De gedenkplaat hangt aan de Sint-Laurentiustoren, gelegen langs de Willem De Roolaan, tegenover het huis met nummer 28, ten (noord)oosten van de Onze-Lieve-Vrouw-kerk, in een bebouwde omgeving.

Historische achtergrond

De Sint-Laurentiuskerk stamt uit de 13de eeuw. In de 14de eeuw werd de kerk, op de toren na, verwoest. De toren werd vervolgens opgenomen in de verschillende fortificaties en ommuringen van de stad. In 1818-1822 werd de toren met een derde verlaagd en tot buskruitmagazijn ingericht. In 1861 werden de vestingen ontmanteld en kwam de toren terug vrij te staan.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog diende de toren als observatiepost en werd hij zwaar beschadigd. Toch is het nog één van de weinige, middeleeuwse getuigen in Nieuwpoort na de Eerste Wereldoorlog. Men geloofde dat de duivel erin zat en ervoor zorgde dat de toren onverwoestbaar was. De ruïne van de toren werd in 1983 beschermd als monument, de onmiddellijke omgeving als stadsgezicht.

De gedenkplaat werd onthuld op 1 september 1957. Voor de plechtigheid begaven de personaliteiten en genodigden zich van het stadhuis naar de kerk waar een plechtige mis werd opgedragen. Aan de Sint-Laurentiustoren werden redevoeringen gehouden door de burgemeester van Nieuwpoort en door kolonel Robert Thys. Daarna werd aan elk van de herdenkingsplaten in de stad opgericht voor de sapeurs-pontonniers een bezoek gebracht.

De gedenkplaat herinnert aan de compagnie Sapeurs-Pontonniers. Over de stad verspreid hangen nog gedenkplaten die herinneren aan de locaties van de schuilplaatsen van manschappen van deze compagnie.

De compagnie Sapeurs-Pontonniers werd opgericht op 2 september 1915. Zij stond in voor het onderhoud van de sluizen en de hydraulische inrichtingen van het Belgische front.

De afdeling Sapeurs-Pontonniers stelde zijn rustkantonnement en zijn werkhuizen op te Veurne, op het kruispunt richting Bulskamp. Eén peloton werkte onafgebroken aan de sluizen te Nieuwpoort, één peloton voor het nachtwerk was te Wulpen gekantonneerd en één peloton op halve rust logeerde te Veurne. De compagnie beschikte over een peloton fietsers, over drie secties duikers en over een technisch bureel.

De compagnie Sapeurs-Pontonniers had gedurende de oorlog 27 doden te betreuren, naast 50 gewonden en 143 slachtoffers van gas.

Beschrijving

Ruïne van toren met daarop bronzen gedenkplaat in de vorm van een drieluik, met verhoogd middendeel, in verticale registers verdeeld en afgeboord met een smalle bronzen lat.

Op het middenluik: bovenaan 'Centuriis Fabrorum Exercitus Belgici Civitas Novus Portus Memor 1914 1918', links boven staat het wapenschild van België waaraan een oorlogskruis is opgehangen, rechts boven een helm en een anker, daaronder 'Nieuport et les inondations de l'Yser 1914 à 1918', 'Nieuwpoort en de onderwaterzetting van het IJzergebied 1914-1918', dan volgt eenzelfde tekst in 2 landstalen, Frans en Nederlands:

'Les manoeuvres d'inondation de l'Yser ont été poursuivies à Nieuport en permanence du 21.10.14 au 2.9.15 par le Génie belge fonctionnant sous le nom de "service des inondations" avec le concours notamment des cptes Thys R. et Umé F. du lt Dumont (†) du sergent Ballon des soldats Cop et Van Belle des chauffeurs Havenith Fulgoni et Lequarré et du batelier Henri Geeraert'. 'Une compagnie spéciale pour l'entretien et la manoeuvre des ouvrages hydrauliques du front belge dénommée primitivement cie des sapeurs-mariniers et par la suite cie des sapeurs-pontonniers fut constituée le 2.9.15 à l'initiative du ct Robert Thys. Elle fut commandée par lui jusqu'au 18.10.17 et ensuite successivement par le lt Risack et le ct Loché'. 'La Cie des sapeurs-pontonniers qui travaillait journellement aux écluses de Nieuport avait installé ses cantonnements de repos et ses ateliers à Furnes au carrefour de la route de Bulscamp. Elle a été parmi les plus éprouvées du front comptant rien que dans son effectif propre 27 morts 53 blessés et 156 gravement gazés'.

'De onderwaterzetting van het IJzergebied van 21.10.14 tot 2.9.15 voortdurend verzekerd door de Belgische genietroepen onder de naam "dienst van de onderwaterzetting" met de medewerking voornamelijk van de kapiteins Thys en Umé Luitenant Dumont (†) sergeant Ballon de soldaten Cop en Van Belle de autogeleiders Havenith Fulgoni en Lequarré en van schipper Hendrik Geeraert'. 'Een kompagnie speciaal belast met het onderhoud van de sluizen en de waterwerken op het Belgisch front aanvankelijk "sapeurs-mariniers" en naderhand "sapeurs-pontonniers" genaamd werd op verzoek van kommandant Thys op 2.9.15 opgericht en werkte onder zijn bevel tot 18.10.17. Luitenant Risack en kommandant Loche namen daarna achtereenvolgens het kommando over'. 'De kompagnie van de "sapeurs-pontonniers" die dagelijks aan de sluizen van Nieuwpoort werkte had haar rustkantonnementen en werkplaatsen te Veurne gevestigd nabij het kruispunt van de weg naar Bulskamp. Zij behoorde tot de zwaarst beproefde kompagnies van het front. Zij telde 27 doden 53 gewonden en 156 door giftgassen ernstig getroffen manschappen'.

In het midden tussen deze teksten is een deel van het stadsplan van Nieuwpoort afgebeeld met de volgende legende: 'Abris de la Cie - Schuilplaats van de Cie', 'A koks cuisiniers', 'B 20 manschappen hommes', 'C wielrijders cyclistes', 'D officieren officiers', 'E kunstschilder Bastien peintre', 'F sluiswachters éclusiers', 'C 6 manschappen', 'H 40 hommes'.

Helemaal onderaan de tekst staat: 'Chacun des abris de la compagnie est indiqué sur place par une plaque commémorative répérée par une lettre au plan de situation ci-dessus'., 'Elke schuilplaats van de kompagnie is met een letter aangeduid op bovenstaande kaart, een herdenkingsplaat is aangebracht op elk gebouw waar een schuilplaats was gevestigd.'. Op het linkerluik: 'Cie des Sapeurs-Pontonniers morts pour la patrie gestorven voor het vaderland', de namen: 'Blessés - Gekwetsen', de namen. Op het rechterluik: 'Gravement gazés zwaar gegazeerden', de namen, alle namen zijn alfbetisch gerangschikt. De letters en het stadsplan zijn uitgevoerd in vlakreliëf.

H. 169 cm x Br. 320 cm