Paviljoen De Notelaer en conciërgewoning

Tekst van Paviljoen De Notelaer (https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/1996)

Historiek

Classicistisch jacht- en zomerpaviljoen met conciërgewoning in de onderbouw, gelegen tegen de Scheldedijk en opgetrokken in 1791-1794 naar ontwerp van de Franse hofarchitect Ch. de Wailly en uitgevoerd onder leiding van Antoine Payen senior (1749-1798), in opdracht van hertog Wolfgang Willem d'Ursel (1750-1804) en zijn echtgenote prinses Flore d'Arenberg; sedert 1984 "Toeristisch Recreatief Onthaalcentrum van de Schelde".

Voorheen bevond zich hier, volgens een kerkrekening van 1645, een houten wachthuis ter beschutting van de soldaten van fort Sint-Margriet (zie gemeente-inleiding), die er de overvaart naar Steendorp bewaakten. Eind 18de eeuw stond er een bouwvallig woonhuis voor de veerman. Voor de bouw van het paviljoen werd gebruik gemaakt van het afbraakmateriaal van het oude "Hof van Hoboken", eigendom van de familie d'Ursel (zie inleiding Hoboken). Bij het ontwerp werd duidelijk rekening gehouden met de functie als lustgebouwtje en de inplanting ervan tegen de dijkhelling. Gerestaureerd in 1965 onder leiding van Simon Brigode; algemene restauratie in 1992 naar ontwerp van G. Demoor en Luc Fornoville.

Beschrijving

Het symmetrisch opgebouwde en, door de combinatie van verschillende polychrome steensoorten, kleurrijke paviljoen bestaat uit twee onderscheiden delen: vooreerst een rechthoekige constructie, het voorgebouw, in rustica met aan oost-, zuid- en westzijde frontongevels van respectievelijk één + drie + één traveeën en twee bouwlagen onder haaks in elkaar gewerkte zadeldaken (leien); op de begane grond zandstenen sokkel en breukstenen rondboogarcade met baksteenvulling en oculi in de boogvelden. Brede witstenen band tussen eerste en tweede bouwlaag en licht getoogde vensters. Frontons met brede houten kroonlijst op klossen, geschraagd door gevelhoge hoekpilasters van blauwe baksteentjes in vorm van obelisken. Frontonvelden met halfcirkelvormige vensters, in de zuidgevel in uitgewerkte omlijsting van breuksteen. Zuidgevel met centrale steekboogdeur in arduinen portiekomlijsting met Toscaanse zuilen. Rechts gedenkplaat verwijzend naar de inhuldiging in 1984 en de toenmalige "restauratie"-architect L. Scholiers.

Het tweede deel, deels ingebouwd in de noordgevel en in de Scheldedijk, is achtzijdig en heeft eveneens twee bouwlagen onder leien koepeldak met hardstenen balustrade. De eerste geleding vertoont een gelijkaardige rondboogarcade als het voorgebouw. De tweede geleding, op dijkniveau, is van zandsteen en omvat aan rivierzijde een, in tegenstelling tot het voorgebouw, verfijnde rondbooggalerij van vijf arduinen bogen op arduinen, Toscaanse zuilen: boogvormige zolderingen met casementen en timpanen met gegolfde meander en half verheven beeldhouwwerk (stuc) met de mythologische voorstelling van de Schelde en haar bijrivieren Leie, Rupel, Durme en Dender, toegeschreven aan F.J. Janssens. Omlopende balustrade, als voortzetting van de witstenen band in het voorgebouw. Rechthoekige muuropeningen.

Interieur

Op de tweede verdieping "Salon à l'Italienne" of Rond Salon, oorspronkelijk het belangrijkste salon dat een polyvalente functie had. De authentieke decoratie bleef bewaard: rondboogarcade met zwart-marmeren zuilen en met mythologische taferelen beschilderde boogvelden; muren en entablement met imitatiemarmer-beschildering, fries met dansende figuren en musici; koepelgewelf met arabeskenbeschildering door A. Plateau (1759-1815); fraaie parketvloer met centrale ster en zigzagmotieven. Bij de laatste restauratie werd de centrale houten trap omwille van brandveiligheid vervangen door een betonstructuur, bekleed met het originele hout; de trapleuning bleef intact.

Smeedijzeren toegangshek in rococostijl, afkomstig uit Kalken.

  • Administratie Ruimtelijke Ordening, Huisvesting en Monumenten & Landschappen, Bestuur voor Monumenten & Landschappen, Provinciale Directie Antwerpen, beschermingsdossier.
  • HERMANS J., De heerlijkheid Hingene, Wintam, Eikevliet, Nieuwkerken-Waas, 1988, p. 15-16.
  • S.N., De Notelaer te Hingene-Bornem 1794-1994, Brochure 1994. Uitgave v.z.w. De Notelaer in samenwerking met de Stichting Monumenten- en Landschapszorg v.z.w.
  • VAN RECK P., Het Kasteel van Hingene, Hingene, 1991, p. 21.

Bron: DE SADELEER S., KENNES H., PLOMTEUX G. & STEYAERT R. 1995: Inventaris van het cultuurbezit in België, Architectuur, Provincie Antwerpen, Arrondissement Mechelen, Kanton Puurs, Klein-Brabant, Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen 13n3, Brussel - Turnhout.
Auteurs:  Kennes, Hilde
Datum:
De tekst wordt ter beschikking gesteld door: Agentschap Onroerend Erfgoed (AOE)


Je kan deze tekst citeren als: Inventaris Onroerend Erfgoed 2024: Paviljoen De Notelaer [online], https://id.erfgoed.net/teksten/1996 (geraadpleegd op ).