Gotische kerk, gelegen in de kern van de stad, op een vrij klein plein, doch met zijn toren het stadsbeeld dominerend.

HISTORIEK

Sinds de 7de eeuw bestond er een Sint-Quintinusdevotie aan de Helbeek; circa 1100 werd Hasselt een parochie, voorzien van een romaanse kerk, vanaf 1218 onder patronaat van de abdij van Herkenrode. Van de romaanse kerk rest alleen de onderbouw van de toren (12de eeuw).

De bovenbouw is in vroeggotische stijl en dateert van circa 1250: middenbeuk, dwarsbeuk en koor werden opgetrokken tussen 1406 en 1448; de gewelven dateren van een bouwcampagne uit midden 15de eeuw. In de tweede helft van de 14de eeuw begon de bouw van de kapellen tegen de zijbeuken, die geleidelijk in aantal toenamen; in de tweede helft van de 15de eeuw werden deze kapellen op uniforme wijze vergroot; op die manier werd de kerk in feite vijfbeukig.

In 1510 toevoeging van een kooromgang met transkapellen. Torenspits uit de 18de eeuw. Restauratie onder leiding van architect J. Delsaux, van 1862 tot 1879; uit deze periode dateren de toevoegingen van de traptorentjes tegen de westgevel, en van de finalen en spuwers.

BESCHRIJVING

Plattegrond: driebeukig schip van drie traveeën met ingebouwde, vierkante westtoren met twee traptorentjes tegen de westgevel; drie zuidelijke zijkapellen en twee noordelijke zijkapellen; transept van één travee; koor van twee rechte traveeën en een vijfzijdige sluiting, met kooromgang, vier transkapellen, twee sacristieën en een bergplaats; twee westportalen, en een noord- en zuidportaal in de respectievelijke transeptarmen.

Toren van vier geledingen; romaanse onderbouw van ijzerzandsteen, voorzien van twee vroeggotische, zandstenen spitsboogvensters, en vrijwel volledig ingebouwd door de gotische gedeelten ten noorden en ten zuiden, en de neogotische toevoegingen aan de westgevel; de overige geledingen zijn van mergelsteen, gescheiden door waterlijsten; de tweede geleding heeft lisenen in de vorm van spitsbogen, de derde in de vorm van driepasbogen; op elke zijde der vierde geleding twee spitsboogvormige galmgaten in ingediepte gevelvelden, bovenaan afgewerkt met boogfriezen. Ingesnoerde naaldspits (leien) met op halve hoogte een opengewerkt lantaarn. Octogonale, neogotische traptorentjes van drie geledingen onder piramidaal dak.

Bakstenen middenbeuk onder zadeldak (leien), de muren verlevendigd met geometrische motieven van gesinterde baksteen; traveeën gemarkeerd door luchtbogen en spitsboogvormige, zandstenen bovenlichten.

De zijbeuken (mergelsteen) zijn naar Brabantse wijze afgewerkt met kapelgevels en haakse zadeldaken; haaks op elkaar geplaatste steunberen met vijf versnijdingen en zandstenen afwerking; spitsboogportalen met gotische profilering, pinakels, hogers en kruisbloem.

Bakstenen koor met steunberen tussen de traveeën; zandstenen spitsboogvensters met maaswerk. Bakstenen kooromgang met kapellen onder schilddaken; spitsboogvensters met maaswerk in gotische flamboyante stijl. Tussen de kapellen, de lage sacristieën en bergruimte. Interieur met basilicale opstand: zuilen met ronde kalkstenen sokkel en smal kapiteel afgewerkt met gestileerde bloemen; op de kapitelen omen de geprofileerde, spitsboogvormige scheibogen neer; spitsboogvormige bovenlichten met maaswerk. Overwelving der middenbeuk door middel van kruisribgewelven tussen spitsboogvormige gordelbogen; de ribben rusten op colonetten met versierde kapiteeltjes, gedragen door de kapitelen der zuilen; versierde gewelfsleutels.

Zijbeuken: gelijkaardige overwelving, gedragen door halfzuilen, aanleunend tegen de pijlers met geprofileerde spitsboogarcade die de scheiding vormen met de zijkapellen. Laatstgenoemde zijn voorzien van kruisribgewelven, de muren verlevendigd met gotische traceringen.

Kruising onder stergewelf met versierde gewelfsleutels, gedragen door bundelpijlers. Kruisribgewelf op bundelpijlers boven de transeptarmen. Rechte koortraveeën overwelfd door middel van een kruisribgewelf op bundelpijlers met schalken, de muren versierd met maaswerk. Straalgewelf boven de koorsluiting. Kruisribgewelven boven de kooromgang; laatstgenoemd gedeelte is van de transkapellen gescheiden door spitsboogarcaden op kalkstenen zuilen met bladkapiteel. De transkapellen hebben stergewelven, sommige eenvoudig (twee kleine oostelijke kapellen), de andere met een vrij ingewikkeld patroon (noordelijke en zuidelijke kapel).

De zuilen van midden- en zijbeuken zijn voorzien van kleine muurschilderingen (14de-15de eeuw).

Mobilair: Reeks schilderijen, waaronder "De Calvarieberg" van D. Lampsonius (1576).

Reeks merkwaardige houten beelden (15de, 16de en 17de eeuw); triomfkruis, gepolychromeerd hout (15de eeuw).

Renaissance koorgestoelte (1549); barokke preekstoel (1637) en dito biechtstoelen; doksaal in Lodewijk XVI-stijl, met orgel in classicistische stijl; koperen doopvont (1700); koperen renaissance-koorlezenaar (1536); sacramentshuis (1528?); houten portaal in het transept, afkomstig van het augustijnenklooster (circa 1600).