Locatie

Langs de Lange Dreve, nabij den Doel, liggen 2 Britse militaire begraafplaatsen op nauwelijks 100m van mekaar in een bosrijke omgeving: ten noordwesten ligt het kleinere Polygon Wood Cemetery, ten zuidoosten ligt het grotere Buttes New British Cemetery (Polygon Wood) met het gedenkteken voor de '5th Australian Division' en het 'New Zealand Memorial'. In de bossen ten zuidwesten van deze begraafplaats, aangelegd met wandelpaden, zijn nog diverse bunker(restanten).

Historische achtergrond

Het natuurdomein Polygonebos was een militair oefenterrein met een “butte” (“doel”, kunstmatige heuvel om kogels op te vangen). Omwille van zijn ligging op de West-Vlaamse heuvelrug werd het tijdens WOI een belangrijk steunpunt van de “Ypres Salient”. Het zou dan ook vaak van bezetter veranderen, dit ten koste van vele mensenlevens en van de natuurpracht.

Met de Eerste Slag om Ieper kwam het op 15 oktober 1914 tot een eerste bloedig treffen in het Polygonebos. Het 4de Duitse Legerkorps (Von Württemberg) wou het bos veroveren in een stormloop naar Ieper en de zee. De 3 golven aanvallen van deze onervaren Duitse vrijwilligers werden door het 4de Britse Leger, met behulp van Fransen, afgeslagen. Na ongeveer een maand vechten kwam het de facto tot een wapenstilstand. De vele verliezen en de slechte weersomstandigheden leidden ertoe dat de beide partijen zich hier ingroeven.

Gedurende die hele eerste oorlogswinter bleven de linies er quasi onveranderd; Geallieerden en Centralen zaten er vlak bij elkaar. Eind november werden de Britten afgelost door het 16de Franse legerkorps (Grosetti). Ze groeven schuilplaatsen in 'Den Doel', onder meer voor de commandopost. Het leven was hard: bijtende kou, ijzige wind, onder water gelopen loopgrachten, tekort aan voedsel en kleding, bevroren voeten.

Begin april 1915 werden de meeste Franse eenheden vervangen door Canadese en Britse. Op 22 april trof de eerste gasaanval, het begin van de tweede Slag om Ieper, de Franse stellingen tussen Bikschote en Langemark. De Britten, onder meer in de bossen rond Zonnebeke, trokken zich begin mei terug op de lijn Wieltje-Frezenberg-Bellewaerde. De Duitsers konden het Polygonebos bezetten, maar werden verder door de Britten tegengehouden.

De Duitsers zouden het bos 2 jaar lang bezetten en uitbouwen met luchtafweergeschut, commandopost, pionierspark, barakken voor slaap- en kookgelegenheid, verbandkamer, bureel, magazijn, ondergrondse gangen… en met een Duitse militaire begraafplaats Kriegerfriedhof Am Polygonenwald, want zelfs tijdens deze zogenaamd 'rustige periode' vielen nog dagelijks slachtoffers.

Op 31 juli 1917 brak de Derde Slag om Ieper los. In september konden Australische divisies de bossen rond Zonnebeke en het centrum veroveren; de 5de Australische divisie veroverde Den Doel. Het aantal doden en gewonden was aan beide zijden zeer hoog; op dat ogenblik werd met het Polygon Wood Cemetery begonnen, aansluitend bij de Duitse militaire begraafplaats.

Tijdens de laatste oorlogswinter richtten de geallieerden opnieuw het vormeloos, aarden heuveltje te midden van brokstukken, lijken en modder, in. In en om Den Doel vielen nog meer slachtoffers. In februari 1918 arriveerden de Nieuw-Zeelanders. In april leidde het Duitse lenteoffensief opnieuw tot de terugtrekking uit het bos. Maar op 28 september 1918 begon het geallieerde eindoffensief; 's avonds reeds was het hele bos in handen van de 9th (Scottish) Division.

Na de herovering van de Salient zette men Duitse krijgsgevangenen in om de vele lijken te verzamelen en te begraven. Zo werd het Polygon Wood Cemetery en het Kriegerfriedhof Am Polygonenwald uitgebreid en ontstond het Buttes New Cemetery. Daarnaast diende ook de achtergelaten munitie geruimd te worden, de betonnen militaire constructies afgebroken, de zwartgeblakerde boomstronken gerooid en de trechters gevuld. In de vroege jaren '20 kon het Polygonebos herbebost worden.

Deze begraafplaats, Polygon Wood Cemetery, ontstond al tijdens de oorlog. Ze werd gebruikt tussen augustus 1917 en april 1918 en opnieuw in september 1918. Na de wapenstilstand werd het uitgebreid. De reeds in 1915 begonnen Duitse begraafplaats "Kriegerfriedhof Am Polygonenwald", die tegen de Britse begraafplaats aan lag, verdween in 1955 en alle 347 graven werden overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaatsen van Menen of Langemark.

Beschrijving

Polygon Wood Cemetery werd ontworpen door Charles Holden als hoofdarchitect en W.C. Von Berg als hulparchitect. Het grondplan is zeshoekig en heeft een oppervlakte van 1780 m². Het terrein is in 2 niveaus aangelegd, onderscheiden door trapjes en is afgeboord met een muur in groen-grijze natuursteen, afgedekt met witte natuursteen.

Er is een lange toegangsweg van gras, afgeboord met eenzelfde soort muur. De ingang bestaat uit een aantal witstenen paaltjes, geflankeerd door bloembakken met daarop 'Polygon Wood Cemetery'. Daarna volgt het graspad, dat uitkomt op de 'Cross of sacrifice'. Hier de metalen CWGC-infobord. Ter hoogte hiervan maakt het pad een knik naar rechts, oftwel naar het noorden, en leiden trapjes naar een niveau lager. Hier opnieuw een graspad met op de afboordende muren de landplaten. Tot slot een tweede ingang geflankeerd door bloembakken met daarop 'Polygon Wood Cemetery' en '1914-1918'.

Daarna ligt de eigenlijke zeshoekige begraafplaats. Tegen de zuidelijke muur staan 4 'Special memorials'. De rest van de uniforme grafstenen staan eerder onregelmatig geschikt. De aanplanting bestaat hoofdzakelijk uit bloemperken bij de graven en enkele bomen.

In zuidoostelijke richting vertrekt dus vanaf het Cross of sacrifice een as die via een graslaan, die door de weg schuin onderbroken wordt, uitkomt op het Fifth Australian Division Memorial op het Buttes New British Cemetery, waar dan weer de 'Stone of remembrance' staat.

Er liggen 106 doden begraven op deze begraafplaats. Volgens het huidige register gaat het om 45 doden uit het Verenigd Koninkrijk (waarvan er 16 niet geïdentificeerd konden worden), 60 Nieuw-Zeelanders (waarvan 2 ongeïdentificeerd) en 1 Duitser.