de euw). Twee eiken Lodewijk XV-biechtstoelen, door Nicolaï, Luiks (1767).

Grafsteen van 1745 tegen de buitenmuur van het koor.

  • ENCKELS R., Beknopte geschiedenis van Herk-de-Stad, Herk-de-Stad, s.d.

Bron: SCHLUSMANS F. met medewerking van GYSELINCK J., LINTERS A., WISSELS R., BUYLE M. & DE GRAEVE M.-C. 1981: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Limburg, Arrondissement Hasselt, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 6n2 (He-Z), Brussel - Gent.
Auteurs:  Schlusmans, Frieda
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Parochiekerk Sint-Martinus [online], https://id.erfgoed.net/teksten/22409 (geraadpleegd op ).