De Ganzenpoost is in feite de Achterhaven van Nieuwpoort, waar zes waterlopen samenkomen in een bekken, die op zijn beurt verbonden is met de Havengeul. In de omgeving zijn meerdere gedenktekens, die herinneren aan de Eerste Wereldoorlog.

Historische achtergrond

"De Ganzenpoot" is de volkse benaming voor het sluizencomplex van Nieuwpoort en verwijst naar de vorm van het geheel. Dit sluizencomplex regelt de waterhuishouding en de scheepvaart op de IJzer en een aantal secundaire waterlopen. De plek is waterstaatkundig de meest ingewikkelde van de provincie. In zijn huidige vorm dateert het complex uit 1876-1878. De dienstgebouwen werden heropgebouwd na de Eerste Wereldoorlog.

De Ganzenpoot met zijn talrijke sluizen en waterlopen speelde een kapitale rol bij de onderwaterzetting van de IJzervlakte aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. Verschillende grote en kleine gedenktekens in de omgeving herinneren hier aan.

Half oktober waren de Duitsers dicht bij Nieuwpoort genaderd. Ze beschoten de stad en op 22 oktober namen de inwoners de wijk, eerst naar de gemeenten ten westen van Nieuwpoort en dan verder richting Frankrijk. De Duitsers zouden echter vóór Nieuwpoort stranden: de onderwaterzetting van de IJzervlakte stopte hun opmars. Over het precieze verloop van die onderwaterzetting is reeds veel geschreven. In elk geval openden kapitein Fernand Umé, enkele andere militairen en schipper Hendrik Geeraert, op voorstel van de toezichter van de Noordwatering van Veurne, Karel Cogge, in de nacht van 29 op 30 oktober de afwateringssluis van de Noordvaart. Door dit enkele nachten te herhalen, steeg het water tussen de IJzer en de spoorwegberm Nieuwpoort-Diksmuide. De IJzerslag was ten einde.

Het was nu zaak om de inundatie in stand te houden. De sluizen dienden goed onderhouden te worden, wat voor een groot deel van de oorlog gebeurde door een speciale genie-eenheid, ‘Sapeurs-Pontonniers’ genaamd.

De sector “Nieuwpoort” werd eerst door Belgen, maar reeds vanaf oktober 1914 door Fransen bezet. Koksijde diende als kantonnement voor de eenheden die hier streden. Eind 1914 waren er nog vele gevechten, waarbij Fransen erin slaagden de rechteroever van de IJzer heroveren. Tot juni 1917 bleven de Fransen Nieuwpoort verdedigen, met inbegrip van koloniaal gerekruteerde militairen: Zouaven, Tirailleurs, Chasseurs d’Afrique, Marokkanen, Spahis... Vanaf juni tot november 1917 bezetten de Britten deze sector. Hun aanvallen vanop zee op de door Duitsers bezette havens waren succesvol, maar hun aanval te land vanuit Nieuwpoort richting Westende in juni was een mislukking. In juli voerden de Duitsers een aanval uit, waarbij ze de geallieerde stellingen op de rechteroever konden veroveren. In februari 1918 namen de Belgen de sector over na een korte Franse bezetting. Op 17 oktober 1918 verlieten de Duitsers voorgoed het geteisterd gebied.

Het sluizencomplex "De Ganzenpoot" werd als monument beschermd bij Ministerieel Besluit van 17 december 1999 door opname in het dossier van de "Ganzenpoot" en oorlogsmonumenten, omwille van het algemeen belang gevormd door de industrieel-archeologische waarde. De omgeving ervan werd als stadsgezicht beschermd.

Beschrijving

Complex van 6 waterlopen die op dit ene punt samenkomen en via 3 sluizen met stuw en 3 stuwen met de IJzermonding in verbinding staan.

Van zuid naar noord: het kanaal Nieuwpoort-Duinkerke (Veurnevaart met -sas en overlaat), de Veurne-Ambachtvaart (Noordvaart met overlaat), de IJzer (Iepersas met overlaat), de Kreek van Nieuwendamme (Springsas), kanaal Nieuwpoort-Plassendale (Gravensas), het Nieuw Bedelf (Overlaat van Vladslo-Ambacht).

In de onmiddellijke omgeving van de Ganzenpoot staan diverse oorlogsgedenktekens.